Wyrok z dnia 7 grudnia 2001 r.
II UKN 650/00

Osoba uprawniona ze względu na kontynuowanie nauki do przyznanej
na okres roku szkolnego renty rodzinnej, której wypłata została wstrzymana
wskutek nieprzedłożenia aktualnego zaświadczenia szkolnego, nie może po-
woływać się na błąd organu rentowego i niedoręczenie decyzji wstrzymującej
wypłatę renty, jeżeli kolejne zaświadczenie przedłożyła po upływie dwóch lat od
wstrzymania wypłaty renty.


Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar,
Roman Kuczyński (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 grudnia 2001 r. sprawy z wniosku
Henryka R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o wy-
płatę renty rodzinnej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Katowicach z dnia 16 lutego 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 31 sierpnia 1999 r. Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie Henryka R. od decyzji Oddziału Zakła-
du Ubezpieczeń Społecznych w S. z dnia 6 listopada 1998 r., przyznającej mu rentę
rodzinną za okres od dnia 1 października 1998 r. do dnia 31 sierpnia 1999 r., a od-
mawiającej jej przyznania od daty wstrzymania w 1996 r.

Sąd pierwszej instancji ustalił, że wnioskodawcy została przyznana od dnia 25
kwietnia 1979 r. renta rodzinna na syna Roberta, która w lipcu 1994 r. została wstrzy-
mana z braku aktualnego zaświadczenia o uczęszczaniu do szkoły, a następnie, po
przedłożeniu takiego zaświadczenia, wznowiona decyzją z dnia 5 października 1995
r. na okres od 1 września 1995 r. do 1 września 1996 r. Wszystkie decyzje organu
rentowego zawierały pouczenie uprawnionego do renty o obowiązku zawiadomienia
tego organu o okolicznościach powodujących ustanie lub zawieszenie świadczenia.
Niezależnie od zakreślenia w decyzji z dnia 5 października 1995 r. końcowego termi-
nu zakończenia wypłacania renty decyzją z dnia 25 września 1996 r. organ rentowy
wstrzymał z dniem 1 września 1996 r. z powodu braku zaświadczenia szkolnego,
przy czym dysponował zaświadczeniem B. Zakładu Elektroenergetycznego, z które-
go wynikało, że uprawniony do renty rodzinnej od dnia 1 września 1996 r. jest za-
trudniony na stanowisku młodszego elektromontera. Zaświadczenia o uczęszczaniu
przez Roberta R. do Technikum Zawodowego dla Dorosłych w D.G. wpłynęły do or-
ganu rentowego dopiero dnia 20 października 1998 r., wobec czego organ rentowy
decyzją z dnia 6 listopada 1998 r. wznowił on wypłatę renty rodzinnej od dnia 1 paź-
dziernika 1998 r., tj. od miesiąca, w którym wpłynęły dokumenty potwierdzające
prawo do świadczenia. Sąd Okręgowy nie znalazł podstaw do zmiany tej decyzji i
przyznania prawa do renty za okres wcześniejszy, gdyż wstrzymanie renty nie było
następstwem błędu organu rentowego, lecz zaniedbaniem uprawnionego do renty.

Wyrokiem z dnia 16 lutego 2001 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach oddalił apelację Henryka R. od powyższego wyroku, po-
dzielając stanowisko Sądu pierwszej instancji i wskazując nadto, że wnioskodawca
nie zaskarżył w terminie decyzji z dnia 25 września 1996 r. wstrzymującej dalszą wy-
płatę renty.

