Wyrok z dnia 18 lutego 1998 r.
II UKN 529/97


Wypadek wskutek poślizgu samochodu jest spowodowany przyczyną
zewnętrzną w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), a fakt, że doszło do niego wyłącz-
nie na skutek nadmiernej prędkości i nieostrożności poszkodowanego pra-
cownika może mieć jedynie wpływ na zakres uprawnień odszkodowawczych
(art. 8 ust. 1 tej ustawy).

Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar
(sprawozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 1998 r. sprawy z powództwa
Jolanty S. przeciwko [...] Spółce Węglowej SA Kopalni Węgla Kamiennego "M." w R.
o uznanie wypadku przy pracy, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach-Ośrodka Zamiejs-
cowego w Rybniku z dnia 21 sierpnia 1997 r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację strony pozwanej od wyroku
Sądu Rejonowego-Sądu Pracy w Wodzisławiu Śląskim z dnia 6 maja 1997 r. [...].

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 6 maja 1997 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Wodzisławiu
Śląskim uwzględnił pozew Jolanty S. przeciwko [...] Spółce Węglowej SA Kopalni
Węgla Kamiennego "M." w R. i uznał, że zdarzenie, w wyniku którego mąż powódki
poniósł śmierć, było wypadkiem przy pracy. Sąd ten ustalił, że w dniu 8 września
1995 r. Leszek S., zgodnie z poleceniem pracodawcy, pojechał na egzamin do
Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w W.Ś. Wykorzystując własny samochód,
nie spełnił wymogów określonych w poleceniu wyjazdu, gdzie jako środek lokomocji

- 2 -

wskazano autobus. Udając się następnie do KWK "M." uległ śmiertelnemu wypad-
kowi drogowemu na ulicy M. w R. Przyczyna wypadku leżała po stronie męża po-
wódki, który nie dostosował prędkości pojazdu do warunków drogowych, co dopro-
wadziło do utraty panowania nad pojazdem. Według opinii biegłych złożonej dla po-
trzeb postępowania przed Prokuraturą Rejonową w W.Ś. [...], wyłączną przyczyną
wypadku była niewłaściwa technika jazdy. Okoliczność ta jednak nie ma znaczenia
dla stwierdzenia, że zdarzenie w dniu 8 września 1995 r. było wypadkiem przy pracy
w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30,
poz. 144 ze zm.).
Rozpoznając apelację strony pozwanej, Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Katowicach-Ośrodek Zamiejscowy w Rybniku, wyrokiem z
dnia 21 sierpnia 1997 r. zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. W jego oce-
nie - wobec przyczyny wypadku, leżącej wyłącznie po stronie męża powódki - brak
zewnętrzności działania, która pozwalałaby na uznanie zdarzenia za wypadek przy
pracy.
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją powódka i zarzucając naruszenie art. 378
§ 1 KPC przez rozpoznanie sprawy ponad granice wniosków i zarzutów apelacji, al-
bowiem pozwany nie podnosił zarzutu, że zdarzenie z dnia 8 września 1995 r. nie
było wypadkiem przy pracy, a podnosił jedynie, że zachodzą przesłanki zawarte w
art. 8 ustawy oraz naruszenie prawa materialnego - art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca
1975 r. - przez błędne przyjęcie, że poślizg samochodu nie był przyczyną zewnętrz-
ną, wniosła o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi Wojewódzkiemu do po-
nownego rozpoznania.
W odpowiedzi na kasację strona pozwana wniosła o jej oddalenie, stwierdza-
jąc, że Sąd Wojewódzki nie wyszedł poza wnioski apelacji, którymi były zmiana lub
uchylenie wyroku Sądu pierwszej instancji, a skoro wyłączną przyczyną wypadku
była niewłaściwa technika jazdy "brak przyczyny zewnętrznej pozwalającej na uzna-
nie zdarzenia za wypadek przy pracy".

