Wyrok z dnia 7 listopada 2001 r.
II UKN 579/00

1. Prawo do wcześniejszej emerytury przewidziane w art. 27 ust. 2
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 86, poz. 953) jest uprawnieniem pracowniczym w
rozumieniu art. 58 ust. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wpro-
wadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr 133, poz. 872
ze zm.).
2. Wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie art. 58 ust. 1 ustawy z dnia
13 października 1998 r. jest rozwiązaniem stosunku pracy w związku z reorga-
nizacją urzędu w rozumieniu art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o
pracownikach państwowych.
3. Pracownikowi mianowanemu, z którym stosunek pracy wygasł na
podstawie art. 58 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. i który do tej daty
zachował uprawnienia pracownicze przewidziane w ustawie z dnia 16 września
1982 r. o pracownikach państwowych przysługuje prawo do emerytury na za-
sadach określonych w art. 27 ust. 2 tej ustawy.


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Barbara
Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2001 r. sprawy z wniosku
Romualda D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w O. o
wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Ape-
lacyjnego we Wrocławiu z dnia 16 marca 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny we Wrocławiu wyrokiem z dnia 16 marca 2000 r. [...] oddalił
apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w O. od wyroku Sądu Okrę-
gowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Opolu z dnia 20 października
1999 r. [...], zmieniającego decyzję apelującego organu rentowego z dnia 13 sierpnia
1999 r. i przyznającego Romualdowi D. prawo do wcześniejszej emerytury od usta-
nia zatrudnienia, tj. od 1 lipca 1999 r.
Wnioskodawca z dniem 31 grudnia 1998 r. został zwolniony z pracy w Urzę-
dzie Wojewódzkim w O. w związku z reorganizacją administracji rządowej i z dniem 1
stycznia 1999 r. stał się pracownikiem Urzędu Marszałkowskiego Województwa O.
na podstawie art. 57 ust. 2 w zw. z art. 52 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998
r. Przepisy wprowadzające ustawy reformujące administrację publiczną (Dz.U. Nr
133, poz. 872), powoływanej dalej jako ,,ustawa", zachowując status urzędnika pań-
stwowego. Ponieważ do dnia 1 czerwca 1999 r. nie zaproponowano mu nowych wa-
runków pracy i płacy, jego stosunek pracy, ,,stosownie do art. 58 ust. 1 pkt 5" powo-
łanej ustawy, wygasł z dniem 30 czerwca 1999 r.
W ocenie Sądu, wnioskodawca spełnia warunki wymagane do uzyskania eme-
rytury na podstawie art. 27 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzę-
dów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214), powoływanej dalej jako ,,pragmatyka
urzędnicza", bowiem ukończył 60 lat, ma okres ubezpieczenia wynoszący 39 lat i 7
miesięcy, a jego zatrudnienie ustało w związku z reorganizacją urzędu.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując
jako jej podstawę naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię ,,art. 27.2."
ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych w związku
z ,,art.58.4" ustawy z dnia 13 października 1998 r. Przepisy wprowadzające ustawy
reformujące administrację publiczną, pełnomocnik strony skarżącej wniósł o ,,uchyle-
nie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpatrze-
nia ewentualnie o orzeczenie o oddaleniu odwołania powódki". Zakwestionował on
stwierdzenie Sądu, że w Urzędzie Wojewódzkim w O., który ,,został Urzędem Mar-
szałkowskim od 1.01.1999 r." nastąpiła reorganizacja, uznając je za ,,absolutnie nie-
zgodne ze stanem faktycznym i przepisami normującymi zasady reformy ustrojowej
państwa". Wywodził, że powstanie urzędów marszałkowskich jest nową formą w ad-
ministracji publicznej, zaś urzędy wojewódzkie nie uległy likwidacji i ,,nadal działają w
administracji publicznej". Dla zastosowania art. 27 ustawy z dnia 16 września 1982 r.
konieczne było, by wnioskodawca spełniał warunki określone w tym przepisie w dniu
30 czerwca 1999 r. W tym dniu Urząd Marszałkowski Województwa O. ,,nie znajdo-
wał się w stanie reorganizacji, a wręcz przeciwnie, działał jako nowo utworzony urząd
administracji samorządowej". Nie zachodził także brak możliwości dalszego zatrud-
niania wnioskodawcy, bo ,,kompetencje i zadania przyjęte przez marszałka były tymi
samymi, które wnioskodawca realizował, będąc urzędnikiem wojewody". Nie nastą-
piło nadto rozwiązanie stosunku pracy, lecz jego wygaśnięcie, które nie jest ,,usta-
wowo przewidzianą formą" rozwiązania stosunku pracy, lecz ,,formą ustania stosunku
pracy, która nie jest tożsama z rozwiązaniem stosunku pracy". Poza tym, uprawnień
emerytalnych, które należą ,,do kategorii stosunków z zakresu ubezpieczenia spo-
łecznego" i stanowią ,,odrębną materię prawną" nie można zaliczyć wprost do upraw-
nień pracowniczych.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 27 ust. 2 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach
urzędów państwowych, prawo do emerytury przysługuje urzędnikowi państwowemu,
który ukończył 60 lat, ma wymagany okres zatrudnienia, a stosunek pracy został z
nim rozwiązany z powodu likwidacji urzędu albo jego reorganizacji uniemożliwiającej
dalsze zatrudnienie pracownika.
