Wyrok z dnia 31 marca 2000 r.
II UKN 466/99

Okres pobierania zasiłku macierzyńskiego jest okresem składkowym,
który uwzględnia się w pełnym rozmiarze przy ustalaniu prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy.


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar,
Jadwiga Skibińska-Adamowicz (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 31 marca 2000 r. sprawy z wniosku
Marii P. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o rentę z
tytułu niezdolności do pracy, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 16 czerwca 1999 r. [...]

z m i e n i ł w ten sposób zaskarżony wyrok, że oddalił apelację Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w B. od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 16 marca 1999 r. [...]

U z a s a d n i e n i e


Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w B. decyzją z dnia 7 września
1998 r. odmówił Marii P. prawa do renty inwalidzkiej z tytułu niezdolności do pracy z
tego względu, że nie spełnia warunków przewidzianych w art. 32 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz.267 ze zm.). Lekarz orzecznik w orzeczeniu z dnia 31 sierpnia 1998 r. uznał bo-
wiem wnioskodawczynię za zdolną do pracy.
Sąd Okręgowy w Białymstoku wyrokiem z dnia 16 marca 1999 r. zmienił po-
wyższą decyzję w ten sposób, że uznał Marię P. za częściowo trwale niezdolną do
pracy i przyznał jej z tego tytułu stałą rentę od dnia 1 czerwca 1998 r. Sąd pierwszej
instancji dopuścił dowód z opinii biegłych lekarzy z dziedziny psychiatrii, otolaryngo-
logii i psychologii klinicznej i na tej podstawie oraz na podstawie dokumentacji lekars-
kiej dotyczącej wnioskodawczyni ustalił, że [...]. Jednak od dnia 30 sierpnia 1993 r.,
tj. od śmierci męża wnioskodawczyni, nastąpiło istotne pogorszenie jej stanu zdrowia
jako osoby niezdolnej częściowo do pracy, wyrażające się w obniżeniu nastroju,
które ma postać stanów depresyjnych, ograniczających możliwość wykonywania
czynności zawodowych. Czynności wnioskodawczyni z powodu ogólnego zahamo-
wania psychoruchowego stały się znacznie spowolniałe i to właśnie ogranicza jej
zdolność do pracy. Sąd Okręgowy ustalił ponadto, że wnioskodawczyni posiada nie
mniej niż 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w ciągu ostatniego dziesię-
ciolecia przed dniem powstania niezdolności do pracy, tj. przed dniem pogorszenia
się stanu zdrowia, które spowodowało tę niezdolność. Poza tym pogorszenie to nas-
tąpiło w okresie zatrudnienia przewidzianym w art.6 ust.2 ustawy z dnia 17 paździer-
nika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz.450 ze zm.).
Sąd Apelacyjny w Białymstoku uwzględnił apelację strony pozwanej i wyro-
kiem z dnia 16 czerwca 1999 r. zmienił w ten sposób wyrok Sądu Okręgowego, że
oddalił odwołanie wnioskodawczyni. Sąd ten uznał, że wnioskodawczyni jest częś-
ciowo niezdolna do pracy od wczesnego dzieciństwa, z pogorszeniem stanu zdrowia
od 30 sierpnia 1993 r. - tak jak ustalił Sąd pierwszej instancji, lecz przyjął, że nie po-
siada 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych w dziesięcioleciu od 30 sierpnia
1983 r. do 30 sierpnia 1993 r. W tym okresie była bowiem zatrudniona od 30 sierpnia
1983 r. do 8 listopada 1983 r. w B. Zakładach Przemysłu Wełnianego w B. oraz od 9
grudnia 1985 r. do 18 sierpnia 1986 r. w Przedsiębiorstwie Produkcji Leśnej "L." w B.,
natomiast od 19 sierpnia 1986 r. do 17 stycznia 1991 r. korzystała z urlopów wycho-
wawczych. Legitymuje się zatem okresem składkowym wynoszącym 2 lata 10 mie-
sięcy i 18 dni oraz okresem nieskładkowym, z którego można doliczyć tylko 1/3
ustalonego okresu składkowego, czyli 11 miesięcy i 13 dni. Jest to mniej niż 5 lat. Z
tego względu - zdaniem Sądu Apelacyjnego - wyrok Sądu Okręgowego zapadł z
naruszeniem art. 32 ustawy o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin, co uzasadniało jego zmianę i oddalenie odwołania wnioskodawczyni od
decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania renty z tytułu niezdolności do
pracy.
W kasacji od powyższego wyroku wnioskodawczyni żądała jego zmiany przez
oddalanie apelacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgowego z dnia 16 marca
1999 r. albo jego uchylenia i przekazania sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Białymsto-
ku do ponownego rozpoznania, z zasądzeniem w każdym wypadku kosztów zastęp-
stwa adwokackiego świadczonego z urzędu. Zdaniem skarżącej, Sąd Apelacyjny
naruszył przepisy art. 32 i art. 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 67 ze zm.) oraz art. 2 ust. 1
pkt. 5 w związku z art. 6 ust. 8 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) wskutek stwierdzenia, że nie spełnia jednego z wa-
runków koniecznych do przyznania jej renty, tj. posiadania 5 letniego okresu zatrud-
nienia, podczas gdy do ustalonych przez Sąd Apelacyjny okresów składkowych i nie-
składkowych powinny być doliczone okresy pobierania zasiłków macierzyńskich wy-
noszące 322 dni, czyli 10 miesięcy i 22 dni. Według art. 2 ust. 1 pkt. 5 ustawy z dnia
17 października 1991 r., okres pobierania zasiłków macierzyńskich jest okresem
składkowym, zatem w przypadku skarżącej powinien być doliczony w całości. Zwięk-
sza on okres składkowy do 3 lat 9 miesięcy i 10 dni, a okres nieskładkowy - do 1 roku
3 miesięcy i 3 dni, co w sumie daje 5 lat i 17 dni. Organ rentowy wniósł o uwzględ-
nienie kasacji.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje

