Wyrok z dnia 19 kwietnia 2000 r.
II UKN 521/99

Prawo do renty inwalidy wojskowego uzależnione jest od określonego w
art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i
wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze
zm.) związku czasowego inwalidztwa ze służbą wojskową i w przypadku braku
takiego związku nie ma potrzeby ustalania okoliczności dotyczących warunków
i właściwości służby wojskowej, o której mowa w art. 32 ust. 1 tej ustawy.


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Roman Kuczyński.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 19 kwietnia 2000 r. sprawy z wniosku
Dariusza B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w N.S. o
rentę inwalidy wojskowego, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Krakowie z dnia 8 czerwca 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 8 lutego 1996 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
N.S. odmówił przyznania wnioskodawcy Dariuszowi B. renty inwalidy wojskowego.
Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Krakowie z dnia 25
czerwca 1998 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawca pełnił służbę wojskową od paź-
dziernika 1988 r. do 13 listopada 1989 r. Aktualnie jest inwalidą całkowicie niezdol-
nym do pracy z powodu schorzenia psychicznego [...]. Jest to schorzenie występują-
ce dziedzicznie w rodzinie wnioskodawcy i nie powstało w czasie pełnienia służby
wojskowej. W czasie tej służby wnioskodawca przebył operację ropnego zapalenia
zatok obocznych nosa i operację usunięcia migdałków, jednak stan po tych opera-
cjach nie uzasadnia zaliczenia go do jednej z grup inwalidów. Ustalenia te zostały
dokonane na podstawie opinii dwóch zespołów biegłych lekarzy z udziałem laryngo-
logów i psychiatrów. Opinie te zdaniem Sądu pozwalają na ustalenie, że wniosko-
dawca nie spełnia warunków do przyznania mu renty inwalidy wojennego, a wnioski
o powołanie kolejnego zespołu biegłych są nieuzasadnione.
Od tego wyroku wniósł apelację wnioskodawca zarzucając brak ustosunkowa-
nia się do składanych przez wnioskodawcę prywatnych opinii lekarzy i wadliwą
ocenę jego schorzeń.
Wyrokiem z dnia 8 czerwca 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Krakowie oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał, że wniosko-
dawca nie jest inwalidą wojskowym w rozumieniu art. 30 ustawy z dnia 29 maja 1974
r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst
Dz.U. z 1983 r. Nr 13, poz. 68 ze zm.). Powodująca inwalidztwo choroba [...], która
ujawniła się w 1991 r. nie powstała w czasie służby wojskowej lecz jest uwarunko-
wana dziedzicznie. Natomiast choroba zatok nosa powstała przed wcieleniem wnios-
kodawcy do wojska. Zdaniem biegłego laryngologa dr Marka W. choroba ta była
przeciwwskazaniem do odbywania służby wojskowej, jednak po leczeniu operacyj-
nym wnioskodawca nie jest inwalidą z powodu tego schorzenia. Opinie dwóch ze-
społów biegłych są jednoznaczne i nie nasuwają wątpliwości. Lekarze Zakładu Me-
dycyny Sądowej w K. ustosunkowali się do złożonych przez wnioskodawcę orzeczeń
prywatnych zakładów medycznych i swoją ocenę przekonująco uzasadnili. Zebrany
materiał wystarczył do dokonania ustaleń i nie było potrzeby przeprowadzania
dowodu z dodatkowych opinii.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca i opierając ją na podstawach
wymienionych w art. 3931 pkt 1 i 2 KPC wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku
oraz poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Są-
dowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania. W kasacji wskazuje się
naruszenie przepisów art. 223, 227, 286, 290 § 1, 217 § 1 i 2, 224 § 1 KPC, a także
382, 385 i 386 KPC. Naruszenie to polega na niedostatecznym wyjaśnieniu sprawy
przez zaniechanie przeprowadzenia dowodu z dodatkowej opinii biegłych w związku
z treścią prywatnej opinii lekarza laryngologa o pogorszeniu stanu zdrowia wniosko-
dawcy w związku ze służbą wojskową oraz opinii psychologa o możliwości wystąpie-
nia urazu psychicznego w związku z warunkami służby wojskowej. Pominięto także
stwierdzenie inwalidztwa zawarte w opinii biegłego laryngologa Marka W. Zarzuca
się ponadto naruszenie prawa materialnego - art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 29 maja
