Wyrok z dnia 22 kwietnia 1999 r.
II UKN 589/98

Oceny, czy sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy (art. 378 § 2
KPC) dokonuje się na podstawie analizy żądań pozwu i przepisów prawa mate-
rialnego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia, nie zaś na podstawie ewen-
tualnych wad postępowania wyjaśniającego.


Przewodniczący: SSN Maria Tyszel , Sędziowie SN: Andrzej Kijowski, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 22 kwietnia 1999 r. sprawy z wniosku
Edwarda K. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o rentę
inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Bia-
łymstoku z dnia 9 września 1998 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzający go wyrok Sądu Wojewódzkie-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 6 kwietnia 1998 r.
[...] oraz przekazał sprawę temu Sądowi Okręgowemu do ponownego rozpoznania i
orzeczenia o kosztach postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 10 grudnia
1997 r. odmówił wnioskodawcy Edwardowi K. prawa do renty inwalidzkiej przewi-
dzianej w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), bowiem ustalił, że wniosko-
dawca w ostatnim dziesięcioleciu przed powstaniem inwalidztwa, tj. w okresie od 15
maja 1987 r. do 15 maja 1997 r., nie osiągnął pięcioletniego okresu zatrudnienia, a
jedynie 4 lata 10 miesięcy i 5 dni.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 6 kwietnia 1998 r. [...] oddalił odwołanie wnioskodawcy od powyższej
decyzji organu rentowego. Sąd ustalił na podstawie opinii biegłych lekarzy internisty i
neurologa, że niezdolność wnioskodawcy do pracy istnieje od dnia 15 maja 1987 r.
Brak jest podstaw do przyznania prawa do renty inwalidzkiej, bowiem nie został speł-
niony warunek okresu zatrudnienia, o jakim mowa w art. 32 pkt 2 i 33 ust. 1 pkt 5
ustawy.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 9 września 1998 r. [...] oddalił
apelację wnioskodawcy od powyższego wyroku. W ocenie Sądu ,,ustalona w postę-
powaniu apelacyjnym data powstania inwalidztwa na dzień 27.04. 1987 r." nie zmie-
nia sytuacji wnioskodawcy, który zarówno w okresie od dnia 27 kwietnia 1987 r. do
dnia 27 kwietnia 1997 r., jak i dziesięcioleciu sprzed dnia zgłoszenia wniosku o rentę,
tj. w okresie od dnia 22 sierpnia 1997 r. do dnia 22 sierpnia 1987 r., nie posiada wy-
maganego pięcioletniego okresu zatrudnienia. Doliczenie wnioskodawcy, na podsta-
wie zaświadczenia Urzędu Wojewódzkiego złożonego w postępowaniu apelacyjnym,
okresu zatrudnienia od dnia 18 kwietnia 1989 r. do 5 września 1989 r., powoduje, że
odwołujący się w okresie od daty powstania inwalidztwa posiada łączny okres za-
trudnienia 4 lata 10 miesięcy i 26 dni. Jest to okres niewystarczający do przyznania
prawa do renty inwalidzkiej.
Wnioskodawca zaskarżył powyższy wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasa-
cyjną, w której zarzucił naruszenie przepisów postępowania, tj. art. 232 KPC, art. 378
§ 2 KPC, i art. 468 § 1 i § 2 pkt 4 KPC, które mogło mieć istotny wpływ na wynik
sprawy. Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne wniósł o uchylenie zaskarżo-
nego wyroku w całości i przekazanie sprawy Sądowi drugiej instancji do ponownego
rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie jest trafny zarzut skargi kasacyjnej naruszenia zaskarżonym wyrokiem
przepisu art. 232 zdanie drugie KPC stanowiącego, że sąd może dopuścić dowód nie
wskazany przez stronę. Sąd Apelacyjny postanowił bowiem dopuścić dowód z uzu-
pełniającej opinii lekarzy biegłych, których zobowiązał do ,,ponownego przeanalizo-
wania daty powstania inwalidztwa odwołującego się, w szczególności wypowiedzenia
się czy można uznać, że inwalidztwo to powstało w dniu 27 kwietnia 1997 r., kiedy to
wnioskodawca uległ wypadkowi doznając urazu głowy", a skarżący nie wskazał w
kasacji innego dowodu lub innych dowodów, które jego zdaniem Sąd powinien był
dopuścić w postępowaniu apelacyjnym.
