Wyrok z dnia 6 maja 1999 r.
II UKN 616/98

Bezzasadny jest zarzut kasacji naruszenia przez organ rentowy przepi-
sów Kodeksu postępowania cywilnego, gdyż stosuje on przepisy Kodeksu
postępowania administracyjnego.


Przewodniczący: SSN Teresa Romer (sprawozdawca), Sędziowie SN: Maria
Tyszel, Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 maja 1999 r. sprawy z wniosku Sta-
nisława M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o rentę
inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Kra-
kowie z dnia 18 sierpnia 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację. Zasądził na rzecz adwokat Renaty M. od Skarbu Pańs-
twa (kasa Sądu Apelacyjnego w Krakowie) 100 (sto) złotych tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa adwokackiego z urzędu.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie wyrokiem
z dnia 18 sierpnia 1998 r. oddalił apelację Stanisława M. od wyroku Sądu Wojewódz-
kiego w Kielcach z dnia 27 listopada 1997 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny
podał co następuje.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w K. w dniu 10 lipca 1997 r. złożył
wniosek o wznowienie postępowania zakończonego prawomocnym wyrokiem Sądu
Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 5 marca 1997 r., którym Sąd ten zmienił decyzję
organu rentowego z dnia 20 września 1997 r. odmawiającą Stanisławowi M. renty
inwalidzkiej. Organ rentowy jako podstawę prawną wniosku wskazał art. 80 ust. 2 pkt
2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich
rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i podał we wniosku, iż wnioskodawca nie po-
siada wymaganego do przyznania renty inwalidzkiej stażu pracy w dziesięcioleciu
liczonym od daty powstania inwalidztwa.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach wznowił
postępowanie i wyrokiem z dnia 27 listopada 1997 r. zmienił swój wyrok z dnia 5
marca 1997 r. i oddalił odwołanie Stanisława M. od decyzji organu rentowego z dnia
20 września 1995 r. Sąd Wojewódzki ustalił, że wyrokiem z dnia 14 grudnia 1995 r.
zostało oddalone odwołanie wnioskodawcy od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Spo-
łecznych-Oddział w K. z dnia 20 września 1995 r., wobec niezaliczenia go do żadnej
grupy inwalidzkiej.

Wyrokiem z dnia 27 listopada 1997 r. Sąd Apelacyjny w Krakowie, rozpozna-
jąc sprawę na skutek rewizji wnioskodawcy uchylił wyrok Sądu pierwszej instancji i
sprawę przekazał do ponownego rozpoznania. Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu
wskazał, że uwzględniając przewlekły charakter schorzenia, rozbieżności w ocenie
stopnia niezdolności do pracy wnioskodawcy, długi okres od badania przeprowa-
dzonego przez lekarzy i upływający termin do ponownego nabycia przez wniosko-
dawcę prawa do renty inwalidzkiej celowe jest zasięgnięcie opinii innych jeszcze
biegłych - gastrologa i neurologa celem oceny czy wnioskodawca jest inwalidą.

W ponownym postępowaniu Sąd pierwszej instancji, stosownie do zalecenia
Sądu Apelacyjnego, dopuścił dowód z opinii biegłych i ustalił na jej podstawie, że z
powodu rozpoznanych schorzeń wnioskodawca jest inwalidą III grupy, a inwalidztwo
to istnieje od grudnia 1996 r.

Wyrokiem z dnia 5 marca 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych zmienił zaskarżoną decyzję organu rentowego z dnia 20 września 1995
r. i przyznał wnioskodawcy rentę inwalidzką według III grupy inwalidzkiej od dnia 6
grudnia 1996 r.

Rozpoznając sprawę na skutek wznowionego postępowania Sąd Wojewódzki
zwrócił się do biegłych celem ustalenia ponownie daty powstania inwalidztwa. Biegli
w opinii, w której uwzględnili też dokumentację lekarską, określili ponownie datę
powstania inwalidztwa wnioskodawcy. Biegli stwierdzili, że dokumentacja lekarska
nie daje podstaw do zmiany dotychczas ustalonej na grudzień 1996 r.daty powstania
inwalidztwa u wnioskodawcy.

Sąd Wojewódzki stwierdził, że wnioskodawca w 10-leciu od 7 grudnia 1986 r.
do 6 grudnia 1996 r. udowodnił okres zatrudnienia wynoszący 3 lata 9 miesięcy 25
dni, nie spełnia więc warunku art. 32 pkt 2 w związku z art. 33 ust. 2 ustawy o zao-
patrzeniu emerytalnym do przyznania renty inwalidzkiej.

