Wyrok z dnia 14 kwietnia 2000 r.
II UKN 509/99

Samobójstwo pracownika w czasie podróży służbowej, które nie pozo-
stawało w związku z wykonywaniem powierzonych zadań, nie jest wypadkiem
zrównanym z wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy z
dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób
zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.).


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Andrzej
Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 kwietnia 2000 r. sprawy z po-
wództwa Wandy M. i innych przeciwko Polskiej Żegludze Morskiej w S. o jednorazo-
we odszkodowanie, na skutek kasacji powodów od wyroku Sądu Apelacyjnego w
Poznaniu z dnia 22 kwietnia 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację oraz przyznał adwokatowi Krystynie W.-M. kwotę 1000 zł
(słownie: jeden tysiąc złotych) tytułem zwrotu kosztów nieopłaconej pomocy prawnej
wykonywanej z urzędu od Skarbu Państwa.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem
z dnia 22 kwietnia 1999 r. [...] oddalił apelację Wandy M., Joanny Ewy M., Eweliny M.
i Krzysztofa M. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Szczecinie z dnia 27 listopada 1998 r. [...] w sprawie przeciwko Polskiej Żeg-
ludze Morskiej w S. o jednorazowe odszkodowanie w kwocie 27.322,80 zł z tytułu
śmierci w wypadku przy pracy Witolda M. - męża i ojca powodów. Sąd Apelacyjny w
uzasadnieniu tego wyroku stwierdził, że Sąd Wojewódzki (w wyniku wnikliwego pos-
tępowania dowodowego i prawidłowej oceny prawnej zdarzenia) trafnie ustalił, iż sa-
mobójcza śmierć Witolda M. nie była wypadkiem przy pracy. Bowiem stosownie do
art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze
zm.) za wypadek przy pracy uważa się zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną,
które nastąpiło w związku z pracą, co rozumie się jako miejscowe, czasowe i funk-
cjonalne powiązanie tej przyczyny zewnętrznej z wykonywaniem pracy. Tymczasem
w rozpoznawanej sprawie Sąd Wojewódzki trafnie ustalił, że przyczyną tragicznego
zdarzenia była choroba samoistna psychiczna zmarłego pracownika, choć podejmu-
jąc pracę na statku zmarły legitymował się aktualnym orzeczeniem lekarskim o braku
przeciwwskazań do pracy na morzu. Natomiast, wbrew zarzutom apelacji, okoliczno-
ści w miejscu pracy pracownika, a w szczególności awaria silnika na statku m/s ,,B.",
która spowodowała opóźnienie powrotu statku z rejsu do portu macierzystego, nie
mogła być traktowana jako źródło dodatkowego stresu u zmarłego, bowiem nie-
zwłocznie po zgłoszeniu przez niego u kapitana statku informacji o trapiących go
dolegliwościach, został on odsunięty od pracy i otoczony troskliwą opieką. W ocenie
biegłych psychiatrów, z medycznego punktu widzenia, kapitan i załoga statku, czyli
przedstawiciele pracodawcy podjęli w tej sytuacji wszelkie możliwe działania w celu
zapewnienia opieki choremu na statku. Kiedy jednak - w chwili, gdy statek wypływał
z portu Kaliningrad - pracownik niespodziewanie opuścił statek skacząc do wody,
obiektywnie rzecz biorąc zerwał on tym samym związek z miejscem pracy i od tego
momentu pracodawca stracił możliwość jakiegokolwiek wpływu na losy pracownika.
Wówczas pracodawca nie mógł już zapewnić pracownikowi we własnym zakresie
opieki drugiej osoby, natomiast podjął wszelkie możliwe działania w celu zapewnie-
nia pracownikowi opieki przez innych, a mianowicie zawiadomił służby konsularne
MSZ i władze rosyjskie, w konsekwencji czego umożliwiono Wincentemu M. powrót
koleją do Polski. Niestety, pomimo to w dwa dni po opuszczeniu statku, pracownik
popełnił samobójstwo już na terenie Polski, w drodze powrotnej do domu. W kasacji
od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu powodowie zarzucili jedynie
