Wyrok z dnia 24 maja 2000 r.
II UKN 566/99

Nie można zarzucić bezprawności postępowania (art. 415 KC) pracodaw-
cy obowiązanemu do przechowywania akt płacowych przez 12 lat, gdy wska-
zując na wniosek pracownika wynagrodzenie dla potrzeb waloryzacji świad-
czeń emerytalnych uwzględnił wysokość jego wynagrodzenia w okresie obej-
mującym 12 lat wstecz od daty złożenia wniosku.


Przewodniczący SSN Roman Kuczyński, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 maja 2000 r. sprawy z powództwa
Jana L. przeciwko Zakładom Mięsnym Spółce Akcyjnej ,,L." w L. o odszkodowanie,
na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie z dnia 25 marca 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Lublinie wyrokiem z dnia 10 listopada 1998 r. [...]
oddalił powództwo Jana L. przeciwko Zakładom Mięsnym S.A. ,,L." w L. o odszkodo-
wanie, zaś w części dotyczącej wydania świadectw rekompensacyjnych sprawę
przekazał Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych w L. Sąd ustalił, że powód od dnia 7
grudnia 1959 r. do 31 maja 1982 r. był zatrudniony w Przedsiębiorstwie Przemysłu
Mięsnego w L., którego następcą prawnym jest pozwany. W styczniu 1992 r. powód
wniósł do pozwanego o rewaloryzację swoich świadczeń rentowych zgodnie z
ustawą z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw. Pozwany zakład pracy do-
konał nowego obliczenia, z którego wynikało, że dotychczasowy wskaźnik emerytury
powoda wynoszący 107,45 % wzrósł o 6,61 % i wyniósł 114,06 %. We wrześniu
1997 r. ponownie zażądał przeliczenia podstawy emerytury. Okazało się wówczas,
że wskaźnik wymiaru podstawy emerytury wyniósł 159,47 %. W ocenie Sądu, z ma-
teriału dowodowego wynika, że najkorzystniejszy dla powoda przelicznik dotyczył za-
robków uzyskiwanych w latach 1972-1974, natomiast pierwotny wskaźnik rewalory-
zacji został obliczony na podstawie wysokości zarobków powoda z lat 1979-1982.
Sąd ustalił, że zgodnie z regulaminem (instrukcją) organizacji zakresu działania ar-
chiwum Okręgowego Przedsiębiorstwa Przemysłu Mięsnego w L. akta płacowe po-
winny być przechowywane przez 12 lat. W dacie złożenia przez powoda wniosku o
naliczenie wskaźnika w archiwum powinny być przechowywane akta płacowe od
1979 r. Akta z lat wcześniejszych były zdekompletowane. Po odnalezieniu w 1993 r.
lub w 1994 r. akt płacowych powoda możliwe było naliczenie wskaźnika na podsta-
wie zarobków z okresu od 1972 r.
W ocenie Sądu roszczenie powoda o odszkodowanie jest bezpodstawne.
Przesłanką zastosowania przepisu art. 415 KC, na którym opiera się roszczenie po-
woda, jest zawinione wyrządzenie szkody. Na powodzie spoczywał ciężar udowod-
nienia winy zakładu pracy i związanej z tym szkody oraz jej wysokości. Sąd jest zda-
nia, że pozwany biorąc za podstawę naliczenia wskaźnika emerytalnego zarobki z
lata 1979-1982 nie wyrządził powodowi szkody ze swojej winy. Pozwany był bowiem
obowiązany przechowywać akta płacowe przez okres 12 lat, a więc w 1991 r. powi-
nien mieć akta od 1979 r. Ponadto wcześniejsze akta płacowe na skutek ,,przenosin
archiwum, działania czasu, zalania archiwum" były niedostępne w 1991 r. Sąd uznał,
że niedostępność akt płacowych sprzed 1979 r. była spowodowana działaniem siły
wyższej, którą w ocenie Sądu był ,,upływ czasu w połączeniu z warunkami przecho-
wywania akt." Fakt, że pozwany z własnej inicjatywy w 1994 r. odnalazł i odtworzył
akta finansowe powoda nie może skutkować dla niego obowiązkiem naprawienia
szkody na podstawie art. 415 KC.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z
dnia 25 marca 1999 r. [...] oddalił apelację powoda od powyższego wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy w Lublinie. W ocenie Sądu trafne jest stanowisko Sądu
pierwszej instancji, że na powodzie spoczywał ciężar udowodnienia winy byłego pra-
codawcy i związanej z tym szkody oraz jej wysokości. Fakt, że powód nie miał wpisu
o wysokości wynagrodzenia w legitymacji ubezpieczeniowej wskazuje na to, że nie
dołożył on należytej staranności w obronie swoich interesów. Fakt ten nie może jed-
nocześnie obciążać byłego zakładu pracy powoda.