W apelacji (nazwanej rewizją) od wyroku Sądu Wojewódzkiego z dnia 27 lis-
topada 1997 r. wnioskodawca domagał się zmiany tego wyroku i przywrócenia prawa
do renty inwalidzkiej. W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca twierdził, że jego zda-
niem inwalidztwo istnieje u niego od 1991 r., gdyż przez cały okres rozpoznawano te
same schorzenia. Wnioskodawca zarzucił również, że od 5 marca 1997 r. bez skutku
oczekiwał na wypłatę renty, zamiast tego w dniu 9 czerwca 1997 r. otrzymał decyzję
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w K. odmawiającą prawa do renty inwa-
lidzkiej z powodu braku odpowiedniego stażu pracy w dziesięcioleciu od 7 grudnia
1986 r. do 6 grudnia 1996 r., przy czym okres pracy został wyliczony na 4 lata 2 mie-
siące i 3 dni.

Oceniając zarzuty apelacji w kwestii wznowienia postępowania Sąd Apela-
cyjny stwierdził, że stosownie do art. 80 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin sąd jest władny wznowić pos-
tępowanie zakończone prawomocnym wyrokiem w sprawach, w których okazało się,
że prawo do świadczenia emerytalno-rentowego nie istnieje lub że świadczenie
przysługuje w niższej wysokości. Złożenie wniosku o wznowienie postępowania nie
zwalnia jednakże organu rentowego od wykonania prawomocnego wyroku do czasu
prawomocnego zakończenia sprawy toczącej się na skutek wznowienia postępowa-
nia, dlatego, zdaniem Sądu Apelacyjnego, mogą budzić zdziwienie zarzuty zgłoszo-
ne w apelacji wnioskodawcy, dotyczące nie wypłacania przez organ rentowy renty
inwalidzkiej przyznanej prawomocnym wyrokiem z dnia 5 marca 1997 r. W kwestii
zarzutów dotyczących merytorycznej strony zaskarżonego wyroku apelacja w ocenie
Sądu Apelacyjnego jest bezzasadna. Sąd Apelacyjny podkreślił, że art. 33 ust. 2
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników określa dwa niezależne od siebie
sposoby liczenia okresu 10-letniego, w którym powinien ,,mieścić się" okres co najm-
niej 5 lat zatrudnienia. Pierwszym sposobem liczenia okresu 10-letniego, wynikają-
cego z art. 33 z.e.p. to dziesięciolecie liczone wstecz od daty zgłoszenia wniosku o
rentę inwalidzką. Taki okres 10-letni jest przyjmowany wówczas, gdy ubiegający się
o rentę inwalidzką w chwili złożenia wniosku pozostaje w zatrudnieniu. Natomiast w
sytuacji, w której składający wniosek w chwili zgłoszenia wniosku nie pozostaje w
zatrudnieniu, okres 10-letni liczy się wstecz od dnia powstania inwalidztwa. Sąd
Apelacyjny podał, że takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 5 kwiet-
nia 1995 r., II URN 1/95 oraz w wyroku z 24 stycznia 1996 r., II URN 52/95
(OSNAPiUS 1996 nr 16, poz. 238), w którym stwierdził ,,pięcioletni okres zatrudnie-
nia, o którym mowa w art. 33 ust. 1 pkt 1 w związku z ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym... powinien przypadać w ciągu ostatniego dzie-
sięciolecia liczonego wstecz od daty powstania inwalidztwa, jeżeli wnioskodawca w
chwili zgłoszenia wniosku o rentę inwalidzką nie pozostaje w stosunku pracy".

Według Sądu Apelacyjnego w sprawie pozostawało poza sporem, że wnios-
kodawca składając wniosek o ponowne przyznanie renty inwalidzkiej w dniu 28 lipca
1995 r. nie pozostawał w zatrudnieniu. Poprzednio pobierał rentę inwalidzką według
III grupy inwalidów przez okres 1 roku 8 miesięcy od 1 lutego 1992 r. do 1 czerwca
1994 r. Wnioskodawca odwołał się od decyzji wstrzymującej mu rentę inwalidzką z
powodu braku inwalidztwa, lecz wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Kielcach z dnia 12 lipca 1994 r. odwołanie zostało oddalone.
Po wstrzymaniu renty inwalidzkiej w okresie od 15 lipca 1994 r. do 14 lipca 1995 r.
pobierał zasiłek dla bezrobotnych, po czym ponownie złożył wniosek o rentę inwa-
lidzką, nie podejmując zatrudnienia. Sąd Apelacyjny uznał, że Sąd pierwszej instancji
rozpoznając sprawę we wznowionym postępowaniu trafnie przyjął, iż w celu należy-
tego wyjaśnienia prawa wnioskodawcy do renty inwalidzkiej konieczne było przede
wszystkim ustalenie daty powstania inwalidztwa, ponieważ w chwili zgłoszenia
wniosku wnioskodawca nie pozostawał w zatrudnieniu.

