Wyrok z dnia 18 lutego 1998 r.
II UKN 526/98


Warunkiem uznania zatrudnienia wykonywanego w administracji kopalni
na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika, za pracę
równorzędną z pracą górniczą (art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 1 lutego
1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin, jednolity tekst: Dz.U.
z 1995 r. Nr 30, poz. 154) jest uprzednie przepracowanie co najmniej 5 lat w wa-
runkach uznanych za pracę górniczą (art. 5 ust. 1 tej ustawy).

Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar
(sprawozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 18 lutego 1998 r. sprawy z wniosku
Janusza R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w T.G. o
emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 2 kwietnia 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach wyro-
kiem z dnia 28 listopada 1996 r. oddalił odwołanie Janusza R. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w T.G., którą odmówiono przyznania emerytury
górniczej w oparciu o art. 9 ustawy z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytal-
nym górników i ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1995 r. Nr 30, poz. 154 ze zm.) z
powodu braku wymaganego okresu pracy górniczej - 25 lat takiej pracy.
Sąd Wojewódzki ustalił, że wnioskodawca oprócz zaliczonej przez organ
rentowy pracy górniczej w ilości 17 lat 10 miesięcy i 28 dni wykonywał pracę górniczą
od 1 listopada 1965 r. do 30 czerwca 1966 r. w ilości 8 miesięcy. Praca wykonywana
od 1 lipca 1966 r. do 31 lipca 1967 r., od 1 września 1968 r. do 31 lipca 1969 r. i od 1

- 2 -

sierpnia 1969 r. do 31 stycznia 1982 r. nie podlega zaliczeniu jako praca górnicza,
ponieważ była wykonywana na powierzchni. Cały ten okres pracy nie może być także
uznany za okres pracy równorzędny z pracą górniczą w rozumieniu art. 5 ust. 2 pkt 2
lit. a ustawy o z.e.g. z uwagi na to, iż nie był on poprzedzony okresem co najmniej 5
lat pracy górniczej pod ziemią. Przed dniem 1 lipca 1966 r. odwołujący się
legitymował się taką pracą w rozmiarze 8 miesięcy, tj. od 1 listopada 1965 r. do 30
czerwca 1966 r. Sąd Wojewódzki stwierdził również, że jego praca w charakterze
nauczyciela w technikum górniczym podlegałaby zaliczeniu jako praca równorzędna,
gdyby była poprzedzona co najmniej 5 letnią pracą górniczą pod ziemią, której
wnioskodawca nie wykazał. Stanowisko to podzielił Sąd Apelacyjny w Katowicach,
który wyrokiem z dnia 2 kwietnia 1997 r. oddalił apelację wnioskodawcy. W ocenie
Sądu praca wykonywana przez wnioskodawcę w okresie od 1 lipca 1966 r. do 30
czerwca 1971 r. była pracą w dozorze ruchu, ale wykonywaną na powierzchni, co
powoduje, ze nie można uznać za pracę równorzędną z pracą górniczą zatrudnienia
od 1 lipca 1971 r. do 31 stycznia 1982 r. wobec niespełnienia warunków określonych
w art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy o z.e.g. "Skoro zatrudnienie pod ziemią wymagane
jest do uznania pracy za pracę górniczą, to tym bardziej przy pracy równorzędnej,
uprzednie zatrudnienie w kopalniach i przedsiębiorstwach w ilości 5 lat na stanowisku
dozoru ruchu, dotyczy także pracy pod ziemią".
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. a ustawy z dnia 1
lutego 1983 r. oraz art. 2 ust. 1 pkt 3 i ust. 4 pkt 1 ustawy z dnia 28 maja 1957 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin (Dz. U. z 1958 r. Nr 23, poz. 99) w
związku z § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Opieki Społecznej z dnia 12 lipca 1957
r. w sprawie określenia pracowników dozoru ruchu i kierownictwa ruchu kopalń oraz
pracowników na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub technika w
zakresie górnictwa (Dz. U. Nr 41, poz. 188 ze zm.), wniósł o jego uchylenie oraz
uchylenie wyroku Sądu Wojewódzkiego i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej ins-
tancji do ponownego rozpoznania. Według składającego kasację okres pracy od 1
lipca 1971 r. do 31 stycznia 1982 r. jest okresem następującym po okresie 5 lat jego
pracy na stanowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu, na które to stanowiska wnios-
kodawca posiadał zatwierdzenia górnicze. Stanowiska te wymienione w art. 5 ust. 2

- 3 -

pkt 1 lit. a nie oznaczały, wbrew poglądowi Sądu, pracy pod ziemią. Przepis wymie-
nia bowiem obok pracy "pod ziemią" pracę "na odkrywce" oraz "na stanowiskach
dozoru lub kierownictwa ruchu" bez dodatkowego ograniczenia. W czasie, gdy ubez-
pieczony pracował na tych stanowiskach, praca ta podlegała zaliczeniu do uprawnień
emerytalnych bez potrzeby dowodzenia, że przebiegała "pod ziemią". Warunek ten
"obowiązuje dopiero od 1 czerwca 1990 r. (Dz. U. Nr 30 poz. 206)".