Organ rentowy kwestionował w kasacji ocenę Sądu co do spełnienia przez
wnioskodawcę dwu ostatnich warunków, a nadto podnosił, że ustanie stosunku pracy
nie nastąpiło w rezultacie jego rozwiązania, lecz wygaśnięcia. Procedura reorganiza-
cji administracji publicznej w sferze stosunków pracy rozpoczęła się formalnie od
dnia 30 października 1998 r., tj. od daty wyznaczonej pracodawcy do przygotowania,
zgodnie z art. 57 ust. 1 ustawy, imiennych wykazów ,,osób wykonujących z upoważ-
nienia wojewody jego zadania i kompetencje podlegające przejęciu, odpowiednio do
ich podziału, przez jednostki samorządu terytorialnego i administrację rządową w
województwie". Do dnia 15 listopada 1998 r. pracodawcy byli zobowiązani podać
zainteresowanym pracownikom na piśmie dane dotyczące nazwy i siedziby nowego
pracodawcy (art. 57 ust. 2). Po tej dacie pracownikom przysługiwało prawo rozwią-
zania w okresie miesiąca stosunku pracy bez wypowiedzenia za siedmiodniowym
uprzedzeniem (art. 57 ust. 2 zdanie 2 w związku z art. 231 § 4 KP). Według art. 52
ust. 1 ustawy, pracownicy dotychczasowych urzędów wojewódzkich, wykonujący do
dnia wejścia w życie ustawy zadania i kompetencje podlegające przejęciu przez sa-
morząd województwa lub powiat, z dniem 1 stycznia 1999 r. stali się odpowiednio
pracownikami urzędu marszałkowskiego lub starostwa powiatowego. Po 1 stycznia,
a przed 31 maja 1999 r., pracodawca mógł albo rozwiązać z nimi stosunek pracy za
wypowiedzeniem, przy odpowiednim zastosowaniu art. 411 KP (art. 58 ust. 3), albo
zaproponować im nowe warunki pracy i płacy (art. 58 ust. 1 i 2), albo nie podejmo-
wać żadnych czynności dotyczących ich stosunku pracy (58 ust.1). Jeżeli przed
dniem 31 maja 1999 r. pracownikom nie zaproponowano nowych warunków pracy i
płacy na dalszy okres, ich stosunki pracy wygasały z dniem 30 czerwca 1999 r. (art.
58 ust. 1). Wygasały też stosunki pracy z pracownikami, którym wprawdzie zapropo-
nowano nowe warunki pracy lub płacy, ale którzy do dnia 15 czerwca 1999 r. odmó-
wili ich przyjęcia (art. art. 58 ust. 1 in fine). Ostateczne uporządkowanie spraw pra-
cowniczych w urzędach administracji samorządowej i rządowej w związku z reformą
administracji publicznej nastąpiło w dniu 30 czerwca 1999 r. Wówczas też zakończo-
ny został proces reorganizacji urzędów administracji publicznej w rozumieniu prze-
pisów prawa pracy.
O tym, że ustawodawca traktuje wygaśnięcie stosunku pracy w urzędach ad-
ministracji samorządowej jako ustanie zatrudnienia z powodu reorganizacji urzędu
państwowego świadczy przyznanie pracownikom mianowanym (również tym, którym
stosunki pracy wypowiedziano) prawa do świadczenia pieniężnego przewidzianego
w art. 131 pragmatyki urzędniczej (art. 58 ust. 5).