W poprzednim postępowaniu biegli w opinii z dnia 16 lipca 1995 r. nie zaliczyli
wnioskodawcy do żadnej grupy inwalidzkiej. Uchylając zaskarżony wyrok do ponow-
nego rozpoznania Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu wyroku z dnia 27 listopada 1997 r.
zaznaczył, że wnioskodawca był badany w postępowaniu sądowym przez właści-
wych specjalistów, ale przewlekły charakter schorzeń i rozbieżności w ocenie zdro-
wia badanego, przy dłuższym okresie czasu od badania przeprowadzonego przez
Sąd czynią wskazanym przeprowadzenie ponownie badania z udziałem określonych
specjalistów. Sąd drugiej instancji przekazując sprawę do ponownego rozpoznania
podkreślił, że dopiero w opinii z dnia 6 grudnia 1996 r. wydanej z udziałem gastrolo-
ga, neurologa i internisty zaliczono wnioskodawcę do III grupy inwalidzkiej, lecz od
daty badania (6 grudnia 1996 r.). Opinia ta nie podważyła poprzedniej, wydanej rok
wcześniej, w której nie stwierdzono inwalidztwa. W postępowaniu wznowionym ci
sami biegli - specjalista chorób wewnętrznych, specjalista psychiatra, po przegląd-
nięciu dokumentacji lekarskiej i ponownym zbadaniu Stanisława M. stanowczo pod-
trzymali swoją dotychczasową opinię w kwestii daty powstania inwalidztwa.

Wbrew zarzutom zawartym w apelacji brak było jakichkolwiek podstaw do
przyjęcia ciągłości inwalidztwa od 1991 r., gdyż na skutek braku inwalidztwa renta
została wnioskodawcy prawomocnie wstrzymana. Trafnie również Sąd pierwszej ins-
tancji przyjął za miarodajną opinię biegłych przedstawioną w obecnym postępowaniu,
sprowadzającą się do tego, że nie widzą oni podstaw ku temu, aby zmienić datę
powstania inwalidztwa. W konsekwencji, Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko Sądu
pierwszej instancji co do 10-lecia, o którym mowa w art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p. od
7 grudnia 1986 r. do 6 grudnia 1996 r. Za prawidłowe uznał Sąd Apelacyjny oblicze-
nie okresu zatrudnienia w 10-leciu podane w decyzji z dnia 25 czerwca 1997 r., a
wynoszące 4 lata 9 miesięcy i 8 dni. Organ rentowy powiększył bowiem dziesię-
ciolecie o okres pobierania renty inwalidzkiej (1 rok 8 miesięcy) oraz okres czasowe-
go pozostawania bez pracy od 1 października 1990 r. do 30 listopada 1996 r. i od 10
czerwca 1991 r. do 13 sierpnia 1993 r., które to okresy umknęły Sądowi pierwszej
instancji.

W kasacji pełnomocnik Stanisława M. wniósł o uchylenie wyroku Sądu drugiej
instancji oraz poprzedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania temuż Sądowi. W kasacji jako podstawę prawną
wskazano naruszenie art. 378 § 2 i 379 pkt 3 KPC poprzez zaniechanie uchylenia z
urzędu wyroku Sądu Wojewódzkiego w Kielcach z dnia 27 listopada 1997 r. wydane-
go ,,w warunkach nieważności postępowania". Nieważności tej, wnoszący kasację
dopatrywał się we wcześniejszym wszczęciu między tymi samymi stronami ,,postę-
powań odwoławczych" zainicjowanych odwołaniami wnioskodawcy od decyzji organu
rentowego oraz w braku uzasadnienia formalnego wniosku o wznowienie postępo-
wania (art. 409 KPC), w którym to wniosku organ rentowy odwołał się jedynie do art.
80 ust. 1 i 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin z dnia 14
grudnia 1982 r. Zarzucono także naruszenie art. 233 i 328 KPC w związku z art. 391
KPC poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego co dopro-
wadziło do błędnego ustalenia, iż wnioskodawca nie dysponuje wymaganym do
przyznania renty inwalidzkiej okresem zatrudnienia oraz podniesiono zarzut ,,braku
przywołania przez Sąd dowodów na uzasadnienie przeprowadzonej oceny wyroku
Sądu pierwszej instancji jak również co do własnych ustaleń, w szczególności odnoś-
nie do pozostawania ubezpieczonego bez pracy wyłącznie do dnia 13 sierpnia 1993
r., a także dowolne ustalenie, że ubezpieczony nie kwestionował ustalonej przez
biegłych daty powstania inwalidztwa".