naruszenie przepisów prawa materialnego wobec przyjęcia, że w ustalonym stanie
faktycznym rozpoznawanej sprawy samobójczy zamach Witolda M. nie jest zdarze-
niem zrównanym z wypadkiem przy pracy w rozumieniu art. 6 ust. 1 ustawy o
świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy. Tymczasem, w opinii kasacji, zdarze-
nie to ,,należy traktować jako zdarzenie zrównane z wypadkiem przy pracy z tej
przyczyny, że: 1. Miało miejsce w czasie trwania podróży służbowej, 2. Na skutek
czynników zewnętrznych, które pogorszyły stan zdrowia pracownika dotkniętego
chorobą psychiczną o charakterze psychozy". Ponadto w uzasadnieniu kasacji pod-
niesione zostały również zarzuty dotyczące pominięcia, przy wydawaniu wyroków w
niniejszej sprawie, niektórych wniosków jakie sformułowane zostały w opinii biegłych
psychiatrów.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja nie jest zasadna. W petitum kasacji błędnie wskazano, jakoby w roz-
poznawanej sprawie został naruszony art. 6 ust. 1 ustawy o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy, który w danym wypadku w ogóle nie mógł stanowić podstawy
prawnej rozstrzygnięcia. Natomiast z uzasadnienia kasacji wynika, że skarżący są
zdania, iż w wyniku rozszerzającej wykładni art. 6 ust. 2 ustawy o świadczeniach z
tytułu wypadków przy pracy, w rozpoznawanej sprawie należało przyjąć, że samo-
bójczy zamach na życie, dokonany przez Witolda M. już po samowolnym opuszcze-
niu przez niego statku, na którym był zatrudniony, jest zdarzeniem, jakie powinno być
traktowane ,,na równi z wypadkiem przy pracy". Tymczasem, stosownie do dyspozycji
art. 6 ust. 2 pkt 1 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy, który jest
przepisem wyjątkowym i z tej przyczyny musi być interpretowany w sposób restryk-
tywny, ,,na równi z wypadkiem przy pracy" może być potraktowany wypadek, jakiemu
uległ pracownik, jedynie wówczas, gdy do wypadku tego doszło w czasie trwania po-
dróży służbowej, choć w okolicznościach innych aniżeli określone w art. 6 ust. 1 tej
ustawy, chyba że wypadek ten: ,,został spowodowany postępowaniem pracownika,
które nie pozostawało w związku z wykonywaniem powierzonych mu zadań". W roz-
poznawanej sprawie jest poza sporem, że wypadek, jakiemu uległ Witold M. (jego
samobójcza śmierć na terytorium Polski, w drodze powrotnej do miejsca zamieszka-
nia, po uprzednim samowolnym opuszczeniu statku w K.) spowodowany został w
wyniku postępowania pracownika, które nie pozostawało w związku z wykonywaniem
powierzonych mu zadań. W tej sytuacji, w rozpoznawanej sprawie nie było możliwe
zastosowanie art. 6 ust. 2 ustawy o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy.
Ponadto, w uzasadnieniu kasacji sformułowane zostały również zastrzeżenia w
kwestii dokonanych przez Sądy obu instancji ustaleń dotyczących stanu faktycznego
w przedmiotowej sprawie oraz oceny zgromadzonego w toku postępowania
materiału dowodowego, jednakże - wbrew wymaganiu wynikającemu z art. 3931 pkt
2 oraz art. 3933 KPC - w kasacji nie zostały wskazane żadne przepisy postępowania,
których naruszenie zarzuca skarżący i z tej przyczyny nie mogły być one przedmio-
tem oceny w postępowaniu kasacyjnym.

Biorąc powyższe pod uwagę, Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC, a
w odniesieniu do kosztów nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata
ustanowionego z urzędu na podstawie § 21 w związku z § 7 pkt 1 rozporządzenia
Ministra Sprawiedliwości z dnia12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności ad-
wokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013 ze
zm.), orzekł jak w sentencji.
========================================