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


- 3 -

Przede wszystkim należy stwierdzić, że wbrew zarzutowi kasacji, Sąd Woje-
wódzki nie dopuścił się naruszenia art. 378 § 1 KPC, rozpoznał bowiem sprawę w
granicach wniosków apelacji. Wnioski te zmierzały do zmiany bądź uchylenia zas-
karżonego wyroku Sądu pierwszej instancji, natomiast składający kasację myli pods-
tawy apelacji (w tym wypadku sprzeczność istotnych ustaleń Sądu z treścią materiału
dowodowego) z jej wnioskami.
Kasacja jest natomiast w pełni uzasadniona, jeżeli zarzuca naruszenie prawa
materialnego - art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. przez błędną wykładnię
"przyczyny zewnętrznej". Wskazany przepis definiuje wypadek przy pracy jako zda-
rzenie nagłe, wywołane przyczyną zewnętrzną, mające związek z pracą. W rozpoz-
nawanej sprawie wszystkie te trzy elementy zdarzenia zachodzą, w tym również zew-
nętrzność przyczyny. Nie ulega wątpliwości, że mąż powódki uczestniczył, w związku
z oddelegowaniem go przez pracodawcę, w kursie osób dozoru ratowników w
Okręgowej Stacji Ratownictwa Górniczego w W.Ś. w okresie od 4 do 8 września
1995 r. Jadąc w dniu 8 września 1995 r. własnym samochodem na egzamin końcowy
uległ wypadkowi drogowemu, w wyniku którego poniósł śmierć. Jak trafnie przyjął
Sąd pierwszej instancji fakt, że w czasie tego wyjazdu Leszek S. korzystał z własne-
go samochodu, mimo braku polecenia zwierzchnika, nie ma znaczenia dla oceny
charakteru zdarzenia. Mogło ono wywołać jedynie skutek w postaci nierozliczenia
delegacji służbowej.
Bez wątpienia wypadek ten miał charakter typowego zdarzenia nagłego. Po-
jawiło się ono nieoczekiwanie i trwało chwilę, co odróżnia wypadek od choroby za-
wodowej, która wywołuje skutek w toku pewnego, na ogół dłuższego oddziaływania
czynników szkodliwych na organizm pracownika. Nie można też zanegować istnienia
przyczyny zewnętrznej rozumianej jako każdy czynnik zewnętrzny (nie wynikający
więc z wewnętrznych właściwości organizmu człowieka) zdolny wywołać w istnieją-
cych warunkach szkodliwe skutki. W tym znaczeniu przyczyną zewnętrzną może być
nie tylko narzędzie pracy, ale siły przyrody, a nawet praca i czynność samego posz-
kodowanego. Istotne jest, by zdarzenie wywołane zostało czynnikiem pozostającym
na zewnątrz w odróżnieniu od przyczyny tkwiącej w organizmie pracownika (por.
uzasadnienie uchwały składu siedmiu sędziów z dnia 11 lutego 1963 r., III PO 15/62 -
OSNCP 1963 z. 10m,, poz. 215). Poślizg samochodu ma w tym rozumieniu charakter

- 4 -

przyczyny zewnętrznej, a fakt, że doszło do niego na skutek nadmiernej prędkości i
nieostrożności pracownika nie zmienia charakteru samego zdarzenia. Sąd Woje-
wódzki błędnie w związku z tym przyjął, że zawiniona przez męża powódki niewłaś-
ciwa technika prowadzenia pojazdu oznacza brak przyczyny zewnętrznej. Okolicz-
ności te - wymienione w art. 8 ust. 1 ustawy wypadkowej - mogły by mieć jedynie
znaczenie dla ewentualnych uprawnień odszkodowawczych samego poszkodowa-
nego pracownika. Także związek zdarzenia z wykonywanymi w tym dniu obowiąz-
kami pracowniczymi nie budzi wątpliwości, co daje pełną podstawę do przyjęcia, że
śmiertelny wypadek jakiemu uległ mąż powódki był wypadkiem przy pracy i podzie-
lenia w związku z tym stanowiska Sądu Rejonowego.
Gdy więc nie ma naruszeń istotnych przepisów postępowania, a zachodzi je-
dynie naruszenie prawa materialnego, Sąd Najwyższy zmienił zaskarżony wyrok i
oddalił apelację pozwanej od wyroku Sądu pierwszej instancji, orzekając co do istoty
sprawy na podstawie art. 39315 KPC.
========================================