Wyrok z dnia 10 marca 1998 r.
II UKN 555/97

Sąd ocenia legalność decyzji rentowej według stanu rzeczy istniejącego
w chwili jej wydania. Sąd jednakże może przyznać ubezpieczonemu świadcze-
nie, jeżeli warunki je uzasadniające zostały spełnione po wydaniu zaskarżonej
decyzji (art. 316 § 1 KPC).


Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 marca 1998 r. sprawy z wniosku
Sławomiry M. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
rentę inwalidzką, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 23 września 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Koszalinie wyro-
kiem z dnia 20 marca 1997 r. [...], oddalił odwołanie Sławomiry M. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S., odmawiającej przyznania renty inwalidzkiej
na podstawie przepisów ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst:
Dz.U. z 1989 r. Nr 46, poz. 250 ze zm.). Sąd ustalił, że wnioskodawczyni jest
inwalidką II grupy od 1995 r. i prowadziła działalność gospodarczą od 1 czerwca do
31 grudnia 1995 r. W dziesięcioleciu poprzedzającym datę powstania inwalidztwa, tj.
w okresie od 31 grudnia 1985 r. do 31 grudnia 1995 r., jej staż ubezpieczeniowy
wynosi 3 lata 11 miesięcy i 2 dni. Tym samym Sławomira M. nie spełnia warunku [...],
o którym mowa w art. 32 pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), w związku z art. 9
ust. 4 ustawy ubezpieczeniowej.

Wnioskodawczyni wyrok ten zaskarżyła apelacją podnosząc, że okres dzie-
sięciolecia powinien być liczony wstecz od dnia zgłoszenia wniosku o rentę inwa-
lidzką, tj. od 29 lipca 1986 r. do 28 lipca 1996 r. Ponadto, na dzień rozpoznania
apelacji wnioskodawczyni będzie się legitymowała wymaganym okresem ubezpie-
czeniowym, a zatem może być do niej stosowany art. 34 ustawy o z.e.p.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem
z dnia 23 września 1997 r. [...], zmienił zaskarżony wyrok oraz poprzedzającą go
decyzję i przyznał Sławomirze M. prawo do renty inwalidzkiej z ogólnego stanu
zdrowia w wysokości odpowiadającej inwalidom drugiej grupy poczynając od 1 lutego
1997 r. Sąd ustalił, że odwołująca się, po wieloletniej przerwie w zatrudnieniu
trwającej od 1 marca 1982 r. do 31 maja 1991 r., podjęła zatrudnienie w dniu 1
czerwca 1991 r. i do dnia złożenia wniosku o rentę, tj. do dnia 29 lipca 1996 r., jej
okres ubezpieczenia wyniósł 4 lata 6 miesięcy i 1 dzień. Na ten okres składają się - 3
lata 11 miesięcy i 2 dni (ustalone przez Sąd pierwszej instancji okresy ubezpieczenia
sprzed powstania inwalidztwa) oraz okres współpracy z mężem Maciejem od 1
stycznia 1996 r. do 29 lipca 1996 r. (6 miesięcy i 29 dni). Po złożeniu wniosku o rentę
Sławomira M. kontynuowała ubezpieczenie jako osoba współpracująca. Z tego tytułu
zostały opłacone składki na ubezpieczenie społeczne do dnia 31 stycznia 1997r. W
tym dniu wnioskodawczyni legitymowała się liczonym od 1 czerwca 1991 r. stażem
ubezpieczeniowym wynoszącym co najmniej 5 lat i 3 dni. Gdyby Sławomira M.
ponownie złożyła wniosek o rentę inwalidzką - spełniałaby warunki do przyznania
świadczenia, tj. wymóg posiadania 5 lat ubezpieczenia w dziesięcioleciu poprze-
dzającym datę ustania zatrudnienia. W tej sytuacji oddalenie przez Sąd drugiej ins-
tancji wniosku o rentę inwalidzką stanowiłoby naruszenie zasad ekonomii proceso-
wej; zmuszałoby ubezpieczoną do ponownego złożenia wniosku o rentę, który w
świetle dokonanych ustaleń jest w pełni uzasadniony. Biorąc pod uwagę stan rzeczy
istniejący w chwili zamknięcia rozprawy Sąd przyjął, że ,,okres dalszego ubezpie-
czenia trwający bez przerwy po złożeniu wniosku o rentę, i powodujący uzupełnienie
brakującego okresu ubezpieczenia do wymaganych ustawowo 5 lat, uzasadnia li-
czenie początku dziesięciolecia, o którym mowa w art. 33 ustawy z 14.12.1982 r. o
z.e.p. od dnia ustania okresu ubezpieczenia a nie tylko od dnia złożenia wniosku o
rentę."

