Wyrok z dnia 30 marca 2000 r.
II UKN 450/99

Przeniesienie pracownika, który osiągnął okres zatrudnienia, o jakim
stanowią przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w
sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pracowników
zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz.
159), na inne stanowisko w tym samym zakładzie, w którym nie było zmniej-
szenia zatrudnienia z przyczyn wskazanych w art. 1 ust. 1 lub art. 10 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownika-
mi stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie
niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) nie daje podstaw do
przyznania prawa do wcześniejszej emerytury także wówczas, gdy przeniesie-
nie to na jego prośbę łączy się ze zmniejszeniem wymiaru czasu pracy.


Przewodniczący SSN Andrzej Kijowski, Sędziowie SN: Maria Tyszel (spra-
wozdawca), Andrzej Wróbel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 30 marca 2000 r. sprawy z wniosku
Aleksandra B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
prawo do wcześniejszej emerytury, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego w Lublinie z dnia 13 maja 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem
z dnia 21 stycznia 1999 r. [...] oddalił odwołanie Aleksandra B. od decyzji Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w S. z dnia 30 czerwca 1998 r., odmawiającej
przyznania wcześniejszej emerytury od dnia 1 grudnia 1997 r., tj. od ustania zatrud-
nienia. W uzasadnieniu swego wyroku Sąd, na podstawie wyników przeprowadzone-
go postępowania dowodowego, uznał, że wnioskodawca nie został zwolniony z pracy
z przyczyn leżących po stronie zakładu pracy.

Wyrokiem z dnia 13 maja 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny w Lublinie, oddalił ape-
lację wnioskodawcy. Sąd ten uznał za prawidłowe ustalenia faktyczne dokonane
przez Sąd pierwszej instancji, a podstawę prawną rozstrzygnięcia - za trafną.

W kasacji, wniesionej na podstawie art. 393 pkt 1 i 2 KPC, pełnomocnik wnios-
kodawcy zarzucił zaskarżonemu wyrokowi: ,,naruszenie prawa materialnego przez
błędną jego wykładnię - art. 3931 pkt 1 KPC, to jest: art. 1 ust. 1 oraz art. 10 ust. 1 i
art. 11 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczegółowych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. z 1990
r. Nr 4, poz. 19 ze zm.) przez przyjęcie że nie rozwiązano z powodem umowy o
pracę na stanowisku specjalisty do spraw administracyjnych z wyłącznych przyczyn
pracodawcy - likwidacja przedmiotowego stanowiska pracy w drodze porozumienia
stron; art. 31 § 1 i art. 30 § 1 pkt 1 oraz art. 300 Kodeksu pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr
21, poz. 93 ze zm.) w związku z art. 60 Kodeksu cywilnego (Dz.U. z 1964 r. Nr 16,
poz. 93 ze zm.) przez przyjęcie, że w imieniu pracodawcy - Gminnej Spółdzielni w
W. działa Prezes Zarządu, a nie Zarząd oraz, że rozwiązanie umowy o pracę nie
może być wyrażone w innej formie niż pisemna; naruszenie przepisów postępowa-
nia, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy - art. 3931 pkt 2 KPC, to jest:
art. 217 § 2, art. 227, art. 233 § 1, art. 316 § 1, art. 328 § 2, art. 381, art. 382 w
związku z art. 291 KPC".


Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę, co
następuje:


