Wyrok z dnia 8 sierpnia 2001 r.
II UKN 505/00

Przywrócenie prawa do renty inwalidzkiej może nastąpić jedynie przy za-
chowaniu terminów, o których mowa w art. 19 pkt 2 lub 3 ustawy z dnia 18 lute-
go 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Straży Granicz-
nej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr
53, poz. 214 ze zm.).


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie: SN Zbigniew Myszka, SA
Bogumiła Blok (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 sierpnia 2001 r. sprawy z wniosku
Jana L. przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw Wew-
nętrznych i Administracji w Warszawie o rentę inwalidzką policyjną w związku ze
służbą i wzrost emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Warszawie z dnia 12 kwietnia 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację i zasądził od Jana L. na rzecz Zakładu Emerytalno-Ren-
towego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w Warszawie 100 zł tytu-
łem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e


Jan L. pełnił służbę w byłej Milicji Obywatelskiej od dnia 1 grudnia 1969 r. do
dnia 31 lipca 1981 r. Na dzień zwolnienia ze służby miał ustaloną wysługę lat w roz-
miarze 15 lat 10 miesięcy i 2 dni wraz z okresem służby wojskowej i zatrudnieniem
wykonywanym przed podjęciem służby. Decyzjami z dnia 8 września 1982 r. organ
rentowy przyznał Janowi L. prawo do emerytury milicyjnej i renty inwalidzkiej milicyj-
nej w III grupie inwalidów w związku ze służbą w Milicji Obywatelskiej, przy czym wy-
płacał mu rentę jako świadczenie korzystniejsze. Podstawę uznania wnioskodawcy
za inwalidę w związku ze służbą stanowiło orzeczenie Wojewódzkiej Komisji Lekar-
skiej przy Zarządzie Zdrowia i Spraw Socjalnych K.W. w K. z dnia 9 lipca 1982 r.
stwierdzające występowanie u wnioskodawcy nerwicy neurasteniczno-depresyjnej
upośledzającej sprawność ustroju.

Organ rentowy zawiesił z dniem 31 października 1986 r. wypłatę wnioskodaw-
cy renty milicyjnej w związku z jego wyjazdem za granicę we wrześniu 1985 r. i nie-
poddaniem się kontrolnym badaniom lekarskim. Po powrocie do kraju Jan L. wystąpił
o przywrócenie mu prawa do renty milicyjnej, jednakże Wojewódzka Komisja Lekar-
ska MSW w K. orzeczeniem z dnia 4 października 1988 r. stwierdziła brak inwalidz-
twa wnioskodawcy wobec poprawy stanu zdrowia, gdyż nerwica neurasteniczno-de-
presyjna była w okresie remisji. Orzeczenie to stanowiło podstawę do odmowy przy-
znania wnioskodawcy dodatku do emerytury, której wypłatę podjął organ rentowy na
mocy decyzji z dnia 29 października 1988 r. Decyzja w tym przedmiocie uprawomoc-
niła się.

W dniu 26 lipca 1996 r. Jan L. złożył nowy wniosek o rentę inwalidzką poli-
cyjną w związku ze służbą, powołując się na pogorszenie stanu zdrowia. Decyzją z
dnia 24 marca 1997 r. pozwany organ rentowy odmówił przyznania wnioskodawcy
tego świadczenia oraz podwyższenia emerytury o 15% podstawy jej wymiaru, gdyż
Wojewódzka Komisja Lekarska przy MSW w K. orzeczeniem z dnia 10 stycznia 1997
r. stwierdziła, że inwalidztwo wnioskodawcy trzeciej grupy, spowodowane przewle-
kłym zespołem nerwicowym neurasteniczno-lękowym, powstało po dniu 5 grudnia
1996 r. i nie ma związku ze służbą w policji. Odmawiając świadczeń policyjny organ
rentowy powołał się na treść art. 19 i art. 15 ust. 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży
Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U.
Nr 53, poz. 214).

Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie rozpo-
znając odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji stwierdził na podstawie opinii biegłych
lekarzy sądowych psychiatry i neurologa-psychiatry, że rozpoznany u wnioskodawcy
zespół neurasteniczny o miernym nasileniu objawów ze znacznym komponentem
roszczeniowym, przy braku cech uszkodzenia organicznego mózgu i zmian narzą-
dowych nie powoduje inwalidztwa wnioskodawcy w ogóle. Biegły neurolog-psychiatra
wskazał na neurotyczną osobowość wnioskodawcy i demonstrowaną postawę hipo-
chondryczno-roszczeniową, a zaburzenia lękowe ocenił jako nieznaczne. Sąd ustalił
także, że skutki przebytego w 1971 r. w czasie służby złamania prawej kości udowej
nie upośledzają funkcji ruchowej kończyny. Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia
Sąd wskazał przepis art. 40 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emery-
talnym funkcjonariuszy Policji.

W apelacji wniesionej od tego wyroku Jan L. zmierzał - jak wynika z jej treści -
do zmiany orzeczenia i uwzględnienia jego odwołania. Wnioskodawca wywodził, że
skoro komisje lekarskie w 1997 r. stwierdziły u niego inwalidztwo trzeciej grupy, to
Sąd Okręgowy winien badać jedynie związek tego inwalidztwa ze służbą, a nie fakt
istnienia inwalidztwa. Czynności podjęte przez Sąd uznał za zbędne, a wydany wy-
rok za krzywdzący.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 12 kwietnia 2000 r. oddalił apelację wnioskodawcy jako nieuzasadnioną.
Powołując się na art. 40 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji Sąd stwierdził, że prawo do renty inwalidzkiej policyjnej przy-
sługuje ponownie, jeżeli ponowne inwalidztwo powstało wskutek pogorszenia się
stanu zdrowia w zakresie następstw urazów lub chorób, które poprzednio uzasad-
niały prawo do renty, o ile inwalidztwo ponowne powstało przed upływem trzech lat
od ustania prawa do renty (art. 19 pkt 2 i 3 ustawy). Skoro zatem prawo wniosko-
dawcy do renty ustało w 1986 r., a następnie prawomocnie stwierdzono brak inwa-
lidztwa wnioskodawcy w ogóle, w tym również w związku ze służbą, to warunkiem
nabycia przez odwołującego się prawa do renty z tytułu inwalidztwa związanego ze
służbą byłoby stwierdzenie, że nowe inwalidztwo z powodu schorzenia występujące-
go poprzednio i uzasadniającego wówczas uznanie inwalidztwa, powstało przed
upływem trzech lat od ustania prawa do renty. Sąd uznał dalej, że wobec stwierdze-
nia w 1997 r. przez Wojewódzką Komisję Lekarską MSW powstania ponownego in-
walidztwa wnioskodawcy w 1996 r., obowiązkiem Sądu Okręgowego było ustalenie,
czy inwalidztwo pozostaje w związku ze służbą, a ściślej czy zespół neurasteniczny
powoduje inwalidztwo i od kiedy. Biegli sądowi, tak jak i Sąd Okręgowy, nie byli zwią-
zani ustaleniami komisji lekarskiej wydanymi w postępowaniu administracyjnym,
przedmiotem sporu jest bowiem prawo wnioskodawcy do renty, a nie jeden z warun-
ków, od których to prawo zależy. W ocenie Sądu Apelacyjnego nie było podstaw do
kwestionowania opinii biegłych psychiatrów, którzy zgodnie stwierdzili brak inwa-
lidztwa wnioskodawcy, dokonali oni bowiem szczegółowej analizy schorzenia. Scho-
rzenie uzasadniające poprzednio prawo wnioskodawcy do renty i obecnie występują-
ce jest tożsame w znaczeniu rozpoznania lekarskiego, wnioskodawca nie uwzględnia
jednak upływu czasu i zmian co do wpływu schorzenia na stan funkcjonalny organi-
zmu. Poczucie krzywdy wnioskodawcy ma jednak charakter subiektywny, a zarzut
apelacji jest oparty na błędnym przekonaniu, jakoby ustalenie komisji lekarskiej miało
moc wiążącą w postępowaniu sądowym.
W kasacji wniesionej od tego wyroku Jan L. zarzucił Sądom naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię art. 19 pkt 2 i 3 oraz art. 40 ustawy z dnia 18
lutego 1994 r. poprzez przyjęcie, że prawo wnioskodawcy do renty ustało w 1986 r.,
choć faktycznie prawo to zostało jedynie zawieszone, a także przez przyjęcie, że u
Jana L. wskazany zespół chorobowy w ogóle nie istnieje. Powołując się na tę pod-
stawę wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia i ,,uwzględnienie
wniosku powoda co do uznania, że jego prawo do renty inwalidzkiej w trzeciej grupie
w związku ze służbą w organach milicji nie ustało z dniem 31 października 1986 r., a
zatem, że późniejsze orzeczenia Komisji Lekarskich nie miały wiążącej mocy praw-
nej", ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy
Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania oraz o zasądzenie od pozwanego
na rzecz wnioskodawcy kosztów procesu według norm przepisanych za trzy instan-
cje.