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Wnoszący kasację zdaje się nie odróżniać specyfiki postępowania w spra-
wach z zakresu ubezpieczeń społecznych i to zarówno przed organem rentowym, jak
i przed sądem. Przemawia za tym powołanie się w kasacji na pogwałcenie przez
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zasad postępowania określonych w Kodeksie
postępowania cywilnego.

Zgodnie z art. 95 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytal-
nym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w postępowaniu przed
organami rentowymi w sprawach o świadczenia określone w ustawie stosuje się
przepisy Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że niniejsza ustawa sta-
nowi inaczej. W postępowaniu przed sądami pracy i ubezpieczeń społecznych do
spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych stosuje się przepisy Kodeksu postępowa-
nia cywilnego z uwzględnieniem zasad szczególnych zawartych w Dziale III tego Ko-
deksu. Dlatego też postawienie w kasacji zarzutu naruszenia przez organ rentowy w
wydawanych decyzjach zasad postępowania cywilnego jest bezprzedmiotowe. Zło-
żenie równoczesne odwołań za pośrednictwem organu rentowego od wydanych
przez niego decyzji, do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych nie powoduje po stro-
nie organu rentowego obowiązku zmiany tych decyzji (art. 4479 KPC), a także,
wbrew wywodom kasacji, nie oznacza nieważności postępowania przed sądem (art.
379 pkt 3 KPC), gdyż nie można utożsamiać postępowania przed organem rentowym
z postępowaniem sądowym niezależnie już od tego, że decyzje, od których wniesio-
no odwołania, dotyczyły innych żądań.

Nie znajduje także uzasadnienia w obowiązujących przepisach zarzut kasacji
braku uzasadnienia wniosku organu rentowego o wznowienie postępowania na
podstawie art. 80 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników. Kasacja stawia
temu wnioskowi zarzut nie wypełnienia warunków wymaganych przez art. 409 KPC.
Nawiązując do już dokonanego wyjaśnienia, iż w postępowaniu przed organem
rentowym przepisy Kodeksu postępowania cywilnego nie mają zastosowania, Sąd
Najwyższy zwraca uwagę, że podstawą wystąpienia przez organ rentowy do sądu
pracy i ubezpieczeń społecznych o wznowienie postępowania jest tylko art. 80
ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników, a więc przepis prawa materialne-
go. Przepis ten, który równocześnie wyjaśnia zasady i podstawy ponownego ustale-
nia prawa do świadczeń, jeżeli zostało ono ustalone orzeczeniem organu odwo-
ławczego (sądu), upoważnia organ rentowy do wystąpienia do sądu pracy i ubezpie-
czeń społecznych z wnioskiem o wznowienie postępowania przed tym sądem, gdy z
przedstawionych dowodów lub ujawnionych okoliczności wynika, że prawo do świad-
czeń nie istnieje. Z wnioskiem tym organ rentowy może wystąpić w każdym czasie.

W postanowieniu z dnia 14 stycznia 1997 r., II UKN 50/96 (OSNAPiUS 1997 n
17, poz. 328), na które trafnie powołał się Sąd Apelacyjny, Sąd Najwyższy stwierdził,
że ,,wznowienie postępowania w sprawach, w których okazało się, że prawo do
świadczenia emerytalno-rentowego nie istnieje lub, że świadczenie przysługuje w
niższej wysokości, następuje w trybie art. 80 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267
ze zm.), będącego przepisem szczególnym wobec art. 399 - 416 KPC".

Brak jest również podstaw do uwzględnienia zarzutów naruszenia przez Sąd
drugiej instancji art. 233 KPC. W kasacji nie wskazano nawet na czym to naruszenie
polegało i czy mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy (art. 3933 KPC). Nie wska-
zano też uzasadnienia zarzutu naruszenia przez Sąd Apelacyjny art. 328 KPC. Sąd
Najwyższy zauważa, że uzasadnienie zaskarżonego wyroku odpowiada warunkom
określonym w art. 328 § 2 KPC.

Z powyższych względów Sąd Najwyższy uznał, że kasacja nie ma usprawied-
liwionych podstaw i dlatego na mocy art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================