Zaskarżony wyrok został wydany przy uwzględnieniu stanu faktycznego usta-
lonego w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji, przedstawiającego się nas-
tępująco. Wnioskodawca jest członkiem Gminnej Spółdzielni w W. W okresie od
1982 -1996 r. stan zatrudnienia w niej zmniejszył się z 200 do około 30 osób, w 1997
r. o 4 osoby, a żadna z nich nie została zwolniona w trybie przepisów ustawy z dnia
28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosun-
ków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw
(Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz. 19 ze zm.), wynik finansowy Spółdzielni w latach
1996/1997 był dodatni, wnioskodawca był zatrudniony na stanowisku Prezesa z
wynagrodzeniem zasadniczym 1.280 zł i dodatkiem funkcyjnym 200 zł miesięcznie
(pozostali dwaj członkowie Zarządu pełnili swe funkcje społecznie). Sąd ustalił też,
że na posiedzeniu Rady Nadzorczej w dniu 10 września 1997 r. wnioskodawca poin-
formował zebranych, że zamierza przejść na wcześniejszą emeryturę i w związku z
tym prosi o odwołanie go ze stanowiska z dniem 30 września. Rada odwołała wnios-
kodawcę, zgodnie z jego wnioskiem powołując na to stanowisko dotychczasowego
społecznego członka Zarządu, któremu przyznała wynagrodzenie w wysokości 200 zł
miesięcznie. Od dnia 1 października 1997 r. Zarząd Spółdzielni powierzył wniosko-
dawcy stanowisko specjalisty do spraw administracyjnych z takim samym wynagro-
dzeniem zasadniczym, jakie otrzymywał jako prezes (bez dodatku funkcyjnego). W
dniu 12 listopada 1997 r. wystawiono świadectwo pracy stwierdzające, że stosunek
pracy z wnioskodawcą został rozwiązany 30 listopada z powodu likwidacji stanowis-
ka pracy z przyczyn wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy. Następcę wniosko-
dawcy na stanowisku Prezesa Zarządu Prezydium Rady Nadzorczej Spółdzielni od-
wołało w dniu 4 grudnia 1997 r. i ponownie powołało wnioskodawcę na to stanowisko
,,na 1/2 etatu", a wnioskodawca podjął decyzję zlikwidowania stanowiska specjalisty
do spraw administracyjnych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25
marca 1997 r. w sprawie zasad wcześniejszego przechodzenia na emeryturę pra-
cowników zwalnianych z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 29, poz.
159) w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych za-
sadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących za-
kładów pracy oraz o zmianie niektórych ustaw prawo do wcześniejszej emerytury
przysługuje pracownikowi wówczas, gdy spełnione są następujące przesłanki: 1) na-
stąpiło rozwiązanie stosunku pracy, 2) wyłącznym powodem uzasadniającym roz-
wiązanie stosunku pracy przez zakład było następujące w nim zmniejszenie zatrud-
nienia z przyczyn ekonomicznych lub w związku ze zmianami organizacyjnymi, pro-
dukcyjnymi lub technologicznymi, w tym także, gdy zmiany te mały na celu poprawę
warunków pracy lub warunków środowiska naturalnego, 3) pracownik do dnia roz-
wiązania stosunku pracy osiągnął wymagany okres zatrudnienia.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 lutego 1997 r., II UKN 83/96, wyjaśnił, że w
sprawie o wcześniejszą emeryturę dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn
dotyczących zakładów pracy niespełnienie warunku rozwiązania umowy o pracę
czyni zbędnym ustalenie czy został spełniony warunek osiągnięcia wymaganego
okresu zatrudnienia (OSNAPiUS 1997 nr 20, poz. 406). Podobnie, zbędne jest usta-
lanie przyczyn zamierzonego rozwiązania stosunku pracy. Bezprzedmiotowe są za-
tem zarzuty naruszenia zaskarżonym wyrokiem powołanych w kasacji przepisów po-
stępowania bowiem nawet, gdyby odmowę przeprowadzenia w postępowaniu apela-
cyjnym wnioskowanych dowodów z protokołów posiedzeń Zarządu Spółdzielni oraz
ocenę wartości dowodowej wydanego wnioskodawcy świadectwa pracy uznać za
uchybienia, to nie miałyby one żadnego wpływu na wynik sprawy. W rozpoznawanej
sprawie jest bowiem poza sporem, że wnioskodawca nadal pracuje w tym samym
zakładzie pracy, co potwierdził na rozprawie kasacyjnej, a - jak to ustalił Sąd pierw-
szej instancji i co zaakceptował Sąd Apelacyjny - okresowa zmiana stanowiska
pracy wnioskodawcy nie nastąpiła z przyczyn wskazanych w art. 1 ust. 1 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. lecz ,,całe działanie organów spółdzielni zmierzało do realiza-
cji postawionego przez wnioskodawcę celu tj. przejścia na wcześniejszą emeryturę".
Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 1 ust. 1 oraz art. 10 i 11 ustawy z dnia 28
grudnia 1989 r., (błędnie określonej w kasacji jako ustawa o ,,szczegółowych" za-
miast ,,szczególnych" zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy),
bowiem żaden z tych przepisów nie przewiduje ,,likwidacji stanowiska pracy w drodze
porozumienia stron" - jak to określono w kasacji - jako przesłanki zwolnień gru-
powych lub indywidualnych, do których odnosi się ta ustawa, natomiast zarzuty na-
ruszenia pozostałych przepisów prawa materialnego są bezprzedmiotowe bowiem
żaden z nich nie miał i nie mógł mieć zastosowania w sprawie i nie był podstawą
prawną zaskarżonego rozstrzygnięcia.

