Wyrok z dnia 6 grudnia 2000 r.
II UKN 502/00

Jednorazowe odszkodowanie określone w art. 5 ust. 1 ustawy z dnia 16
grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie
wypadku lub choroby pozostającej w związku ze służbą wojskową (Dz.U. Nr 53,
poz. 342 ze zm.) z tytułu uszczerbku na zdrowiu odniesionego w wyniku choro-
by może być przyznane tylko w przypadku występowania choroby wymienionej
w wykazie ustalonym na podstawie art. 3 tej ustawy.


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2000 r. sprawy z wniosku
Macieja P. przeciwko Wojewódzkiemu Sztabowi Wojskowemu w B. o odszkodowa-
nie, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z
dnia 7 czerwca 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację,
przyznał od Skarbu Państwa na rzecz adwokata Tadeusza O. Kancelaria Ad-
wokacka w B. 100 zł (sto) tytułem kosztów zastępstwa procesowego z urzędu w po-
stępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 10 marca 1999 Wojewódzki Sztab Wojskowy w B. odmówił
przyznania wnioskodawcy Maciejowi P. jednorazowego odszkodowania z tytułu cho-
roby odniesionej w czasie służby wojskowej.
Wyrokiem z dnia 9 lutego 2000 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych oddalił odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji. Sądu ustalił, że wnio-
skodawca odbywał służbę wojskową od 26 lipca 1990 r. do 8 marca 1991 r. Obecnie
rozpoznaje się u wnioskodawcy osobowość niedojrzałą emocjonalnie, ociężałość
umysłową i brak kilkunastu zębów. Biegli lekarze chirurg i psychiatra stwierdzili, że
istniejące od dzieciństwa zmiany osobowości nie mają związku ze służbą wojskową,
a na ustalenie związku między służbą wojskową, a utratą zębów nie ma żadnej doku-
mentacji.
Apelacja wnioskodawcy od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 7
czerwca 2000 r. [...]. Uznając ustalenia Sądu pierwszej instancji za prawidłowe Sąd
Apelacyjny uznał, że nie zostały spełnione warunki uzasadniające przyznanie jedno-
razowego odszkodowania na podstawie ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świad-
czeniach przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze
służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.).
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca i wskazując jako podstawę kasacji
naruszenie przepisów postępowania - art. 5, 227, 232, 233 § 1, 278 § 1, 286, i 290 §
1 KPC wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apela-
cyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania. Naruszenie art. 5 KPC polega
na tym, że w początkowej fazie procesu wnioskodawca działał bez adwokata i nie był
pouczany zgodnie z wymogami tego przepisu. Pozostałe wskazane przepisy postę-
powania zostały naruszone, bowiem nie dopuszczono dowodu z akt sprawy Sądu
Okręgowego w K. o rentę inwalidy wojskowego, w której biegli lekarze wypowiadali
się o stanie zdrowia powoda. Kopia tej opinii została złożona przez wnioskodawcę w
niniejszej sprawie. Stwierdza się w niej pogorszenie stanu zdrowia powoda oraz fakt,
że mogła mieć na to wpływ stresująca i lękowa sytuacja w czasie służby wojskowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia art. 5 KPC nie może być uwzględniony, bowiem w kasacji
nie wskazano w jaki sposób przepis ten został naruszony i jaki wpływ uchybienie to
miało na wynik sprawy. W uzasadnieniu kasacji znajduje się ogólnikowe stwierdze-
nie, że wnioskodawcy nie udzielono stosownego pouczenia, bez wskazania jakiej
czynności procesowej miało dotyczyć to pouczenie i jakie ujemne skutki procesowe
wynikły z braku pouczenia. Ponadto obowiązek udzielania wskazówek określony w
art. 5 KPC odnosi się tylko do strony działającej bez adwokata i nie dotyczy wniosko-
dawcy, dla którego w toku postępowania ustanowiono adwokata z urzędu, w związku
z czym wszystkie niezbędne czynności procesowe mogły być podjęte przez adwo-
kata aż do zamknięcia rozprawy.
Pozostałe wskazane w kasacji przepisy postępowania regulują zasady prze-
prowadzenia postępowania dowodowego i oceny dowodów. Zdaniem wnoszącego
kasację Sąd Apelacyjny wbrew wymogom art. 227 i 232 KPC nie przeprowadził
wszystkich wymaganych dla rozstrzygnięcia sprawy dowodów gdyż opinia lekarska
złożona w innej sprawie wymagała ustnego wyjaśnienia i powołania innych biegłych (
art. 278 § 2, 286 i 290 KPC), co doprowadziło do wadliwych ustaleń (art. 233 § 1
KPC). Zarzut ten jest także nieuzasadniony, bowiem wszystkie okoliczności istotne
dla rozstrzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione, a prawidłowe ustalenia faktyczne do-
prowadziły do zgodnego z prawem rozstrzygnięcia.
