Wyrok z dnia 8 czerwca 2000 r.
II UKN 576/99

Prawa do zasiłku (urlopu) wychowawczego nie tracą na podstawie § 22
ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlo-
pów i zasiłków wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz. 277 ze zm.) osoby nie będą-
ce pracownikami, które w zakresie uprawnień do takiego zasiłku (urlopu) zos-
tały zrównane z pracownikami w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 19 maja
1982 r. w sprawie rozszerzenia zakresu świadczeń dla osób wykonujących
pracę na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki Robotniczej
Spółdzielni Wydawniczej "Prasa-Książka-Ruch" na podstawie umowy agencyj-
nej (Dz.U. Nr 16, poz. 126).


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 czerwca 2000 r. sprawy z wniosku
,,R." Spółki Akcyjnej w W. - Oddziału w K. - Zespołu w C. przeciwko Zakładowi Ubez-
pieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o zwrot zasiłków, na skutek kasacji organu
rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 26 maja 1999 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w C. na rzecz ,,R."
S.A. w W. - Oddziału w K. - Zespołu w C. kwotę 500 zł (pięćset) tytułem zwrotu
kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 26 maja 1999 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Katowicach zmienił wyrok Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Częstochowie i poprzedzającą go decyzję Oddziału Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych w C. w ten sposób, że zwolnił "R." S.A. Oddział w K. Ze-
spół w C. z obowiązku zwrotu na rzecz organu rentowego kwoty 7.849,30 zł jako nie-
należnie wypłaconych świadczeń z ubezpieczenia społecznego. Sąd drugiej instancji
nie podzielił stanowiska organu rentowego i Sądu pierwszej instancji, iż zakład pracy
nadpłacił zasiłki wychowawcze, wypłacając je osobom zatrudnionym na podstawie
umów agencyjnych po wejściu w życie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz. 277
ze zm.) i że po dacie 2 czerwca 1996 r. prawo do zasiłków wychowawczych zacho-
wały tylko osoby będące pracownikami. Zdaniem Sądu drugiej instancji osoby wyko-
nujące pracę na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki RSW ,,P.-K.-
R." na podstawie umowy agencyjnej, które nabyły prawo do zasiłków wychowaw-
czych przewidzianych przepisami rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 17 lipca
1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych (Dz.U. Nr 19, poz. 97 ze zm.) wskutek
rozciągnięcia na nie tych przepisów przez § 1 pkt 1 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 19 maja 1982 r. w sprawie rozszerzenia zakresu świadczeń dla osób wykonują-
cych pracę na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki Robotniczej
Spółdzielni Wydawniczej ,,Prasa-Książka-Ruch" na podstawie umowy agencyjnej
(Dz.U. Nr 16, poz. 126) zachowały te uprawnienia także pod rządem rozporządzenia
z dnia 28 maja 1996 r. z mocy § 22 pkt 4 tego rozporządzenia, który stanowi, że pra-
cownicy pobierający w dniu wejścia w życie rozporządzenia zasiłek wychowawczy
ustalony na podstawie rozporządzenia z dnia 17 lipca 1981 r. zachowują prawo do
tego zasiłku na dotychczasowych zasadach - do upływu okresu, przez który przys-
ługuje im prawo do zasiłku.

Kasacja organu rentowego zarzuca powyższemu wyrokowi naruszenie § 22
rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. przez jego błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu.