1974 r. o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych (jednolity tekst: Dz.U. Nr
13 poz. 68 ze zm.), który odwołuje się do przepisów wykonawczych zarządzenia
MON z dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie ustalenia wykazów chorób i schorzeń pozo-
stających w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia
odszkodowawcze i rentowe (M.P. Nr 66, poz. 591). Wymienione są w nim przewlekłe
schorzenia układu oddechowego i zatok przynosowych oraz trwałe następstwa tych
schorzeń oraz schorzenia typu neurologiczno -psychiatrycznego i określony jest tryb
orzekania o związku tych chorób ze służbą wojskową. Wymogi dotyczące zebrania
odpowiedniej dokumentacji nie zostały przy orzekaniu zachowane.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Chybiony jest zarzut naruszenia art. 32 ustawy z dnia 29 maja 1974 r. o zao-
patrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin i wydanego z upoważ-
nienia tego przepisu zarządzenia wykonawczego, bowiem przepisy te nie miały w
sprawie zastosowania. Podstawą prawną żądania renty inwalidy wojskowego jest
przepis art. 35 ust. 1 powołanej ustawy, który stanowi, że renta inwalidzka przysłu-
guje żołnierzowi, o którym mowa w art. 30 ust. 1. Ten z kolei przepis stanowi, że in-
walidą wojskowym jest żołnierz niezawodowy, który został zaliczony do jednej z grup
inwalidów wskutek inwalidztwa powstałego albo w czasie odbywania służby
wojskowej albo w ciągu trzech lat od zwolnienia z tej służby, jeżeli inwalidztwo to jest
następstwem chorób powstałych lub urazów doznanych w czasie odbywania służby
wojskowej. Przepis ten nie wymaga związku chorób powodujących inwalidztwo z wa-
runkami lub właściwościami służby wojskowej. Mogą to być choroby samoistne po-
wstałe przed lub po podjęciu służby jeżeli w czasie służby (z zastrzeżeniem ust. 2)
spowodują inwalidztwo, a także choroby samoistne powstałe w czasie służby wojs-
kowej, jeżeli spowodują inwalidztwo w ciągu trzech lat od zwolnienia ze służby.
Powołany w kasacji przepis art. 32 omawianej ustawy w ust. 1 zawiera defini-
cję inwalidztwa pozostającego w związku ze służbą wojskową. Stwierdzenie inwa-
lidztwa tego rodzaju nie odnosi się do powstania prawa do renty, a ma jedynie wpływ
na jej wysokość, gdyż przepis art. 36 ustawy z 29 maja 1974 r. różnicuje wysokość
renty żołnierzy, których inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą wojskową i żoł-
nierzy, których inwalidztwo powstało bez związku ze służbą wojskową. Natomiast
prawo do renty inwalidy wojskowego uzależnione jest od związku czasowego inwa-
lidztwa ze służbą wojskową określonego w art. 30 i w przypadku braku takiego
związku nie ma potrzeby ustalania okoliczności dotyczących warunków i właściwości
służby wojskowej, o których mowa w art. 32 ust. 1.
Ustalenia faktyczne obu sądów wskazały na brak związku czasowego inwa-
lidztwa wnioskodawcy z pełnieniem służby wojskowej. Schorzenie psychiczne na
podłożu genetycznym nie powstało w czasie pełnienia służby. Pierwsze objawy wy-
stąpiły w 1991 r. Nie zostały spełnione warunki określone w art. 30 ust. 1 ustawy
skoro choroba powodująca inwalidztwo po zwolnieniu ze służby nie powstała w cza-
sie trwania służby. Zmiany laryngologiczne istniały przed podjęciem służby wojsko-
wej i zaostrzenie się choroby w czasie trwania tej służby wymagało przeprowadzenia
zabiegu operacyjnego. Nie został jednak spełniony określony w art. 30 ust. 1 ustawy
warunek inwalidztwa w wyniku tej choroby. Według stanu prawnego obowiązującego
w dacie zgłoszenia żądania inwalidztwo było zdefiniowane w art. 23 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.), który stanowił, że inwalidą jest osoba częściowo lub całkowicie
niezdolna do wykonywania zatrudnienia z powodu stałego lub długotrwałego
naruszenia sprawności organizmu. Obecnie pojęcie inwalidztwa zostało zastąpione
terminem niezdolności do pracy, przy czym wymóg niezdolności do wykonywania
zatrudnienia został zachowany. Po zakończeniu leczenia wnioskodawca odzyskał
zdolność do wykonywania zatrudnienia, nie był zatem inwalidą z przyczyn
laryngologicznych. Ustalenia w tym przedmiocie zostały dokonane na podstawie opi-
nii biegłych lekarzy, przy czym wszystkie wątpliwości zostały usunięte przez prze-
prowadzenie dowodu z opinii uzupełniającej, a następnie powołanie drugiego ze-
społu biegłych.
