Wyrok z dnia 4 lutego 1999 r.
II UKN 456/98

Bez względu na datę wydania decyzji przyznającej prawo do renty ro-
dzinnej obowiązek ubezpieczenia społecznego rolnika nie może ustać przed
końcem kwartału, w którym ubezpieczony nabył prawo do tego świadczenia.


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Teresa Romer (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 1999 r. sprawy z wniosku
Henryki P. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w K. o ustalenie nieistnienia obowiązku ubezpieczenia, na skutek
kasacji organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 19 maja
1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Apelacyjny w Krakowie wyrokiem z dnia 19 maja 1998 r. oddalił apelację
Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego w K. od wyro-
ku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Kielcach z dnia
10 lipca 1997 r. W uzasadnieniu wyroku Sąd Apelacyjny podał, że zaskarżonym wy-
rokiem Sąd Wojewódzki zmienił decyzję organu rentowego z dnia 24 kwietnia 1997
r., którą wnioskodawczyni Henryka P. została wyłączona z ubezpieczenia społecz-
nego rolników z dniem 1 lipca 1997 r. z równoczesnym zobowiązaniem jej do zapła-
cenia składek na to ubezpieczenie za II kwartał 1997 r. Sąd Wojewódzki ustalił, że
wnioskodawczyni, podlegającej od dnia 1 grudnia 1994 r. na wniosek ubezpieczeniu
społecznemu rolników, została przyznana renta rodzinna po mężu. Rentę tę zaczęła
pobierać od dnia zgonu męża - od 14 marca 1997 r.

Zdaniem Sądu Wojewódzkiego, które całkowicie podzielił Sąd Apelacyjny, z
chwilą ustalenia prawa wnioskodawczyni do renty rodzinnej ustał obowiązek ubez-
pieczenia rolnego (art. 7 i 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników - jednolity tekst:: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25).

Dlatego też brak jest podstaw prawnych do obciążenia wnioskodawczyni
składką na ubezpieczenie społeczne rolników za II kwartał 1997 r. Sąd Apelacyjny
uznał, że dokonana przez Sąd pierwszej instancji interpretacja przepisów ustawy z
dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników była prawidłowa a
apelacja, w której organ rentowy powołał się na przepis art. 3a ust. 4 tej ustawy, jest
bezpodstawna, albowiem przytoczono w niej tylko część tego przepisu.

W kasacji organ rentowy zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyjnego naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 3a ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników, wniósł o uchylenie tego wyroku i po-
przedzającego go wyroku Sądu Wojewódzkiego i ustalenie, że wnioskodawczyni z
mocy ustawy podlegała w drugim kwartale 1997 r. ubezpieczeniu społecznemu rolni-
ków.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Przepis art. 3a ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), którego naruszenie
zarzuca w kasacji organ rentowy, przewiduje, że ubezpieczenie ustaje z końcem
kwartału, w którym ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu
społecznemu z tym, że jeżeli złożony został wniosek o rentę lub emeryturę, obowią-
zek ubezpieczenia ustaje z końcem kwartału, w którym wydana została decyzja o
przyznaniu świadczenia, jednak nie wcześniej niż z końcem kwartału, w którym
ubezpieczony nabył to prawo. Interpretacja tego przepisu dokonana przez Sąd Ape-
lacyjny odpowiada jego literalnej treści a także jego celowi. Przepis ten stanowi
przede wszystkim (ust. 1), że ubezpieczenie ustaje z końcem kwartału, w którym
ustały okoliczności uzasadniające podleganie ubezpieczeniu. W przypadku wnios-
kodawczyni okolicznością tą było przyznanie jej renty rodzinnej z pracowniczego
systemu ubezpieczenia społecznego od dnia 14 marca 1997 r. Od tej daty została
ona objęta pracowniczym systemem ubezpieczenia. Poza sporem pozostaje, że
prawo do renty rodzinnej wnioskodawczyni nabyła w pierwszym kwartale 1997 r.
Wnioskodawczyni podlegała ubezpieczeniu społecznemu rolników na wniosek (art. 3
ust. 1 ustawy), a tym samym, mogła w każdym czasie odstąpić od tego ubezpie-
czenia, składając w tej sprawie oświadczenie (art. 3 ust. 4 ustawy). Interpretacja art.
3a ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników została dokonana przez Sąd
Apelacyjny niewadliwie. Logiczna interpretacja tego przepisu wskazuje, że decydują-
cy dla ustania obowiązku ubezpieczenia jest moment nabycia prawa do renty. Skoro
w pierwszej części tego przepisu ustawodawca stanowi, że obowiązek ubezpieczenia
ustaje z końcem kwartału, w którym została wydana decyzja, a następnie zastrzega,
że nie może to nastąpić przed końcem kwartału, w którym ubezpieczony nabył prawo
do renty lub emerytury daje wyraz temu, że momentem decydującym jest nabycie
prawa do świadczenia, a nie wydanie decyzji. Bez względu na datę wydania decyzji
obowiązek ubezpieczenia nie może ustać przed końcem kwartału, w którym
ubezpieczony nabył prawo do emerytury lub renty. Cel takiej regulacji jest czytelny -
nie można wyłączyć z ubezpieczenia takiej osoby, której wydano decyzję, ale data
wydania decyzji nie pokrywa się z datą nabycia prawa do świadczenia. Równocześ-
nie brak jest podstaw prawnych do jednoczesnego podlegania ubezpieczeniu rolni-
czemu i pobierania renty, a do tego prowadziłoby podzielenie stanowiska organu
rentowego.

Interpretacja przyjęta przez Sąd Apelacyjny koresponduje z treścią art. 7 ust. 3
i art. 16 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r., na które to przepisy powołał się Sąd
Wojewódzki w uzasadnieniu swego wyroku. Zgodnie z tymi przepisami ubezpiecze-
niu emerytalno-rentowemu z ustawy nie podlega osoba, która ma ustalone prawo do
emerytury lub renty. W przepisach tych decydujące znaczenie ma nabycie prawa do
emerytury lub renty, a nie data wydania decyzji.

Kierując się powyższymi względami Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================