Wyrok z dnia 30 sierpnia 2001 r.
II UKN 523/00

Nabycie prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku za-
istniałego w szczególnych okolicznościach jest uzależnione od stwierdzenia
całkowitej niezdolności do pracy, a nie od możliwości nabycia prawa do renty.


Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie: SN
Zbigniew Myszka, SA Bogumiła Blok.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 30 sierpnia 2001 r. sprawy z wniosku
Teresy W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o jedno-
razowe odszkodowanie, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Gdańsku z dnia 9 maja 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


W dniu 7 maja 1997 r. Teresa W. uległa wypadkowi w drodze do Sądu Woje-
wódzkiego w Słupsku w związku z wypełnianiem w nim funkcji ławnika. Lekarz
orzecznik stwierdził, że wypadek spowodował uszczerbek na zdrowiu wynoszący 8
% i nie wywołał żadnego ograniczenia w zakresie zdolności poszkodowanej do
pracy. To orzeczenie stało się podstawą decyzji Oddziału Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych w S. o odmowie prawa do jednorazowego odszkodowania na podsta-
wie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń
dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach oraz
świadczeń dla osób nie będących pracownikami (Dz.U. Nr 120, poz. 758).

Sąd Okręgowy wyrokiem z dnia 6 września 1999 r. oddalił odwołanie. Rozpo-
znając je przeprowadził dowód z opinii biegłych internisty i chirurga, która potwier-
dziła trafność oceny lekarskiej, dokonanej w postępowaniu przed organem ubezpie-
czeń społecznych.

W apelacji ubezpieczona zarzuciła błąd w ustaleniach faktycznych przyjętych
za podstawę wyroku Sądu pierwszej instancji, twierdząc, że skutki wypadku, w któ-
rym doznała złamania kości promieniowej lewej z przemieszczeniem, powodują jej
niezdolność do pracy. Wskazała w szczególności na utratę chwytu i zdolności utrzy-
mania przedmiotów w dłoni.

Sąd Apelacyjny zaaprobował ustalenia Sądu pierwszej instancji co do skutków
wypadku - powodujących tylko mierne zniekształcenie w okolicy dolnej nasady kości
promieniowej lewej ręki, ograniczające ruchy zginania grzbietowego oraz zginania
dłoniowego tej ręki - jako nie pociągających za sobą całkowitej niezdolności do
pracy. Przy tym ustaleniu stwierdził brak zasadniczej przesłanki prawa do odszkodo-
wania i wyrokiem z dnia 9 maja 2000 r. apelację oddalił.

Od tego wyroku ubezpieczona wniosła kasację, w której postulowała uchylenie
zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania. Zarzuciła
naruszenie przepisu art. 232 KPC przez "niedopuszczenie dowodów z opinii biegłych
niewskazanych przez stronę" oraz błędną wykładnię przepisów § 2 ust. 1 pkt 2 roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997 r. w sprawie świadczeń dla
pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach w związku z
art. 9 ustawy z dnia 12 czerwca r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.). Podnio-
sła pominięcie przez Sąd Apelacyjny, że przytoczone przepisy, uzależniając przy-
znanie jednorazowego odszkodowania od stwierdzenia całkowitej niezdolności do
pracy jako skutku wypadku, odnoszą się do osób zatrudnionych, będących w "wieku
produkcyjnym", które uległy wypadkom w okolicznościach, o jakich mowa w § 2 roz-
porządzenia. Wymaganie zaś tego od niej jako emerytki, która nie występuje o rentę
z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a niewątpliwie doznała uszczerbku na
zdrowiu przy wykonywaniu czynności ławnika, jest nieuzasadnione.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Wypadek, któremu uległa ubezpieczona, jest objęty ochroną ubezpieczenia
społecznego z mocy art. 43 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z ty-
tułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.) na zasadach określonych przez Radę Ministrów na podstawie
delegacji w rozporządzeniu z dnia 3 października 1975 r. w sprawie podstawy wy-
miaru renty z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, świadczeń dla pra-
cowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych okolicznościach, oraz świadczeń
dla osób nie będących pracownikami (Dz.U. Nr 33, poz. 179 ze zm.). Rozporządze-
nie to zachowało moc do dnia 19 września 1997 r., zatem jego przepisy, a nie zasto-
sowane w sprawie przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 16 września 1997
r. w sprawie świadczeń dla pracowników, którzy ulegli wypadkom w szczególnych
okolicznościach oraz świadczeń dla osób nie będących pracownikami (Dz.U. Nr 120,
poz. 758), regulują prawo ubezpieczonej do odszkodowania z tytułu wypadku, który
zdarzył się w dniu 7 maja 1997 r. Nie zmienia to w żadnym stopniu przedmiotu sporu,
albowiem tak poprzednio, jak i obecnie świadczenia wypadkowe z tego szczególne-
go tytułu, wykraczające poza ryzyko ubezpieczenia regulowane w art. 6 ustawy wy-
padkowej, dotyczące podmiotów nie objętych ubezpieczeniem społecznym oraz
świadczeń przysługujących bez ekwiwalentu w składce, a więc świadczeń o charak-
terze zabezpieczenia społecznego, przysługiwały (jak obecnie) tylko z tytułów i na
warunkach określonych szczególnymi przepisami rozporządzenia. I tak, osoby, które
uległy wypadkom w okolicznościach wymienionych w rozporządzeniu, nabywały
prawo do jednorazowego odszkodowania - zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 2 poprzednio
obowiązującego i § 2 ust. 1 pkt 2 obecnego rozporządzenia - wyłącznie z tytułu wy-
padków powodujących całkowitą niezdolność do pracy, tyle że poprzednio chodziło o
inwalidztwo co najmniej II grupy. Ta kategoria ryzyka ubezpieczeniowego została
usunięta z dniem 1 września 1997 r. i według przepisów przechodnich, zawartych w
art. 10 ustawy z dnia 28 czerwca 1996 r. o zmianie niektórych ustaw o zaopatrzeniu
emerytalnym i o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. Nr 100, poz. 461) zastąpiona
przez ,,całkowitą niezdolność do pracy".