W skardze kasacyjnej zarzucono, że zgodnie z przepisem art. 378 § 2 KPC
Sąd Apelacyjny był obowiązany z urzędu uchylić wyrok Sądu pierwszej instancji, po-
nieważ Sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy. W związku z tym należy stwierdzić, że
oceny, czy Sąd pierwszej instancji rozpoznał istotę sprawy zawisłej przed tym Sądem
należy dokonywać w świetle przepisów prawa materialnego stanowiącego podstawę
rozstrzygnięcia i żądań pozwu. W doktrynie przyjęty jest pogląd, że treścią powódz-
twa jest żądanie urzeczywistnienia w konkretnym przypadku określonej normy praw-
nej przez wydanie orzeczenia sądowego określonej treści. W rozpoznawanej sprawie
jest niesporne, że wnioskodawca domagał się przyznania prawa do renty inwalidzkiej
przewidzianej w przepisach ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emery-
talnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), a zatem istotą
sprawy była kwestia, czy w danym stanie faktycznym wnioskodawcy przysługiwało
prawo do renty inwalidzkiej. Sąd Wojewódzki zagadnienie to, co jest także bezspor-
ne, uczynił przedmiotem postępowania i rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu, a
zatem rozpoznał istotę sprawy, oddalając odwołanie wnioskodawcy od decyzji Zakła-
du Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. z dnia 18 grudnia 1997 r. odmawiającej
przyznania mu prawa do renty inwalidzkiej przewidzianej w przepisach ustawy o zao-
patrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin. W związku z tym nie sposób po-
dzielić zarzutu kasacji, że skoro Sąd ten nie rozpoznał istoty sprawy, to Sąd drugiej
instancji oddalając apelację wnioskodawcy od wyroku Sądu pierwszej instancji naru-
szył przepis art. 378 § 2 KPC. Skarżący, co wynika z uzasadnienia kasacyjnego,
zarzuca w rzeczywistości niewyjaśnienie przez Sądy okoliczności faktycznych istot-
nych dla rozstrzygnięcia sprawy, nie zaś nie rozpoznanie przez Sąd pierwszej ins-
tancji istoty sprawy. W błędnej ocenie wnoszącego kasację nie rozpoznanie sprawy
przez Sąd pierwszej instancji polega bowiem na tym, że Sąd ten nie polecił biegłym
rozważenia, czy stan zdrowia wnioskodawcy istniejący przed wypadkiem zezwala na
uznanie go jako niezdolnego do pracy jeszcze przed dniem 27 kwietnia 1997 r., w
którym to dniu wnioskodawca uległ wypadkowi.
Należy jednakże uznać za trafny zarzut skarżącego, że Sąd drugiej instancji,
uznając uzupełniającą opinię biegłych za wyczerpującą, nie wyjaśnił dostatecznie
okoliczności mających znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd ten ustalił bowiem
datę powstania inwalidztwa u wnioskodawcy na dzień 27 kwietnia 1997 r. na pods-
tawie opinii biegłych, która nie spełnia wymagań stawianych przez prawo tego ro-
dzaju opiniom (nie zawiera uzasadnienia), a ponadto z uzasadnienia zaskarżonego
wyroku nie wynika, aby opinia ta została poddana jakiejkolwiek ocenie przez Sąd
drugiej instancji. W związku z tym ustalenie przez Sąd daty powstania inwalidztwa u
wnioskodawcy należy uznać za dowolne i arbitralne. Zgodnie z przepisem art. 382
KPC sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu
w pierwszej instancji i w postępowaniu apelacyjnym. Nie zwalnia to jednakże sądu
drugiej instancji, który w postępowaniu apelacyjnym dopuścił dowód z opinii biegłych,
z obowiązku wszechstronnego rozważenia i oceny tej opinii zgodnie z przepisami
Działu III KPC. Trafny jest także zarzut skarżącego, że Sąd drugiej instancji ustalając
datę powstania inwalidztwa nie rozważył, czy stan zdrowia wnioskodawcy istniejący
przed dniem wypadku, jakiemu uległ w dniu 17 kwietnia 1997 r., nie uzasadniał
uznania go za niezdolnego do pracy w okresie poprzedzającym to zdarzenie. Cha-
rakter i rodzaj schorzeń, na jakie cierpiał wnioskodawca przed wypadkiem mogły bo-
wiem uzasadniać przypuszczenie, że wypadek był skutkiem ogólnie złego stanu
zdrowia i stan ten jedynie uległ pogorszeniu. W związku z tym Sąd żądając od bieg-
łych sporządzenia opinii (uzupełniającej) odnośnie do daty powstania inwalidztwa u
wnioskodawcy powinien był zalecić wypowiedzenie się co do stanu zdrowia wniosko-
dawcy w okresie przed dniem wypadku, czego nie uczynił narażając się na słuszny
zarzut nie wyjaśnienia okoliczności istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji
========================================