Podstawą prawną żądania wnioskodawcy jest przepis art. 5 ust. 1 ustawy z
dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach przysługujących w razie wypadków i chorób
pozostających w związku ze służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.). Prze-
pis ten stanowi, że żołnierzowi, który doznał trwałego uszczerbku na zdrowiu wsku-
tek wypadku określonego w art. 2 albo co najmniej w 20% wskutek choroby określo-
nej na podstawie art. 3 przysługuje jednorazowe odszkodowanie pieniężne. Zgodnie
z art. 3 wykaz chorób, z tytułu których przysługują świadczenia określone w ustawie,
ustala Minister Obrony Narodowej. Wynika z tego, że jednorazowe odszkodowanie
może być przyznane tylko w przypadku wystąpienia choroby wymienionej w wykazie.
Inne choroby, nie wyszczególnione w wykazie nie dają podstaw do przyznania jedno-
razowego odszkodowania. Ponadto stosownie do regulacji zawartej w art. 1 ust. 1
świadczenia z ustawy przysługują z tytułu uszczerbku na zdrowiu wskutek choroby
powstałej w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojsko-
wej. Oznacza to że odszkodowanie przysługuje tylko z tytułu choroby powstałej po
rozpoczęciu służby wojskowej.
Wykaz chorób zamieszczony jest w zarządzeniu Ministra Obrony Narodowej z
dnia 6 grudnia 1994 r. w sprawie ustalenia wykazów chorób i schorzeń pozostają-
cych w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia odsz-
kodowawcze i rentowe (M.P. Nr 66, poz. 591). Zgodnie z § 1 tego zarządzenia wykaz
chorób, z tytułu których przysługują świadczenia wymienione w powołanej ustawie,
ustala załącznik nr 1 rozporządzenia. Załącznik nr 2 wymienia dodatkowo choroby
powodujące inwalidztwo w związku ze służbą wojskową, z tytułu którego przysługują
świadczenia rentowe określone w ustawie z dnia 29 maja 1974 r. o zaopatrzeniu in-
walidów wojennych i wojskowych oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz.U. Nr 13, poz. 68
ze zm.). Dla rozstrzygnięcia sprawy o odszkodowanie istotne było ustalenie, czy
zmiany chorobowe wnioskodawcy kwalifikują się jako jedna z chorób wymienionych
w załączniku nr 1 do powołanego zarządzenia.
Biegły lekarz psychiatra wydając z udziałem lekarza chirurga opinię w niniej-
szej sprawie rozpoznał osobowość niedojrzałą emocjonalnie oraz ociężałość umy-
słową i stwierdził, że zmiany te istniejące przed rozpoczęciem służby wojskowej nie
są chorobami powstałymi w związku z właściwościami lub warunkami służby woj-
skowej. Rozpoznanie zmian chorobowych nie jest w kasacji kwestionowane, gdyż
kasacja powołuje się na opinię wydaną w innej sprawie przez tego samego biegłego
psychiatrę z udziałem psychologa, która to opinia zawiera to samo rozpoznanie. Za-
łącznik nr 1 do powołanego zarządzenia ma 18 pozycji, z których tylko jedna dotyczy
choroby psychicznej w postaci psychozy reaktywnej opornej na leczenie. Takiej cho-
roby u wnioskodawcy nie rozpoznano, a niedojrzałość emocjonalna i ociężałość umy-
słowa nie należą do chorób zamieszczonych w wykazie.
Opinia, na którą wnioskodawca powołuje się w kasacji stwierdzająca pogor-
szenie stanu jego zdrowia oraz powołująca się na wpływ stresów i lęków w czasie
służby wojskowej na to pogorszenie, została wydana w sprawie o rentę na podstawie
ustawy o zaopatrzeniu inwalidów wojennych i wojskowych. Warunki, od spełnienia
których uzależnione jest prawo do świadczeń rentowych są odmienne od kryteriów
przyznawania świadczeń odszkodowawczych. Załącznik nr 2 do powołanego zarzą-
dzenia zawiera wykaz chorób, które istniały przed powołaniem do służby wojskowej
lecz uległy pogorszeniu lub ujawniły się w czasie trwania służby wojskowej. Choroby
wymienione w tym załączniku uwzględniane są tylko w przypadku ustalania świad-
czeń rentowych. Wydana w sprawie o rentę opinia lekarska podlegała ocenie w po-
stępowaniu o rentę inwalidy wojskowego. W niniejszym postępowaniu nie było po-
trzeby dokonania takiej oceny, skoro choroby wymienione w załączniku nr 2 nie sta-
nowią podstawy do przyznania świadczeń odszkodowawczych. Nie było też potrzeby
przeprowadzania dowodu z akt sprawy, w której została wydana ta opinia.
W obu opiniach nie ma sprzeczności co do rozpoznania zmian chorobowych,
rozpoznanie to nie jest również kwestionowane przez wnioskodawcę. Nie było zatem
potrzeby ustnego wyjaśnienia opinii ani przeprowadzenia dowodu z opinii innych bie-
głych. W konsekwencji nie zostały naruszone przepisy postępowania wskazane w
kasacji.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312 KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
Na podstawie § 21 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia
1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców
prawnych (Dz.U. Nr 154, poz. 1013) przyznano adwokatowi z urzędu koszty nieopła-
conej pomocy prawnej.
========================================