Wyrok z dnia 28 marca 2000 r.
II UKN 434/99

Okres pracy w zakładowej straży pożarnej po dniu 31 stycznia 1999 r.
stanowi okres równorzędny ze służbą w Państwowej Straży Pożarnej tylko dla
strażaków, którzy przed dniem 30 czerwca 1999 r. zostali powołani lub miano-
wani na stanowiska służbowe w Państwowej Straży Pożarnej.


Przewodniczący SSN Beata Gudowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk, Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 28 marca 2000 r. sprawy z wniosku
Grzegorza N. przeciwko Zakładowi Emerytalno-Rentowemu Ministerstwa Spraw
Wewnętrznych i Administracji w W. o emeryturę policyjną, na skutek kasacji wnios-
kodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 8 kwietnia 1999 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację;
2. odstąpił od zasądzenia od Grzegorza N. kosztów postępowania kasacyjne-
go.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 7 września 1998 r. oddalił odwołanie Grzegorza N. od decyzji Zakładu
Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji w W., od-
mawiającej przyznania mu prawa do emerytury na podstawie art. 12 ustawy z dnia
18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu
Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więzien-
nej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214 ze zm.). Sąd uznał odwołanie za nieuza-
sadnione po ustaleniu, że wnioskodawca nie wykazał wymaganego 15-letniego
okresu służby w Państwowej Straży Pożarnej, a legitymuje się wyłącznie okresami
równorzędnymi z tą służbą, czyli okresem zasadniczej służby wojskowej od dnia 24
października 1967 r. do dnia 18 października 1969 r. oraz służby jako funkcjonariusz
pożarnictwa w Zakładowej Straży Pożarnej Zakładów Metalowych "M." od dnia 26
kwietnia 1983 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. (w wymiarze 10 lat, 9 miesięcy i 1 dnia).

W apelacji, domagając się zmiany wyroku i przyznania prawa do policyjnego
zaopatrzenia emerytalnego z zaliczeniem do okresu służby pracy w zakładowej
straży pożarnej do dnia 30 kwietnia 1997 r., wnioskodawca twierdził, że uzyskał sta-
tus dający podstawę do tych uprawnień funkcjonariusza Państwowej Straży Pożarnej
bez wstępowania do tej służby ale przez to tylko, że przed dniem 31 stycznia 1992 r.
wyraził pisemną zgodę na pełnienie służby w jej jednostce organizacyjnej.

Organ rentowy wnosił o oddalenie odwołania podnosząc, że wnioskodawca
nie był funkcjonariuszem w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o
Państwowej Straży Pożarnej (Dz.U. Nr 88, poz.400 ze zm.), a samo złożenie dekla-
racji zgody na pełnienie służby, stosownie do art. 129 ust. 1 tej ustawy i § 8 Rady
Ministrów z dnia 13 października 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad i trybu
rozwiązywania jednostek ochrony przeciwpożarowej i zniesienia stanowisk funkcjo-
nariuszy pożarnictwa (Dz.U. Nr 78, poz. 395), nie wpływało na zmianę jego statusu
prawnego jako pracownika straży pożarnej, nie mającego prawa do emerytury poli-
cyjnej.

Sąd Apelacyjny podzielił stanowisko policyjnego organu rentowego, uznaw-
szy, że stosunek służbowy wnioskodawcy jako funkcjonariusza pożarnictwa uległ z
dniem 1 lutego 1992 r. przekształceniu w stosunek pracy oraz, że nowelizacja art.
129 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej nie miała na
ten stosunek żadnego wpływu, gdyż także po zmianie prawa może być za funkcjona-
riusza pożarnictwa uznawana jedynie osoba mianowana lub powołana na stanowisko
służbowe w Państwowej Straży Pożarnej. Wyrokiem z dnia 8 kwietnia 1999 r. Sąd
Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie apelację Grzegorza
N. oddalił.