Powyższy wyrok zaskarżył kasacją organ rentowy i wskazując jako jej podsta-
wę naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastoso-
wanie art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p. wniósł o jego zmianę i oddalenie odwołania lub o
uchylenie oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyj-
nemu w Gdańsku. Zdaniem organu rentowego art. 316 § 1 KPC jako przepis proce-
duralny nie może zastąpić materialnych przesłanek nabycia prawa do renty. W chwili
zgłoszenia wniosku o rentę inwalidzką Sławomira M. nie spełniała warunków do
przyznania jej świadczenia.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Dla oceny zasadności kasacji konieczne jest rozstrzygnięcie kwestii czy art.
316 § 1 KPC, zgodnie z którym ,,sąd wydaje wyrok biorąc za podstawę stan rzeczy
istniejący w chwili zamknięcia rozprawy; w szczególności zasądzeniu roszczenia nie
stoi na przeszkodzie okoliczność, że stało się ono wymagalne w toku sprawy", może
być zastosowany w sytuacji, gdy w momencie wydania decyzji przez organ rentowy
ubezpieczony nie spełniał wprawdzie warunków do przyznania wnioskowanego
świadczenia, ale warunki te ziściły się w czasie trwania postępowania odwoławcze-
go. Co do zasady należy przyjąć, że sądowa kontrola legalności decyzji powinna
dotyczyć stanu rzeczy istniejącego w chwili wydania tejże decyzji. O nim bowiem
organ rentowy orzeka decyzją, której zgodność z prawem pod względem formalnym
oraz merytorycznym bada i ocenia sąd. Jeżeli jednak sąd ustali, że jedyna przyczyna
odmowy przyznania emerytury lub renty ustała po wydaniu zaskarżonej decyzji, jest
władny wydać wyrok przyznający świadczenie z datą spełnienia się wszystkich
przesłanek koniecznych do nabycia prawa do tego świadczenia. Ustalenia stano-
wiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w takim wyroku muszą jednak
dotyczyć okoliczności pewnych. Tylko w takich razach dopuszczalne jest swego ro-
dzaju skrócenie procedury przez eliminację ponownego postępowania przed orga-
nem rentowym z nowego wniosku o świadczenie niewątpliwie należne.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżoną odwołaniem decyzją ustalił, że
Sławomira M. w dziesięcioleciu poprzedzającym powstanie inwalidztwa nie miała
wymaganego pięcioletniego okresu ubezpieczenia i jako uzasadnienie odmowy
przyznania wnioskowanego świadczenia podał niespełnienie przesłanki z art. 32 pkt
2 ustawy o z.e.p. w związku z art. 9 ust. 4 ustawy ubezpieczeniowej. Te ustalenia
oraz ich prawną kwalifikację i ocenę podzielił Sąd pierwszej instancji. Sąd drugiej
instancji ustalił, że Sławomira M. po złożeniu wniosku o świadczenie ( 29 lipca 1996
r.) kontynuowała ubezpieczenie i do 31 stycznia 1997 r. osiągnęła okres ubezpie-
czenia wynoszący 5 lat i 3 dni. Z tym więc dniem spełniła warunek nabycia prawa do
renty inwalidzkiej przewidziany w art. 32 pkt 2 ustawy o z.e.p. Skoro organ rentowy
nie kwestionował inwalidztwa II grupy i jego powstania w czasie określonym w art. 32
pkt 3 ustawy o z.e.p., prawo skarżącej do renty od 1 lutego 1997 r. jest oczywiste.
Ponowny wniosek o rentę inwalidzką musiałby zostać załatwiony pozytywnie dla
ubezpieczonej. W tym stanie faktycznym rozstrzygnięcie zawarte w zaskarżonym
wyroku, z powołaniem zasady ekonomii procesowej, jest usprawiedliwione.

Nie ma racji organ rentowy twierdząc, że Sąd drugiej instancji zastąpił przepi-
sem proceduralnym (art. 316 § 1 KPC) materialne przesłanki nabycia prawa do renty
inwalidzkiej - art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p. Podstawę prawną rozstrzygnięcia stanowi
art. 32 ustawy o z.e.p w związku z art. 9 ust. 4 ustawy ubezpieczeniowej; podstawę
faktyczną ustalenia, że przewidziane w tym przepisie warunki nabycia prawa do renty
zostały przez Sławomirę M. spełnione. Przy tym Sąd nie twierdził, iż odmowa organu
rentowego przyznania wnioskodawczyni świadczenia była nieprawidłowa. Stwierdził
tylko, że z dniem 31 stycznia 1997 r. zostały spełnione warunki do przyznania
Sławomirze M. świadczenia. Dlatego też renta inwalidzka została przyznana ubez-
pieczonej nie od dnia złożenia przez nią wniosku o to świadczenie, ale od dnia 1
lutego 1997 r., tj od daty możliwego złożenia ponownego wniosku o świadczenie już
niewątpliwie przysługujące.

Kierując się powyższymi motywami Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312
KPC, orzekł jak w sentencji.
========================================