Nie można dopatrzyć się naruszenia przepisów procesowych w zakresie prze-
prowadzenia postępowania dowodowego. Tezy dowodowe zostały postawione
zgodnie z art. 227 KPC oraz zgodnie z art. 286 KPC zażądano uzupełniającej opinii
biegłego i na podstawie art. 290 § 1 KPC zażądano opinii Zakładu Medycyny Sądo-
wej. Przepis art. 223 KPC został w kasacji powołany prawdopodobnie przez pomył-
kę, gdyż z mocy art. 47712 KPC nie ma on zastosowania w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych. Zamknięcie rozprawy nastąpiło po wyjaśnieniu sprawy
zgodnie z art. 224 § 1 KPC. Nie nastąpiło także naruszenie przepisu art. 217 § 1 i 2
KPC. Zgodnie z tym ostatnim przepisem sąd pomija środki dowodowe, jeżeli oko-
liczności sporne zostały dostatecznie wyjaśnione. Przepis ten stanowi podstawę do
odmowy przeprowadzenia dowodu z kolejnej opinii biegłych, jeżeli wydane już w
sprawie opinie wyjaśniają wszystkie istotne okoliczności. Takie stanowisko zajął Sąd
Najwyższy w wyrokach z dnia 5 grudnia 1997 r., II UKN 376/97 i II UKN 386/97
(OSNAPiUS 1998 nr 19, poz. 579), stwierdzając, że żądanie ponowienia dowodu z
opinii biegłych jest bezpodstawne, jeżeli sąd uzyskał od biegłych wiadomości spe-
cjalne niezbędne do merytorycznego i prawidłowego orzekania. W wyroku z dnia 19
marca 1997 r., II UKN 45/97 ( OSNAPiUS 1998 nr 1, poz. 24), Sąd Najwyższy stwier-
dził, że sąd nie jest obowiązany do uwzględniania kolejnych wniosków dowodowych
strony tak długo, aż udowodni ona korzystną dla siebie tezę i pomija je od momentu
dostatecznego wyjaśnienia spornych okoliczności sprawy (art. 217 § 2 KPC).
Sąd Apelacyjny zastosował tę zasadę uznając, że pominięcie przez sąd
pierwszej instancji dowodu z kolejnej opinii biegłych nie było uchybieniem. Stanowis-
ko to jest słuszne, bowiem wniosek dowodowy nie ma uzasadnionych podstaw. Zapi-
sy w zaświadczeniach prywatnych zakładów medycznych nie podważają opinii bieg-
łych w zakresie istotnym dla rozstrzygnięcia sprawy. Stwierdzenie psychologa, że w
czasie odbywania służby wojskowej wnioskodawca był narażony na uraz psychiczny
nie ma odniesienia do warunków wymaganych do ustalenia inwalidztwa wojskowego
wnioskodawcy. Jego niezdolność do pracy nie jest bowiem spowodowana urazem
psychicznym, lecz jednostką chorobową na podłożu genetycznym. Stwierdzenie la-
ryngologa o pogorszeniu stanu zdrowia wnioskodawcy w czasie służby wojskowej
również nie ma takiego odniesienia skoro pogorszenie to nie powoduje niezdolności
do pracy po zastosowaniu leczenia operacyjnego. Niejasności w pisemnej opinii bie-
głego laryngologa Marka W. zostały usunięte w opinii uzupełniającej. Biegły ten
stwierdził niezdolność wnioskodawcy do służby wojskowej przed powołaniem go do
tej służby, co nie jest równoznaczne z niezdolnością do pracy. Biegły ten wyjaśnił, że
stwierdzając inwalidztwo miał na myśli stan istniejący w trakcie leczenia, a zatem
niezdolność do pracy miała charakter czasowy, a nie stały lub długotrwały.
Konsekwencją uznania przez Sąd Apelacyjny prawidłowości ustaleń faktycz-
nych Sądu pierwszej instancji i oceny prawnej było oddalenie apelacji wnioskodawcy.
Nie można zatem mówić o naruszeniu przepisów art. 382, 385 i 386 KPC.
Kasacja okazała się pozbawiona usprawiedliwionych podstaw i z tych przy-
czyn Sąd Najwyższy oddalił ją na zasadzie art. 39312 KPC.
========================================