Mimo więc, że w sprawie zastosowano niewłaściwe przepisy, wyrok ostatecz-
nie odpowiada prawu, albowiem uwzględnia konieczność wykazania przez ubezpie-
czoną, że wypadek spowodował jej całkowitą niezdolność do pracy oraz że uszczer-
bek mniejszego stopnia nie stwarza podstawy faktycznej roszczenia o odszkodowa-
nie. Wbrew twierdzeniom skarżącej, przesłanki całkowitej niezdolności do pracy nie
należy wiązać z prawem do renty z tytułu tej niezdolności, a prawa do odszkodowa-
nia uzależniać od przyznania prawa do renty. Nie była więc istotna dla rozstrzygnię-
cia okoliczność, że ubezpieczona jest emerytką i nie stara się o rentę, lecz jedynie
ustalenie stopnia niezdolności do pracy spowodowanej wypadkiem.

Ustalenia Sądu Apelacyjnego w tym przedmiocie zostały poczynione prawi-
dłowo, bez naruszenia jakichkolwiek reguł postępowania, na podstawie dowodów,
które pozwalały na dostateczne wyjaśnienie sprawy. W szczególności Sąd nie naru-
szył objętego postawą kasacji przepisu art. 232 zdanie drugie KPC, przewidującego
możliwość dopuszczenia dowodu niewskazanego przez stronę. Uprawnienie Sądu w
tym zakresie związane jest z rzeczywistą potrzebą dalszego prowadzenia postępo-
wania dowodowego, ocenianą przed wydaniem orzeczenia, a nie przez stronę, po
wydaniu niekorzystnego dla niej wyroku. Po uchyleniu przepisu art. 3 § 2 KPC ak-
tywność w zakresie wnioskowania i przedstawiania dowodów, z których wywodzi
skutki prawne, obciąża stronę i sąd nie może jej w tym zastępować. Przepis art. 232
KPC stanowi zatem rozwiązanie wyjątkowe, uprawnienie, a nie obowiązek sądu. W
rozpoznawanej sprawie, na etapie postępowania przed Sądem Apelacyjnym, nie ist-
niała żadna potrzeba prowadzenia dalszych dowodów. Nie powołano się na nią rów-
nież w kasacji, w której podniesiono tylko, że opinia biegłych sądowych "była łatwa
do podważenia" i nie wykazano, że jakikolwiek dowód mógłby prowadzić do ustale-
nia, że wypadek spowodował całkowitą niezdolność ubezpieczonej do pracy (określa
się ją na 45 %). W tym stanie rzeczy należy uznać, że dowód, o którym mowa w ka-
sacji, nie tylko nie miał istotnego, lecz żadnego znaczenia w sprawie.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39312 KPC).
========================================