W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik wnioskodawcy podkreślił, że wypłata
wnioskodawcy renty inwalidzkiej została jedynie zawieszona z dniem 31 października
1986 r. w związku z jego wyjazdem za granicę i niepoddaniem się kontrolnym bada-
niom, zatem skoro wnioskodawca nie utracił prawa do renty w związku ze służbą, to
po jego powrocie z zagranicy należało jedynie te badania kontrolne przeprowadzić.
Nie było - w ocenie kasacji - podstawy do ponownego ustalania nabytego przez Jana
L. prawa do renty inwalidzkiej milicyjnej w związku ze służbą, a jedynie istniała pod-
stawa do potwierdzenia lub zanegowania istnienia wcześniej ustalonego schorzenia.
Tymczasem Wojewódzka Komisja Lekarska w K. w orzeczeniu [...] z dnia 4 paź-
dziernika 1988 r. stwierdziła brak inwalidztwa wobec poprawy stanu zdrowia, jedno-
cześnie rozpoznając nerwicę neurasteniczno-depresyjną w okresie remisji. Kasacja
kwestionuje też prawidłowość orzeczenia Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej z dnia 10
stycznia 1997 r. jakoby inwalidztwo wnioskodawcy bez związku ze służbą w policji
powstało w dniu 5 grudnia 1996 r., skoro jednocześnie jako przyczynę tego inwa-
lidztwa wskazano przewlekły zespół nerwicowy neurasteniczno-lękowy z zaburze-
niami neurologicznymi. Kasacja wywodzi również, że skoro w 1981 r. stwierdzono u
wnioskodawcy istnienie inwalidztwa na skutek nerwicy neurasteniczno-depresyjnej
upośledzającej sprawność ustroju, etiologicznie związanego z wykonywaną pracą w
milicji, a schorzenie to znalazło potwierdzenie w orzeczeniu Okręgowej Komisji Le-
karskiej MSW w 1997 r., czyli po 16-tu latach, to nie może być wątpliwości, że wska-
zany zespół chorobowy faktycznie cały czas u wnioskodawcy występuje. Jest także
oczywiste, że stany lękowe przy tego rodzaju schorzeniu mają podłoże psychiczne,
związane z wieloma czynnikami zewnętrznymi, krótsze lub dłuższe okresy remisji nie
mogą mieć znaczenia dla samego faktu istnienia choroby. Wnioskodawca zarzuca
więc, że w sprawie ma zastosowanie art. 19 pkt 1, a nie pkt 3 ustawy z dnia 18 lute-
go 1994 r.

Pozwany organ rentowy wniósł o oddalenie kasacji oraz o zasądzenie na jego
rzecz zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja wnioskodawcy nie ma usprawiedliwionych podstaw i dlatego nie zo-
stała uwzględniona. Jako jedyną podstawę kasacyjną wnioskodawca wskazał naru-
szenie przepisów prawa materialnego. Zatem ustalenia Sądu Apelacyjnego zawarte
w zaskarżonym wyroku stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia, uznać nale-
ży za niewadliwe, a z mocy art. 39315 KPC (w brzmieniu obowiązującym przed dniem
1 lipca 2000 r.) wiążące Sąd Najwyższy. Oznacza to, że przy rozpoznaniu kasacji
należy wziąć pod uwagę zarówno ustalenie dotyczące przyczyny inwalidztwa wnio-
skodawcy w związku ze służbą w organach Milicji Obywatelskiej, stanowiącej pod-
stawę przyznania wnioskodawcy w 1982 r. prawa do renty inwalidzkiej milicyjnej i
prawa do wzrostu emerytury milicyjnej o 15% podstawy wymiaru świadczenia w
związku ze stwierdzonym inwalidztwem, jak i ustalenie, że inwalidztwo wnioskodaw-
cy (nie tylko w związku ze służbą, ale i z ogólnego stanu zdrowia) ustało w 1988 r.,
co wynika z orzeczenia Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej MSW w K. z dnia 4 paź-
dziernika 1988 r. To orzeczenie było powodem, że pozwany organ rentowy nie
wznowił wypłaty wnioskodawcy renty inwalidzkiej, a podejmując wypłatę emerytury
milicyjnej, uprzednio nie wypłacanej z uwagi na korzystniejsze świadczenie rentowe,
nie przyznał mu wzrostu emerytury z tytułu inwalidztwa związanego ze służbą.

