Wyrok z dnia 7 listopada 2001 r.
II UKN 553/00

Postępowanie sądowe w sprawie świadczeń z rentowego ubezpieczenia
społecznego ma charakter kontrolny, wobec czego organ rentowy nie może
przerzucać obowiązków obciążających lekarza orzecznika, wynikających z roz-
porządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 sierpnia 1997 r. w spra-
wie orzekania o niezdolności do pracy do celów rentowych (Dz.U. Nr 99, poz.
612) na biegłych sądowych, a swoich obowiązków na sąd.


Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Barbara
Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 2001 r. sprawy z wniosku
Krystyny G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o rentę
z tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji organu rentowego od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Katowicach z dnia 20 stycznia 2000 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację;
2. zasądził od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w C. na rzecz Kry-
styny G. kwotę 100 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 20 stycznia 2000 r. [...] oddalił
apelację Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w C. od wyroku Sądu Okrę-
gowego w Częstochowie z dnia 21 czerwca 1999 r. [...], zmieniającego decyzję or-
ganu rentowego wstrzymującą wypłatę Krystynie G. renty z tytułu niezdolności do
pracy z dniem 1 marca 1998 r. i przyznającego ubezpieczonej od tej daty rentę z ty-
tułu całkowitej niezdolności do pracy na stałe.
Sąd ustalił, że stwierdzone u ubezpieczonej schorzenia (niewydolność zasta-
wek żył odpiszczelowych wielkich powodująca chorobę żylakową, przewlekłe obrzęki
stóp i podudzi na tle niewydolności żylnej oraz zagrażające owrzodzenie żylakowate
podudzia lewego) czynią ją całkowicie i trwale niezdolną do pracy. Schorzenia te
mają charakter utrwalony; są efektem długotrwałego przewlekłego procesu chorobo-
wego, co nie rokuje odzyskania zdolności do pracy. Ustalenia tego Sąd dokonał
uwzględniając przede wszystkim opinię biegłego lekarza specjalisty z zakresu chirur-
gii naczyniowej. Opinia stanowi, zadaniem Sądu, miarodajny dowód w sprawie, al-
bowiem została wydana ,,po przeprowadzeniu przez lekarza bezpośredniego badania
ubezpieczonej, po zapoznaniu się przez niego z całością udostępnionej dokumenta-
cji lekarskiej, zawiera dogłębną analizę schorzeń rozpoznanych u Krystyny G. oraz
wyczerpujące, fachowe i przekonywujące uzasadnienie".
Zakład Ubezpieczeń Społecznych zaskarżył powyższy wyrok kasacją. Wska-
zując jako jej podstawy naruszenie przepisów postępowania, a to art. 286 KPC ,,po-
przez oparcie orzeczenia na opinii biegłego sądowego zawierającej braki i rażąco
sprzecznej z zasadami orzecznictwa lekarskiego", oraz naruszenie prawa material-
nego, a mianowicie art. 23 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin ,,poprzez jego niewłaściwe zastosowanie w
stosunku do ubezpieczonej, której całkowita niezdolność do pracy nie została po-
twierdzona, a w konsekwencji naruszenie art. 78 ust. 1 cyt. ustawy przez przyznanie
prawa do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, wobec braku podstaw do
przyznania tego rodzaju świadczenia", pełnomocnik strony skarżącej wniosła o
uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach. Wywodziła ona, że schorzenia rozpoznane u
Krystyny G. przez biegłego są rodzajowo tożsame ,,ze schorzeniami stanowiącymi
podstawę uprzednio orzekanej częściowej niezdolności do pracy, co skutkowało
przeciwwskazaniem do pracy ciężkiej, wymagającej pozycji stojącej, odbywanej w
ruchu, a więc pracy zgodnej z kwalifikacjami posiadanymi przez ubezpieczoną. Opi-
nia biegłego, przyjęta za podstawę rozstrzygnięcia Sądu Okręgowego, ustalająca
całkowitą niezdolność do pracy na podstawie zgromadzonej w sprawie dokumentacji
lekarskiej oraz na podstawie badania ubezpieczonej jest więc rażąco sprzeczna z
zasadami orzecznictwa lekarskiego, co nie pozwala na uznanie jej za słuszną". Opi-
nia nie zawiera również ,,określenia w jakim zakresie nastąpiło pogorszenie stanu
zdrowia ubezpieczonej, ani też nie ustala wyraźnej granicy czasowej zmiany stanu
zdrowia ubezpieczonej, co jest koniecznym elementem zmiany stopnia niezdolności
do pracy", a także ,,dogłębnej analizy schorzeń rozpoznanych u ubezpieczonej, jak
również nie jest przekonująco uzasadniona i wyczerpująca, pomimo dwukrotnego jej
uzupełnienia przez biegłego".