Kasacja okazała się zasadna, gdyż Sąd Apelacyjny, pomijając przy ocenie
uprawnień skarżącej przepis art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 17 października 1991 r.
o rewaloryzacji emerytur i rent oraz zasadach ich ustalania, naruszył przepisy art. 32
ust. 2 oraz art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytal-
nym pracowników i ich rodzin, wskutek czego doszedł do błędnego wniosku, że skar-
żąca nie nabyła prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy. Nie spowodowało to
jednak konieczności uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy Sądowi
Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania (art. 39313 § 1 KPC). Zaskarżony wyrok
nie naruszył bowiem istotnych przepisów postępowania, lecz jedynie prawo material-
ne, przede wszystkim z powodu niezastosowania art. 2 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 17
października 1991 r. Stworzyło to możliwość zastosowania przez Sąd Najwyższy art.
39315 KPC, zmiany zaskarżonego wyroku i wydania orzeczenia co do istoty sprawy.
Z powołanego wyżej art.2 ust.1 pkt 5 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent
oraz zasadach ich ustalania wynika, że okresem składkowym jest także okres pobie-
rania zasiłku macierzyńskiego. Treść tego przepisu jest jednoznaczna i nie pozosta-
wia żadnych wątpliwości co do tego, że okresy pobierania zasiłku macierzyńskiego
należy doliczać do okresów składkowych. Tak również powinien postąpić Sąd Apela-
cyjny. Sąd ten pominął jednak ów przepis, wskutek czego doszedł do wniosku, że
skarżąca posiada tylko 2 lata 10 miesięcy i 18 dni okresów składkowych, zamiast 3
lat 9 miesięcy i 10 dni. Okresy pobierania zasiłków macierzyńskich z racji urodzenia
dzieci: Katarzyny, Pawła i Wioletty wyniosły bowiem łącznie 322 dni, co było okolicz-
nością niesporną. Przy istnieniu okresów składkowych w wymiarze 3 lat 9 miesięcy i
10 dni okres nieskładkowy, który mógł być doliczony do tych okresów, wyniósł 1 rok
3 miesiące i 3 dni, dając razem 5 lat i 13 dni, czyli okres wystarczający w myśl art. 32
ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. do powstania prawa do renty z tytułu niezdol-
ności do pracy. Kwestia zaś niezdolności skarżącej do pracy w związku z pogorsze-
niem się jej stanu zdrowia od 30 sierpnia 1993 r. została wyjaśniona i niewadliwie
ustalona w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, co zaakceptował bez ja-
kichkolwiek zastrzeżeń Sąd Apelacyjny. Tym samym okazał się trafny zarzut kasacji
dotyczący naruszenia art. 33 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r., gdyż - wbrew
stanowisku Sądu Apelacyjnego - wnioskodawczyni posiadała okres 5 lat zatrudnie-
nia, który przypadł w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed powstaniem inwalidztwa.
Z tych przyczyn i stosownie do art. 39315 KPC Sąd Najwyższy, uwzględniając
kasację, zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił apelację organu rento-
wego od wyroku Sądu Okręgowego w Białymstoku, przyznającego Marii P. stałą
rentę z tytułu niezdolności do pracy, poczynając od dnia 1 czerwca 1998 r.
========================================