Uznając, że wniesiona w sprawie kasacja nie ma usprawiedliwionych podstaw,
Sąd Najwyższy zauważa, że Sąd Apelacyjny powtórzył błąd Sądu pierwszej instancji
i jako podstawę prawną swego wyroku powołał rozporządzenie Ministra Pracy i Poli-
tyki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. uchylone z dniem 11 kwietnia 1997 r. przepi-
sem § 2 powołanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r.
Ponieważ jednak zasady nabycia prawa do wcześniejszej emerytury, w zakresie
istotnym w rozpatrywanej sprawie, nie uległy zmianie, zaskarżony wyrok mimo częś-
ciowo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

W związku z wywodem kasacyjnym należy też przypomnieć, że już w wyroku
z dnia 5 września 1996 r., II URN 19/96 (OSNAPiUS 1997 nr 5, poz. 75) Sąd Naj-
wyższy wyjaśnił, że podanie w wypowiedzeniu umowy o pracę oraz w świadectwie
pracy jako przyczyny rozwiązania stosunku pracy okoliczności wymienionych w art. 1
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. nie wyłącza możliwości badania przez organ
rentowy, czy faktycznie te okoliczności stanowiły rzeczywistą przyczynę zwolnienia.
Tym bardziej nie tylko uprawnieniem, ale i obowiązkiem Sądu orzekającego w spra-
wie było ustalenie, czy wyłącznym powodem rozwiązania stosunku pracy z wniosko-
dawcą, który osiągnął okres zatrudnienia uprawniający do emerytury bez względu na
wiek, było zmniejszenie przez zakład pracy zatrudnienia z przyczyn ekonomicznych
albo w związku ze zmianami organizacyjnymi lub też innymi, wymienionymi w art. 1
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Okoliczność, czy Sąd prawidłowo, czy też nie
,,rozważał sprawę w kontekście działań Rady Nadzorczej Spółdzielni a nie Zarządu" i
nie uwzględnił dowodu ze świadectwa pracy, wydanego w czasie trwania zatrudnie-
nia, są w rozpatrywanej sprawie bez znaczenia.

Niezrozumiałym jest natomiast podniesiony w kasacji zarzut naruszenia zas-
karżonym wyrokiem ,,art. 6 ust. 1 protokołu nr 1 Konwencji o ochronie praw człowieka
i podstawowych wolności przez naruszenie prawa do sądu sprawiedliwego i bez-
stronnego (obiektywnego)". Prawo to bowiem nie oznacza obowiązku sądu wydania
orzeczenia uwzględniającego dochodzone roszczenia.

Ponownie przypomnieć należy, co Sąd Najwyższy wielokrotnie już wyjaśniał,
że intencją ustawodawcy nie było przyznanie wcześniejszej emerytury wszystkim
osobom, które spełniają warunek posiadania okresu zatrudnienia dłuższego niż wy-
magany do przyznania emerytury po ukończeniu odpowiedniego wieku. Intencją tą
było zaopatrzenie społeczne osób, które po przepracowaniu 40 lub 35 lat, nie z włas-
nej woli ani z wyboru, lecz w związku z przemianami ekonomiczno-organizacyjnymi
ich zakładów pracy, zostały pracy pozbawione. Samo osiągnięcie przez pracownika
wymaganego okresu zatrudnienia, jego przenoszenie się, na własną prośbę, z jedne-
go stanowiska na drugie oraz zmiana wymiaru czasu pracy, w tym samym zakładzie
pracy, w którym nie było zmniejszenia zatrudnienia z przyczyn wskazanych w art. 1
ust. 1 ustawy z 28 grudnia 1989 r., nie daje podstawy do przyjęcia, że pracownik ten
nabył prawo do wcześniejszej emerytury określonej w § 1 powołanego wyżej rozpo-
rządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r.

Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================