Kasacja wnioskodawcy zawierała żądanie uchylenia tego wyroku oraz po-
przedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazania sprawy Sądowi
Okręgowemu do ponownego rozpoznania. Oparta została na podstawie naruszenia
prawa materialnego - przez niewłaściwe zastosowanie art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy z
dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji oraz
błędną wykładnię przepisu art. 129 ust. 1, 2 i 6 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o
Państwowej Straży Pożarnej, a także na podstawie naruszenia przepisów postępo-
wania - art. 378 § 2 KPC ,,w zakresie, który miał istotny wpływ na wynik sprawy", co
dotyczyło nierozpoznania istoty sprawy.

Na uzasadnienie wniosków i podstaw kasacji skarżący przytaczał przepis art.
129 ust. 1 i 2 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej twierdząc, że samo złożenie
przez niego deklaracji przystąpienia do powstającej Państwowej Straży Pożarnej da-
wało mu status strażaka w służbie państwowej, z zachowaniem ciągłości służby.
Wskazywał także, że przepis ust. 6 tego artykułu po zmianach obowiązujących od
dnia 4 czerwca 1999 r. należy wykładać jako zachowanie takiego statusu do dnia 30
czerwca 1999 r., mimo niepowołania do Państwowej Straży Pożarnej. Dla potwier-
dzenia, że tak stosowane były powyższe regulacje w praktyce podnosił okoliczność
zwolnienia z pracy decyzją Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z
dnia 8 kwietnia 1997 r., choć wykonywał czynności identyczne jak wówczas, gdy był
funkcjonariuszem pożarnictwa.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Przed wejściem w życie ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciw-
pożarowej (Dz.U. Nr 81, poz. 351 ze zm.) zadania z zakresu ochrony przeciwpoża-
rowej wypełniali funkcjonariusze pożarnictwa, których status regulowany był dekre-
tem z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa (Dz.U. Nr 50,
poz. 321 ze zm.). W dniu 1 stycznia 1992 r., czyli w dacie utworzenia ustawą z dnia
24 sierpnia 1991 r. - dla pełnienia zadań z zakresu ochrony przeciwpożarowej - Pań-
stwowej Straży Pożarnej, ustawodawca wymagał od dotychczasowych funkcjona-
riuszy pożarnictwa zgody na podjęcie służby państwowej, wyrażonej pisemnie do
dnia 31 stycznia 1992 r. Zgodnie z art. 129 ust. 1 i 2 ustawy o Państwowej Straży
Pożarnej ci funkcjonariusze pożarnictwa, którzy wyrazili stosowną zgodę stawali się
strażakami Państwowej Straży Pożarnej z zachowaniem ciągłości służby. Nadawało
im to - po 15 latach służby - prawo do zaopatrzenia emerytalnego według zasad i na
warunkach przewidzianych w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariu-
szy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożar-
nej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (art. 60 ust. 1 ustawy o Państwowej Straży
Pożarnej). Uprawienia emerytalne płynęły z ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o zao-
patrzeniu funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (jedn. tekst: Dz.U. z
1983 r. Nr 46, poz. 210 ze zm.), a od dnia 1 stycznia 1995 r. warunki ustawy z dnia
18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu
Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więzien-
nej oraz ich rodzin. Uprawnienia strażaka Państwowej Straży Pożarnej, płynące ze
stosunku służbowego, uzyskać mogli tylko strażacy mianowani lub powołani, po
zgłoszeniu akcesu do służby państwowej na obowiązujące w niej stanowiska (por.
art. 31 ustawy o Państwowej Straży Pożarnej), natomiast ci funkcjonariusze pożar-
nictwa, którzy nie podjęli służby w Państwowej Straży Pożarnej, zwalniani byli - jak
stanowi przepis ust. 3 art. 129 ustawy - z zachowaniem uprawnień przewidzianych w
dekrecie z dnia 27 grudnia 1974 r. o służbie funkcjonariuszy pożarnictwa, chyba że
nabyli uprawnienia do zwolnienia ze służby na korzystniejszych warunkach. Z takie-
go uregulowania należy wysnuć wniosek, że funkcjonariusze pożarnictwa nadal
zatrudnieni w tzw. resortowych jednostkach organizacyjnych ochrony przeciwpoża-
rowej zachowali swe uprawnienia wynikające ze stosunku pracy (przepis art. 41
ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej), a ich prawa emery-
talne regulowane były przez przepisy ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrze-
niu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), co ozna-
czało, iż miały do nich zastosowanie zasady obowiązujące dla pracowników zatrud-
nionych w szczególnym charakterze (przepis art. 53 ust. 3 pkt 1 tej ustawy). Te
uprawnienia przysługiwały i przysługują funkcjonariuszom pożarnictwa, którzy wyra-
zili zgodę na podjęcie służby państwowej, ale nie zostali do niej mianowani ani po-
wołani, lecz do czasu przejścia na emeryturę byli zatrudnieni w zakładowej straży
pożarnej.