W odpowiedzi na kasację Krystyna G. wniosła o jej oddalenie.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Uzasadnienie zarzutów kasacyjnych w całości zmierza do podważenia mocy
dowodowej opinii biegłego sądowego. Oceniając tę opinię w aspekcie jej wiarygod-
ności i rzetelności należy podnieść przede wszystkim fakt, że to biegły, a nie lekarz
orzecznik ZUS był specjalistą właściwym z punktu widzenia schorzeń rozpoznanych
u ubezpieczonej. Dwukrotnie uzupełniał on na piśmie pierwotnie wydaną opinię,
ustosunkowując się do zastrzeżeń i wątpliwości zgłaszanych przez organ rentowy.
Wbrew odmiennemu twierdzeniu strony skarżącej, biegły wyjaśnił na czym polega
pogorszenie stanu zdrowia Krystyny G. w porównaniu z istniejącym w czasie po-
przedniego badania i dlaczego nie ulegnie poprawie po ewentualnym przyszłym le-
czeniu operacyjnym. Trzeba przy tym zauważyć, że jednozdaniowa konkluzja za-
warta w opinii lekarza orzecznika stwierdzająca poprawę stanu zdrowia ubezpieczo-
nej i odzyskanie przez nią zdolności do pracy nie została w ogóle uzasadniona. W
tym kontekście zarzuty pod adresem biegłego, że nie uzasadnił ,,przekonująco" i ,,wy-
czerpująco" (zdaniem Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) wydanej opinii może bu-
dzić zdziwienie. Z przebiegu postępowania przed Sądami obu instancji można wno-
sić, że żadne uzasadnienie nie zadowoliłoby strony skarżącej.
Dodać trzeba, że postępowanie w sprawie świadczeń z ubezpieczenia rento-
wego toczy się przed organem rentowym i to na nim spoczywa ciężar prawidłowego
ustalenia, czy ubezpieczony spełnia warunki konieczne do nabycia prawa do świad-
czeń, o przyznanie których wnosi. Postępowanie przed sądem ma charakter tylko
sprawdzający, kontrolny. Organ rentowy nie może przeto przerzucać obowiązku ob-
ciążającego lekarza orzecznika (rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z
dnia 8 sierpnia 1997 r. w sprawie orzekania o niezdolności do pracy do celów rento-
wych, Dz.U. Nr 99, poz. 612) na biegłych sądowych i swoich obowiązków na sąd.
Zgodnie z art. 286 KPC, sąd może zażądać ustnego wyjaśnienia opinii złożo-
nej na piśmie, może też w razie potrzeby zażądać dodatkowej opinii od tych samych
lub innych biegłych. Skoro Sąd dwukrotnie zażądał dodatkowej opinii od tego same-
go biegłego, mniemać należy, że zarzut uchybienia powołanemu przepisowi dotyczy
odmowy dopuszczenia dowodu z opinii innych biegłych. Art. 286 KPC nie nakłada na
sąd obowiązku zażądania opinii od innych biegłych, lecz przyznaje mu taką kompe-
tencję. Sąd podejmuje więc dalsze czynności dowodowe, jeśli uzna to za konieczne
dla wyjaśnienia okoliczności spornych. Takiej konieczności strona skarżąca nie wy-
kazała. Nie stanowi jej bowiem różnica zdań (stanowisk) między stronami proceso-
wymi wynikająca z ich subiektywnego przekonania co do faktów i ich oceny. Skoro
Sąd uznał opinię biegłego za miarodajną, a w okolicznościach sprawy miał do tego
pełne podstawy, i uznał sprawę za dostatecznie wyjaśnioną do rozstrzygnięcia, za-
rzut, że nie prowadził on dalszego postępowania dowodowego ponad potrzebę pro-
cesową jest bezzasadny.
Wobec tego, że zarzut naruszenia przepisów postępowania nie jest usprawie-
dliwiony, ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia zawartego w za-
skarżonym wyroku należy uznać za prawidłowe. Skoro stan zdrowia ubezpieczonej
uległ pogorszeniu w takim stopniu, że będąc uprzednio niezdolną do pracy częścio-
wo (art. 23 ust. 3 ustawy o z.e.p.) i okresowo (art. 24 ust. 4 ustawy o z.e.p.), stała się
niezdolną do pracy całkowicie (art. 23 ust. 2 ustawy o z.e.p.) i trwale ( art. 24 ust. 2
ustawy o z.e.p.), to Sąd prawidłowo zastosował art. 78 ust. 1 ustawy z dnia 14 grud-
nia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, przyznając jej w
miejsce pobieranej do dnia 1 marca 1998 r. renty z tytułu częściowej okresowej nie-
zdolności do pracy, rentę z tytułu całkowitej i trwałej niezdolności do pracy od tej
daty.
Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================