Zgodzić się trzeba z twierdzeniem pełnomocnika organu rentowego, że z teo-
retycznego punktu widzenia wygaśnięcie stosunku pracy jest ustaniem zatrudnienia,
do którego prowadzą zdarzenia prawne nie będące czynnościami prawnymi. Gdyby
użyty w art. 27 ust. 2 pragmatyki urzędniczej termin ,,rozwiązanie" traktować jako je-
dynie skutek oświadczenia woli, nie obejmowałby on rzecz jasna przypadków wy-
gaśnięcia stosunku pracy. Wykładnia taka, proponowana przez organ rentowy, pro-
wadziłaby do dyferencjacji sytuacji urzędników państwowych, którzy utracili pracę
wskutek reorganizacji administracji publicznej nie wedle kryterium przyczyny ustania
zatrudnienia, ale sposobu zakończenia stosunku pracy. Byłoby to funkcjonalnie i ak-
sjologicznie nieuzasadnione. Oto urzędnik, któremu pracodawca wypowiedział sto-
sunek pracy z powodu reorganizacji urzędu nabyłby, przy spełnieniu pozostałych
warunków, prawo do wcześniejszej emerytury, zaś urzędnik, którego stosunek pracy
ustał z tej samej przyczyny ex lege prawa tego byłby pozbawiony. Warto przy tym
podnieść, że likwidacja lub reorganizacja urzędu państwowego w zwykłych okolicz-
nościach nie stanowi zdarzenia prowadzącego do wygaśnięcia stosunku pracy, lecz
uzasadnioną przyczynę wypowiedzenia (art. 13 ust. 1 pkt 2). Stąd i art. 131 i art. 27
ust. 2 pragmatyki urzędniczej stanowią o rozwiązaniu stosunku pracy z powodu li-
kwidacji lub reorganizacji urzędu, a nie o jego wygaśnięciu lub ustaniu albo zakoń-
czeniu. Przepis art. 58 ustawy jest przepisem szczególnym, zawierającym jednora-
zową regulację skutków likwidacji i reorganizacji urzędów państwowych związaną z
sytuacją niezwyczajną - z reformą administracji publicznej. Obok wypowiedzenia,
które jest zwykłym sposobem rozwiązania stosunku pracy, wprowadził wygaśnięcie
stosunku pracy, którego w takich razach nie przewiduje ani pragmatyka urzędnicza,
ani nie przewidywały inne przepisy prawa pracy. Z tych względów skutki wygaśnięcia
stosunku pracy (w rezultacie albo braku propozycji nowych warunków pracy lub płacy
przed 31 maja 1999 r. albo odmowy ich przyjęcia do dnia 15 czerwca 1999 r.) zostały
zrównane ze skutkami wcześniejszego rozwiązania stosunku pracy za wypowiedze-
niem. Tak więc wygaśnięcie stosunku pracy na podstawie art. 58 ust. 1 jest rozwią-
zaniem stosunku pracy w związku z reorganizacją urzędu w rozumieniu art. 27 ust. 2
ustawy o pracownikach urzędów państwowych.
O braku możliwości dalszego zatrudnienia pracownika u nowego pracodawcy
można zaś wnosić z braku propozycji pracy po 31 maja 1999 r. Gdyby dysponował
on takimi możliwościami zaproponowałby pracownikowi kontynuowanie stosunku
pracy na zmienionych warunkach, stosownie do art. 58 ust. 1 ustawy.
Do czasu wygaśnięcia lub wypowiedzenia stosunku pracy pracownicy zacho-
wywali uprawnienia pracownicze wynikające z aktów, na których podstawie powstał
ich stosunek pracy przed dniem 1 stycznia 1999 r. (art. 58 ust. 4). Chybiony jest wy-
wód pełnomocnika strony skarżącej jakoby uprawnienia do wcześniejszej emerytury
nie można było zaliczyć do uprawnień pracowniczych, a w konsekwencji, iżby art. 27
ust. 2 pragmatyki urzędniczej nie można było stosować na podstawie art. 58 ust. 4
ustawy. Już tylko z systematyki ustawy z dnia 16 września 1982 r. - pomieszczenia
art. 27 w rozdziale zatytułowanym ,,Obowiązki i prawa urzędnika państwowego" -
można wnosić, że prawo do wcześniejszej emerytury przewidziane w tym przepisie
jest związane z zatrudnieniem w urzędzie państwowym. Przysługuje urzędnikowi
państwowemu dlatego właśnie, że jest urzędnikiem - ubezpieczonym z tytułu zatrud-
nienia w urzędzie państwowym. Nie wpływa to na zmianę charakteru prawnego sa-
mego tego świadczenia - emerytury - jako świadczenia z ubezpieczenia społeczne-
go. Uprawnienia pracownicze stanowią kategorię pojęciowo szerszą niż uprawnienia
ze stosunku pracy. Uprawnienia ze stosunku pracy pracownik - wierzyciel może re-
alizować tylko od dłużnika - pracodawcy. Wykonania uprawnień pracowniczych może
dochodzić od innych także podmiotów. Są dlatego uprawnieniami pracowniczymi np.
prawo zrzeszania się w związkach zawodowych czy prawo do świadczeń z zakłado-
wego funduszu świadczeń socjalnych albo z funduszu gwarantowanych świadczeń
pracowniczych, pomimo że nie wynikają one ze stosunku pracy.
Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================