Wnioskodawca nie zaskarżył ani orzeczenia WKL do Okręgowej Komisji Le-
karskiej MSW, ani też nie odwołał się do sądu od decyzji z dnia 29 października 1988
r. Zatem zarówno orzeczenie Wojskowej Komisji Lekarskiej, jak i wydana w jego na-
stępstwie decyzja organu rentowego uprawomocniły się. Rację ma wprawdzie wnio-
skodawca zarzucając, że błędne jest stwierdzenie Sądu jakoby prawo wnioskodawcy
do renty ustało już w 1986 roku, gdyż w rzeczywistości w tymże roku zaprzestano
jedynie wypłaty tego świadczenia z uwagi na wyjazd wnioskodawcy za granicę i nie-
poddanie się zarządzonym badaniom kontrolnym, jednak ten błąd Sądu nie ma w
sprawie znaczenia wobec stwierdzenia w 1988 r., że wnioskodawca przestał być in-
walidą. O trafności stanowiska Sądu co do braku inwalidztwa wnioskodawcy świad-
czy nie tylko zgodna opinia dwóch psychiatrów, a więc lekarzy o właściwej do rozpo-
znanej choroby specjalności medycznej, ale także treść wywiadu uzyskanego od
wnioskodawcy w 1997 r., gdy twierdził, że czuje się gorzej od roku, że leczony był w
Poradni Zdrowia Psychicznego oraz w 5 Wojskowym Szpitalu od 1996 r. Istnienie u
skarżącego tego samego schorzenia od wielu lat nie oznacza, że przez te wszystkie
lata inwalidztwo wnioskodawcy nie ustąpiło. Wnioskodawca przebywa poza służbą w
Policji od 20 lat, nie jest więc od tego czasu narażony na sytuacje, które spowodo-
wały u niego zespół nerwicowy. Bez znaczenia dla rozstrzygnięcia - z uwagi na brak
zarzutu naruszenia przepisów postępowania- jest okoliczność, że wnioskodawca
został uznany za niezdolnego do służby wojskowej.

Powyższe wywody prowadzą do wniosku, że skoro inwalidztwo wnioskodawcy
związane ze służbą w milicji ustąpiło w 1988 r., to zasadne było powołanie się Sądu
w zaskarżonym wyroku na treść art. 40 oraz art. 19 pkt 2 i 3 ustawy z dnia 18 lutego
1994 r. Nie ma żadnych podstaw do odwoływania się do art. 19 pkt 1 tej ustawy przy
ponownym rozpatrywaniu żądania wnioskodawcy przyznania mu renty inwalidzkiej w
związku ze służbą. Trafnie Sąd Apelacyjny stwierdził, że prawo wnioskodawcy do
renty inwalidzkiej ustało kilkanaście lat temu z powodu ustania inwalidztwa, zatem
przywrócenie mu prawa do żądanego świadczenia mogłoby nastąpić jedynie przy
zachowaniu terminów, o których mowa w art. 19 pkt 2 lub 3 powołanej ustawy.

Z tych względów Sąd Najwyższy oddalił kasację na zasadzie art. 39312 KPC.
O kosztach Sąd orzekł na zasadzie art. 98 § 1 i 3 KPC i art. 108 § 1 KPC oraz § 15
ust. 2 i 4 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 12 grudnia 1997 r. w spra-
wie opłat na czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz.U.
Nr 154, poz. 1013 ze zm.).
========================================