Powód zaskarżył powyższy wyrok kasacją, w której zarzucił naruszenie prawa
materialnego: ,,1. (art. 415 KC) przez nieprawidłowe uznanie, że pozwany nie ponosi
odpowiedzialności za niezgodne z posiadaną dokumentacją określenie najkorzyst-
niejszej dla powoda podstawy naliczenia emerytury oraz przypisanie niedopełnienia
tych obowiązków, działaniu siły wyższej w postaci ,,niedostępności akt powoda", 2.
(art. 6 KC - w związku z art. 5 KPC) na skutek zarzucenia powodowi przez Sąd
Okręgowy nieudowodnienia faktów mających znaczenie dla sprawy bez ich określe-
nia, przy jednocześnie braku jakichkolwiek sugestii ze strony Sądu Rejonowego w
tym przedmiocie." Wskazując na powyższe podstawy kasacyjne wniósł o uchylenie
zaskarżonego wyroku oraz wyroku Sądu Rejonowego - Sądu Pracy w Lublinie z dnia
10 listopada 1998 r. w części dotyczącej odszkodowania i przekazanie sprawy temu
ostatniemu Sądowi do ponownego rozpoznania w innym składzie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Skarga kasacyjna jest środkiem zaskarżenia orzeczeń sądu drugiej instancji, a
zatem przedmiotem rozpoznania przez Sąd Najwyższy nie mogą być zarzuty kasacji
odnoszące się do przyjętego przez Sąd pierwszej instancji poglądu, że niedostęp-
ność akt płacowych z lat 1972-1974 była spowodowana działaniem siły wyższej,
skoro Sąd Okręgowy w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku w ogóle nie rozważał tej
kwestii.
Powód dochodzi roszczenia o wynagrodzenie wyrządzonej mu przez zakład
pracy szkody, jaka jego zdaniem, wynikła z winy zakładu pracy polegającej na ,,za-
niedbaniu odszukania w archiwum dokumentów potrzebnych dla określenia najko-
rzystniejszego dla pracownika wskaźnika emerytalnego." W orzecznictwie jest przy-
jęte, że do przyjęcia odpowiedzialności sprawcy na podstawie art. 415 KC jest ko-
nieczne, aby czyn sprawcy pociągający za sobą odpowiedzialność cywilną był bez-
prawny, a więc niezgodny z obowiązującymi zasadami porządku prawnego, a przy
tym zawiniony (np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 1998 r., I CKU
87/98, Prokuratura i Prawo 1999 nr 3, s. 31). W rozpoznawanej sprawie jest niespor-
ne, że zakład pracy obliczając w 1991 r. wskaźnik emerytury powoda uwzględnił jego
zarobki z lat 1979-1982, natomiast nie uwzględnił okresu 1972-1974, w którym po-
wód otrzymywał wynagrodzenie uprawniające do najkorzystniejszego przelicznika
emerytalnego. Nie jest trafny pogląd powoda, że zakład pracy ponosi winę za zanie-
chanie obowiązku odszukania w archiwum zakładowym dokumentów płacowych po-
woda sprzed 1979 r. dla określenia najkorzystniejszego przelicznika emerytalnego. U
pozwanego obowiązywała bowiem instrukcja w sprawie organizacji i zakresu działa-
nia Archiwum Okręgowego Przemysłu Mięsnego w L., która odnośnie do terminów
przechowywania akt w archiwum zakładowym odsyłała do zarządzenia nr 133 Minis-
tra Przemysłu Spożywczego i Skupu z dnia 28 grudnia 1972 r., zaś w załączniku nr 2
do tego zarządzenia przewidziano, że karty wynagrodzeń i listy płac przechowuje się
przez 12 lat. W związku z tym nie można zakładowi pracy obowiązanemu do prze-
chowywania akt płacowych pracowników przez 12 lat zarzucić bezprawności postę-
powania, gdy dokonując waloryzacji świadczeń emerytalnych na wniosek pracownika
uwzględnił wysokość jego wynagrodzenia w okresie obejmującym 12 lat wstecz od
daty złożenia wniosku.
Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================