Kasacja wnioskodawcy zarzuca wyrokowi Sądu drugiej instancji naruszenie
art. 102 i 95 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), art. 104, 109 § 1, 39-40 i 111 KPA
oraz art. 227 KPC przez niewyjaśnienie, czy decyzja o wstrzymaniu wypłaty renty
została wnioskodawcy doręczona.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Zgodnie z przepisami art. 99
i 101 ust. 1 pkt 1 ustawy o z.e.p. świadczenia wypłaca się poczynając od dnia po-
wstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym
zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu. Wnioskodawca złożył do organu
rentowego zaświadczenia szkolne w październiku 1998 r. i Oddział ZUS prawidłowo
przyznał prawo do renty od tego miesiąca. Nie istnieją w przedmiotowej sprawie
przesłanki do uznania, że wstrzymanie wypłaty renty rodzinnej w 1996 r. było spowo-
dowane błędem organu rentowego, co pozwalałoby na wypłatę renty za okres
wsteczny. Wnioskodawcy już wcześniej wstrzymano wypłatę renty z powodu niedo-
starczenia zaświadczenia szkolnego i wznowiono jej wypłatę po przedstawieniu za-
świadczenia. Wnioskodawca był więc zorientowany w swoich obowiązkach, a także
należycie pouczony. Ponadto w decyzji z dnia 5 października 1995 r. wznawiającej
wypłatę renty wskazano, że renta przysługuje od podjęcia nauki w szkole (od 1 wrze-
śnia 1995 r. ) do 1 września 1996 r. Wnioskodawca winien więc zdawać sobie
sprawę z tego, że dla wypłaty renty po 1 września 1996 r. niezbędne będzie złożenie
aktualnego zaświadczenia szkolnego o kontynuowaniu nauki. Dodatkowo organ
rentowy otrzymał zaświadczenie pracodawcy o zatrudnieniu osoby uprawnionej do
renty od dnia 1 września 1996 r. z wyraźnym zaznaczeniem o pobieraniu nauki za-
wodu w latach 1993-1996, co legło u podstaw wydania decyzji z dnia 25 września
1996 r. o wstrzymaniu wypłaty renty. Przepis art. 102 ust. 1 pkt 2 ustawy o z.e.p. sta-
nowi, że wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli osoba pobierająca świadczenia
mimo pouczenia lub żądania organu rentowego nie przedłoży dowodów stwierdzają-
cych dalsze istnienie prawa do świadczeń. W przedmiotowej sprawie istota sporu
sprowadza się do tego, że wnioskodawca nie udowodnił bezpośrednio po wstrzyma-
niu wypłaty renty, iż posiada nadal do niej prawo. Dowód taki przedstawił dopiero w
1998 r. i rentę przyznano ponownie, jednakże odpowiedzialności za brak dowodów
nie może ponosić organ rentowy. Wstrzymanie wypłaty renty jest okolicznością, tak
istotną dla osoby uprawnionej, że nie może się ona powoływać na ewentualny brak
doręczenia decyzji organu rentowego o wstrzymaniu wypłaty, bowiem brak wypłaty w
wyznaczonym terminie jest ewidentny i niepodjęcie przez osobę, prawidłowo po-
uczoną i doświadczoną już wcześniejszymi wstrzymaniami wypłat oraz znającą ich
przyczyny, jakichkolwiek działań w kierunku wyjaśnienia powodów wstrzymania jest
przejawem rażącego braku staranności o własne sprawy, który nie może być uznany
za błąd organu rentowego. Wnioskodawca nie może otrzymać renty rodzinnej za
okres od 1 września 1996 r. do 1 października 1998 r. nie dlatego, że nie zaskarżył
decyzji organu rentowego z dnia 25 września 1996 r. (której - jak utrzymuje, mu nie
doręczono), lecz dlatego że po dniu 1 września 1996 r. do którego to dnia miał przy-
znaną rentę rodzinną na okres roku szkolnego 1995/1996 nie udowodnił, jak tego
wymaga przepis art. 102 ust. 1 pkt 2 ustawy o z.e.p., iż spełnia warunki do dalszego
pobierania renty, zaś organ rentowy posiadając zaświadczenie o zatrudnieniu miał
podstawy do uznania, że wnioskodawca warunków tych nie spełnia.

Z tych więc względów Sąd drugiej instancji trafnie przyjął, że brak dowodu do-
ręczenia wnioskodawcy decyzji wstrzymującej rentę nie ma znaczenia dla istoty
sprawy. Tym samym nie można uznać za trafny zarzutu kasacji naruszenia art. 227
KPC oraz art. 102 ustawy o z.e.p. Chybione są także zarzuty naruszenia przepisów
Kodeksu postępowania administracyjnego. Postępowanie przed organami rentowymi
uregulowane było przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r.
w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych
świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) i w zakresie tym nie mają zastosowania
przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego (art. 95 w związku z art. 94
ustawy o z.e.p. - por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 1997 r., II UKN
409/97, OSNAPiUS 1998 r. nr 21, poz. 634).

Z powyższych motywów Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych pod-
staw do uwzględnienia kasacji i w oparciu o art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji wy-
roku.
========================================