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja oparta na zarzucie naruszenia prawa materialnego przez jego błędną
wykładnię, jest nieuzasadniona i podlega oddaleniu. Przedmiotem sporu było zba-
danie uprawnień wnioskodawcy do emerytury górniczej w oparciu o obecnie obowią-
zującą ustawę z dnia 1 lutego 1983 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich
rodzin, stąd też odwoływanie się w kasacji do warunków przyznania tego świadcze-
nia zawartych w ustawie z dnia 28 maja 1957 r. o zaopatrzeniu emerytalnym górni-
ków i ich rodzin (Dz. U. z 1958 r. Nr 23, poz. 99) oraz w przepisach wykonawczych
wydanych z jej upoważnienia, nie może być uznane za prawidłowe i rodzące - w
związku z tym - skutki prawne. Emerytura górnicza przysługuje górnikowi, który
ukończył 50 lat życia i ma okres pracy górniczej wynoszący łącznie z okresami pracy
równorzędnej i okresami zaliczalnymi do pracy górniczej co najmniej 25 lat w tym co
najmniej 15 lat pracy górniczej określonej w art. 5 ust. 1 (art. 9 ustawy o z.e.g.).
Wnioskodawca wykazał łącznie okres wynoszący 18 lat i 6 miesięcy pracy
górniczej a spór dotyczył kwestii czy zatrudnienie w czasie od 1 lipca 1971 r. do 31
stycznia 1982 r. było okresem równorzędnym z pracą górniczą w oparciu o art. 5 ust.
2 pkt 2 lit. a ustawy o z.e.g. W wymienionym okresie Janusz R. pracował na stano-
wisku sztygara oddziałowego oddziału produkcji elementów maszyn górniczych. Na
podstawie wskazanego wyżej przepisu za pracę równorzędną z pracą górniczą
uważa się zatrudnienia na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub
technika w zakresie górnictwa w administracji kopalń, przedsiębiorstw i innych pod-
miotów określonych w ust. 1 pkt 1-4 pod warunkiem uprzedniego przepracowania w
kopalniach, przedsiębiorstwach i innych podmiotach określonych w ust. 1 pkt 1-4 co
najmniej 5 lat pod ziemią, na odkrywce w kopalniach siarki lub węgla brunatnego, jak

- 4 -

też w kopalniach otworowych siarki albo na stanowiskach dozoru lub kierownictwa
ruchu. Z przepisu tego wynika, że warunkiem uznania zatrudnienia wykonywanego w
administracji kopalni na stanowiskach wymagających kwalifikacji inżyniera lub tech-
nika, za pracę równorzędną z pracą górniczą, jest uprzednie przepracowanie co
najmniej 5 lat pod ziemią, a więc dysponowanie co najmniej 5 letnim okresem pracy
górniczej. Fakt, że przepis art. 5 ust. 2 pkt 2 lit. a wymieniając zatrudnienie na sta-
nowiskach dozoru lub kierownictwa ruchu, nie zawiera warunku by było to zatrudnie-
nie pod ziemią, nie oznacza by warunek ten nie był niezbędny, skoro dla uznania
pracy za równorzędną z pracą górniczą, konieczne jest wykazanie co najmniej 5 lat
pracy górniczej, ta zaś przebiegać winna pod ziemią także wtedy, gdy dotyczy sta-
nowisk dozoru ruchu oraz kierownictwa ruchu kopalń (art. 5 ust. 1 pkt 5 ustawy o
z.e.g.). Gdy więc zatrudnienie pod ziemią wymagane jest dla uznania pracy za pracę
górniczą, to tym bardziej konieczne - przy pracy równorzędnej z nią - jest uprzednie
przepracowanie w wymienionych w ustawie podmiotach co najmniej 5 lat pod ziemią.
W tym więc zakresie stanowisko Sądu Apelacyjnego jest trafne, a dokonana przez
ten Sąd wykładnia wskazanych przepisów prawidłowa i jako taka przez Sąd Najwyż-
szy podzielana.
Wnioskodawca przed 1 lipca 1971 r. pracował pod ziemią jedynie 8 miesięcy
(od 1 listopada 1965 r. do 30 czerwca 1966 r.), natomiast w okresie od 1 lipca 1966 r.
do 31 lipca 1967 r. był zatrudniony jako sztygar zmianowy oddziału przeróbki, od 1
sierpnia 1967 r. do 31 sierpnia 1968 r. zastępca kierownika przeróbki, od 1 września
1968 r. do 31 lipca 1969 r. kierownik działu techniczno-produkcyjnego, a od 1 sierp-
nia 1969 r. do 31 stycznia 1982 r. jako sztygar oddziałowy w Oddziale Produkcji
Elementów Maszyn Górniczych, a praca ta nie była wykonywana pod ziemią (czego
zresztą wnioskodawca nie kwestionował tak w apelacji jak i w kasacji). W tych więc
warunkach nie może być uznana za równorzędną z pracą górniczą praca wykony-
wana od 1 lipca 1971 r. do 31 stycznia 1982 r.
Gdy więc kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw, orzeczono jak w sen-
tencji na podstawie art. 39312 KPC.
========================================