Wyrok z dnia 8 kwietnia 1999 r.
II UKN 552/98


Związek niezdolności do pracy z pobytem w więzieniu na mocy skazania
w latach 1944-1956 przez sądy wojskowe ustala komisja lekarska do spraw in-
walidztwa i zatrudnienia, nie zaś wojskowa komisja lekarska (art. 12 ust. 4
ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach bę-
dących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego, jednolity tekst:
Dz.U. z 1997 r. Nr 142, poz. 950 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Barbara Wagner (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 kwietnia 1999 r. sprawy z wniosku
Daniela S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o rentę
inwalidy wojennego, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego
w Białymstoku z dnia 26 sierpnia 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny w Białymstoku wyrokiem z dnia 26 sierpnia 1998 r. [...] oddalił
apelację Daniela S. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Białymstoku z dnia 14 kwietnia 1998 r. [...], oddalającego odwołanie
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. odmawiającej przyzna-
nia skarżącemu renty inwalidy wojennego. Sąd ustalił, że Daniel S. w latach 1946-
1956 przebywał w więzieniu z przyczyn politycznych. Zgodnie z art. 9 ustawy z dnia
29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin
(jednolity tekst: Dz.U. Nr 13, poz. 68 ze zm.) w związku z art. 12 ust. 1, 2 i 3 ustawy z
dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami
represji wojennych i okresu powojennego (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 97, poz.
950 ze zm.) musi zachodzić związek między obecnym stanem zdrowia czyniącym
inwalidą a okresem pobytu w więzieniu. Według opinii biegłych - kardiologa, reuma-
tologa, okulisty, psychiatry i chirurga szczękowego - między stanem zdrowia wnios-
kodawcy i jego pobytem w więzieniu nie zachodzi związek przyczynowy. Przebyte w
więzieniu choroby - szkorbut, paradontoza i zanik wyrostków zębodołowych nie sta-
nowią przyczyny niezdolności Daniela S. do pracy. Biegła okulistka rozpoznała u
ubezpieczonego ślepotę zanikową gałki ocznej lewej - stan po przebytym zapaleniu
błony naczyniowej i po okołonaczyniowym zapaleniu siatkówki oka lewego, odwars-
twienie siatkówki oka lewego, w wywiadzie krótkowzroczność małego stopnia oka
prawego. Schorzenia powyższe czynią wprawdzie Daniela S. inwalidą III grupy jed-
nak nie mają związku z jego pobytem w więzieniu. Jednooczność powstała w wyniku
wtórnego odwarstwienia siatkówki po przebytym stanie zapalnym błony naczyniowej i
okołonaczyniowym zapaleniu siatkówki oka lewego.

Daniel S. zaskarżył ten wyrok kasacją. Wskazując jako jej podstawę narusze-
nie przepisów postępowania, a to: art. 217 § 1 KPC - przez odmowę przesłuchania
świadków na okoliczność jego stanu zdrowia, warunków odbywania kary pozbawie-
nia wolności i sytuacji skazanych, art. 233 § 2 KPC - przez zaniechanie przeprowa-
dzenia dowodu z akt spraw karnych: [...] Wojskowego Sądu Rejonowego w Gdańsku,
[...] Sądu Wojewódzkiego w Gdańsku [...], wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy do
ponownego rozpoznania. Zdaniem skarżącego, ,,sprawa nie dojrzała do merytorycz-
nego jej rozpoznania". Opinie biegłych ,,nie są wszechstronne". Twierdził, że w czasie
śledztwa doznał ,,uszkodzenia oka i nabył się różnych dolegliwości, które znalazły
swe odzwierciedlenie w uzasadnieniu postanowienia o zasądzeniu odszkodowania
za powstałą szkodę i z tytułu zadośćuczynienia".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Zgodnie z art. 12 ust. 3 w zw. z art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 24 stycznia
1991 r. o kombatantach, za inwalidztwo pozostające w związku z pobytem w więzie-
niu na mocy skazania w latach 1944-1956 przez sądy wojskowe uważa się inwa-
lidztwo będące następstwem zranień, kontuzji bądź innych obrażeń lub chorób
,,powstałych w związku z tym pobytem". Sąd ustalił, że Daniel S. przebywał w wię-
zieniu i jest inwalidą III grupy, ale jego częściowa niezdolność do pracy (według art.
10 ust. 1 i ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie ustaw o zaopa-
trzeniu emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym, Dz.U. Nr 100, poz. 461) nie po-
zostaje w związku z pobytem w więzieniu. Skarżący nie kwestionuje ustaleń Sądu
dotyczących oceny jego obecnego stanu zdrowia. Kwestionuje ustalenie w przed-
miocie braku związku niezdolności do pracy z uwięzieniem.