Organ rentowy opiera swoje stanowisko na gramatycznej wykładni przepisu §
22 ust. 2 i 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlo-
pów i zasiłków wychowawczych, który to przepis stanowiący w ustępie 1, iż traci moc
rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wycho-
wawczych (jednolity tekst: Dz.U. z 1990 r. Nr 76, poz. 454 ze zm.) używa określenia
,,pracownik" (zachowujący według art. 2 pkt 1 prawo do korzystania z urlopu wycho-
wawczego do upływu okresu, na jaki został mu udzielony, o ile w dniu wejścia w ży-
cie rozporządzenia korzystał z tego urlopu i stosujący się według art. 4 do pracowni-
ków, którzy w takim dniu pobierali zasiłek wychowawczy). Stanowiska tego jednak
nie można podzielić. Pod rządem bowiem rozporządzenia z dnia 17 lipca 1981 r. w
sprawie urlopów wychowawczych ukazało się rozporządzenie Rady Ministrów z dnia
19 maja 1982 r. w sprawie rozszerzenia zakresu świadczeń dla osób wykonujących
pracę na rzecz przedsiębiorstw upowszechniania prasy i książki Robotniczej Spół-
dzielni Wydawniczej ,,P.-K.-R." na podstawie umowy agencyjnej, wydane z upoważ-
nienia art. 303 § 2 w związku z art. 186 § 2 KP oraz art. 38 pkt 2 ustawy z dnia 19
grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jed-
nostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zle-
cenia (Dz.U. Nr 45, poz. 232 ze zm.), które rozciągnęło przepisy rozporządzenia
Rady Ministrów z dnia 27 lipca 1981 r. w sprawie urlopów wychowawczych na osoby
wykonujące pracę na rzecz RSW ,,P.-K.-R." na podstawie umowy agencyjnej. Zau-
ważyć przy tym należy, że rozciągnięcie to nastąpiło po wejściu w życie rozporzą-
dzenia z 17 lipca 1981 r. (tj. od dnia 1 lipca 1981 r.), a uchylając poprzednio obowią-
zujące rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 listopada 1975 r. w sprawie bez-
płatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi (Dz.U. Nr
43, poz. 219) przewidziało w § 26 i 27, że od dnia wejścia w życie rozporządzenia
jego przepisy stosuje się także do pracowników i innych osób korzystających dotąd z
urlopów (zasiłków) wychowawczych - bez ograniczenia tego prawa do czasu wyko-
rzystania okresu urlopowego (zasiłkowego). W zestawieniu z brzmieniem przepisu §
22 rozporządzenia z dnia 28 maja 1996 r. należy zauważyć, że to ostatnie rozporzą-
dzenie ograniczyło uprawnienia pracowników korzystających z urlopów wychowaw-
czych i zasiłków wychowawczych na podstawie przepisów rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 17 lipca 1981 r. - do upływu okresu na jaki udzielono urlop i okresu,
przez który przysługuje prawo do zasiłku. I chociaż prawodawca nie używa już poję-
cia ,,innych osób", korzystających z uprzedniego urlopu (bezpłatnego) należy uznać,
że poprzez przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 19 maja 1982 r. ze
względu na jego umocowanie w art. 303 § 2 i 186 § 2 KP, agenci RSW ,,P.-K.-R."
zostali uprawnieni do urlopu wychowawczego na równi z pracownikami, przeto
zbędne było wymienianie tej kategorii osób w § 22 rozporządzenia z dnia 28 maja
1996 r., zaś ograniczenie wykładni li tylko do literalnego brzmienia tego przepisu i
odnoszenia zakresu jego obowiązywania wyłącznie do (stricte) pracowników byłoby
równoznaczne z naruszeniem zasady praw słusznie nabytych, naruszałoby art. 2
Konstytucji RP i bez żadnego uzasadnienia różnicowałoby sytuację prawną pracow-
ników, którzy nabyli prawo do urlopów wychowawczych i zasiłków pod rządem rozpo-
rządzenia z 17 lipca 1981 r., które zachowują aż do jego wyekspirowania w stosunku
do agentów obecnego ,,R." S.A., na których swego czasu uprawnienie do urlopów
wychowawczych rozciągnięto. Utrata praw nie może być bowiem dorozumiana, lecz
wyraźna, a takowej nie można się dopatrzyć - przy uwzględnieniu powyższych roz-
ważań - w uregulowaniu § 22 rozporządzenia z 28 maja 1996 r.

Sąd Najwyższy nie znalazł zatem usprawiedliwionych podstaw do uwzględ-
nienia kasacji i w oparciu o art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================