Wyrok z dnia 4 lutego 1999 r.
II UKN 452/98

Przepis § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w
sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne,
zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń
z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz. 330 ze
zm.) nie jest przepisem samodzielnie regulującym obowiązek uiszczania
składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na podstawie
umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z nimi współpracujących. Ma
on zastosowanie, jeżeli istnieje obowiązek ubezpieczenia z tego tytułu, wyni-
kający z ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób
wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia
(jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Teresa
Romer, Stefania Szymańska.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 lutego 1999 r. sprawy z wniosku
Janusza C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. o
składki na ubezpieczenie społeczne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku
Sądu Apelacyjnego w Lublinie z dnia 2 grudnia 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 1 lipca 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Lublinie oddalił odwołanie wnioskodawcy Janusza C. od decyzji Zak-
ładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w L. z dnia 24 lipca 1996 r. i 5 września
1996 r. ustalających podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z ty-
tułu prowadzonej działalności gospodarczej. W uzasadnieniu wyroku Sąd stwierdził,
że Janusz C. wykonujący pracę na podstawie umowy agencyjnej na stacji CPN S.A.
w L. rozpoczął od 1 grudnia 1993 r. prowadzenie działalności gospodarczej w ra-
mach spółki cywilnej. Działalność gospodarcza obejmowała sprzedaż akcesoriów na
stacji paliw.

W związku z tym wnioskodawca podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu
wykonywania pracy na podstawie umowy agencyjnej oraz ubezpieczeniu społecz-
nemu z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej. Powołując się na zasadę wy-
nikającą z przepisu art. 3 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu spo-
łecznym osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zle-
cenia (jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.) Sąd stwierdził podle-
ganie przez wnioskodawcę obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu
prowadzonej działalności gospodarczej.

Apelację wnioskodawcy od tego wyroku Sąd Apelacyjny w Lublinie oddalił po-
dzielając - jako oparty o obowiązujące przepisy - pogląd, że osoby spełniające rów-
nocześnie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy na pods-
tawie umowy agencyjnej i ubezpieczeniem społecznym osób prowadzących działal-
ność gospodarczą, podlegają ubezpieczeniu społecznemu z tytułu prowadzenia tej
działalności. Stanowisko to wynika ze zmiany ustawy z 19 grudnia 1975 r. dokonanej
ustawą z 18 listopada 1994 r. o zmianie ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób
wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie
umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz.U. Nr 133, poz. 686), która obowiązuje od
dnia 22 lutego 1995 r.

Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez pominięcie § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29
maja 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie
społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i
świadczeń z ubezpieczenia społecznego (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 68, poz.
330 ze zm.), wniósł o jego zmianę i ustalenie, że nie podlega ubezpieczeniu spo-
łecznemu osób prowadzących działalność gospodarczą, względnie o uchylenie wy-
roku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi drugiej instancji. W
ocenie skarżącego składkę ubezpieczeniową w takiej sytuacji opłacać powinna CPN,
a przepis ten jako szczególny, ma w sprawie pierwszeństwo.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Stosownie do przepisu art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w
granicach kasacji, te zaś zakreślone są jej podstawami i wnioskami. W sytuacji, gdy
podstawą kasacji jest jedynie naruszenie przepisów prawa materialnego, Sąd Naj-
wyższy związany jest stanem faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżo-
nego wyroku (art. 39315 KPC). Jedyną podstawą kasacji wskazaną przez skarżącego
i wiążącą Sąd Najwyższy było naruszenie § 21 rozporządzenia Rady Ministrów z
dnia 29 maja 1990 r. przez jego niezastosowanie. Przepis ten zawarty w Rozdziale 3
rozporządzenia odnoszącym się do składek na ubezpieczenie społeczne osób wy-
konujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z
nimi współpracujących, określa wysokość składki w sytuacji gdy umowa wykonywana
jest między innymi na rzecz przedsiębiorstw obrotu produktami naftowymi Centrali
Produktów Naftowych na 45% podstawy jej wymiaru, wskazując w ust. 2, że jest ona
pokrywana w całości przez CPN. Przepis ten ma zastosowanie jedynie wtedy - co
oczywiste - gdy w ogóle istnieje obowiązek ubezpieczenia z tego tytułu, samo zaś
rozporządzenie tego nie reguluje, inny jest bowiem jego przedmiot, szczegółowo
określony w samym tytule. Należy zauważyć, że rozporządzenie to jako wykonawcze
zostało wydane na podstawie delegacji ustawowej zawartej między innymi w ustawie
z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na
rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub
umowy zlecenia oraz w ustawie z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu
społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz ich rodzin. Źródłem
więc określającym obowiązek ubezpieczenia nie jest rozporządzenie, ale wymienione
w nim ustawy, które przewidują także postępowanie w sytuacji zbiegu ubezpieczenia
z różnych tytułów. Powyższe trafnie ocenił Sąd Apelacyjny i ocena ta wynikająca z
wykładni powołanych wyżej ustaw nie została w kasacji zakwestionowana. Z
przepisów ustawy z 19 grudnia 1975 r. jednoznacznie wynika, że osoby spełniające
równocześnie warunki do objęcia ubezpieczeniem społecznym z tytułu pracy wyko-
nywanej na podstawie umowy agencyjnej i ubezpieczeniem społecznym osób pro-
wadzących działalność gospodarczą, podlegają ubezpieczeniu z tytułu prowadzonej
działalności gospodarczej, czego konsekwencją jest, że opłacają one składki w wy-
sokości określonej w Rozdziale 5 wyżej wymienionego rozporządzenia, dotyczącego
osób prowadzących działalność gospodarczą oraz osób z nimi współpracujących.

Gdy więc jedyny podniesiony w kasacji zarzut okazał się nieuzasadniony, na-
leżało orzec jak w sentencji po myśli art. 39312 KPC.
========================================