Okolicznością sporną w rozpoznawanej sprawie, a zarazem istotną dla jej
rozstrzygnięcia, był zatem związek owej częściowej niezdolności wnioskodawcy do
pracy z pobytem w więzieniu. Na wyjaśnienie tej właśnie okoliczności skierowane
było postępowanie dowodowe zarówno w pierwszej, jak i drugiej instancji.

Zgodnie z art. 217 KPC sąd może odmówić dopuszczenia dowodu, jeżeli oko-
liczności sporne uzna za dostatecznie wyjaśnione. Dysponentem kompetencji prze-
widzianej w powołanym przepisie jest sąd. Sąd zatem decyduje czy zachodzi potrze-
ba prowadzenie dalszego postępowania dowodowego. Sąd nie ma obowiązku do-
puszczenia wszelkich dowodów wnioskowanych przez strony procesowe i prowa-
dzenia postępowania aż do czasu uzyskania dowodu korzystnego dla strony wniosk-
ującej jego przeprowadzenie. Zarzut naruszenia art. 217 § 2 KPC byłby uzasadniony,
jeżeli sąd odmówiłby przeprowadzenia wnioskowanego dowodu pomimo niewyjaś-
nienia okoliczności spornych. Sądy obu instancji prowadziły postępowanie dowodo-
we w celu wyjaśnienia czy między pobytem wnioskodawcy w więzieniu a jego inwa-
lidztwem III grupy zachodzi związek przyczynowy, uzyskując identyczny rezultat,
zgodny nadto z orzeczeniem lekarskim wydanym w postępowaniu rentowym. W tej
sytuacji nie można podzielić zarzutu naruszenia art. 217 KPC.

Sąd na podstawie opinii biegłych różnej specjalności ustalił brak związku po-
bytu Daniela S. w więzieniu z jego niezdolnością do pracy. W postępowaniu apelacyj-
nym Sąd drugiej instancji przeprowadził uzupełniający dowód z opinii biegłej okulistki.
Ta jednoznacznie wskazała jako przyczynę jednooczności wnioskodawcy wtórne
odwarstwienie siatkówki po przebytym stanie zapalnym błony naczyniowej i
okołonaczyniowym zapaleniu siatkówki oka lewego. Ani w roku 1965 podczas lecze-
nia szpitalnego ani obecnie nie stwierdzono u Daniela S. zmian pourazowych. Kon-
kluzje zawarte w opiniach biegłych są zgodne z treścią orzeczeń komisji do spraw
inwalidztwa i zatrudnienia.

Orzeczenie o związku stanu zdrowia z pobytem w więzieniu nie wymaga kon-
sultacji z przedstawicielem związku kombatantów. Ustala go, zgodnie z art. 12 ust. 4
ustawy o kombatantach, komisja lekarska do spraw inwalidztwa i zatrudnienia.
Przedmiotem odesłania z art. 12 ust. 1 do przepisów o zaopatrzeniu inwalidów wo-
jennych i wojskowych oraz ich rodzin są ,,świadczenia pieniężne i inne uprawnienia".
Dlatego art. 57 tejże ustawy, przyznający wojskowej komisji lekarskiej kompetencje
do ustalania związku zranień, kontuzji i innych obrażeń, nie ma zastosowania ani
wprost ani odpowiednio w odniesieniu do kombatantów.

Twierdzenie wnioskodawcy, że jego obecny stan zdrowia pozostaje w związku
z pobytem w więzieniu, wynikające z subiektywnego przekonania o jego zasadności
oraz z poczucia krzywdy nie zostało potwierdzone żadnym dowodem. Notoryjnie
znane są warunki odbywania w latach pięćdziesiątych kary pozbawienia wolności za
przekonania polityczne. Jednak przekroczenie przez sąd wyznaczonych w art. 233 §
2 KPC granic swobodnej oceny dowodów znaczy dowolność, arbitralność, wolunta-
ryzm. W rozpoznawanej sprawie nie miało to miejsca.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39312 KPC,
orzekł jak w sentencji.
========================================