Zgoda na podjęcie służby w Państwowej Straży Pożarnej traktowana była w
judykaturze jednolicie jako wstępny warunek przystąpienia do służby, nie zaś jako
nawiązanie stosunku służby ex lege. Sąd Najwyższy pogląd taki najwyraźniej sfor-
mułował w postanowieniu z dnia 23 listopada 1994 r., III PO 8/94 (OSNAPiUS 1995
nr 7, poz. 92) stwierdzając, że funkcjonariusz pożarnictwa objęty dekretem o służbie
funkcjonariuszy pożarnictwa, który w terminie do dnia 31 stycznia 1992 r. wyraził na
to pisemną zgodę, stawał się strażakiem w rozumieniu ustawy z dnia 24 sierpnia
1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej pod zawieszającym warunkiem podjęcia
służby w Państwowej Straży Pożarnej, tj. mianowania na stanowisko służbowe w
jednej z jej jednostek organizacyjnych. W razie niespełnienia tego warunku podlegał
on zwolnieniu ze służby z zachowaniem uprawnień przewidzianych w powołanym
dekrecie (por. także postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 1994 r., III
PO 1/94, OSNAPiUS 1994 nr 3, poz. 53; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5
września 1995 r., III PO 15/95, OSNAPiUS 1996 nr 4, poz. 68 oraz uchwałę Sądu
Najwyższego z dnia 4 sierpnia 1995 r., I PZP 31/94, OSNAPiUS 1994 nr 11, poz.
171). Przytoczone rozstrzygnięcia dotyczące ustalania uprawnień emerytalnych stra-
żaków, nie będących w służbie państwowej, pozostawały w pełnej zgodzie z wolą
ustawodawcy, co do takiego a nie innego uregulowania statusu prawego członków
zakładowej straży pożarnej, czyli jednostek ochrony przeciwpożarowej pozostających
poza Państwową Strażą Pożarną (por. art. 41 i 43 ustawy o ochronie przeciwpoża-
rowej oraz zarządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 12 sierpnia 1992 r. w
sprawie szczegółowych zasad i trybu utrzymania lub przekształcenia zakładowych
straży pożarnych w służby ratownicze - M.P. Nr 28, poz. 198 oraz zarządzenie Mini-
stra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 27 sierpnia 1993 r. w sprawie szczegó-
łowych zasad likwidacji niektórych zakładowych straży pożarnych - M.P. Nr 47, poz.
451). Ostatecznie jednak ustawodawca dostrzegł istniejący de facto podział zawo-
dowych strażaków na funkcjonariuszy państwowych z przysługującymi im uprawnie-
niami oraz na pracowników specjalistycznych i zakładowych jednostek ochrony poża-
rowej, uprawnień takich pozbawionych. Mając na uwadze to, że obydwie te grupy
spełniają wszystkie wymagania określone dla zawodu strażaka, podlegają tym sa-
mym obowiązkom, co funkcjonariusze straży państwowej i wykonują ten sam zawód,
ustawodawca w zamiarze zrównania ich w uprawnieniach emerytalnych (por. uza-
sadnienie poselskiego projektu zmiany ustawy o ochronie przeciwpożarowej, druk
sejmowy nr 448 z dnia 16 marca 1998 r. oraz projekt poselski ustawy o zmianie
ustawy o Państwowej Straży Pożarnej, druk nr 686 z dnia 19 stycznia 1999 r.), doko-
nał zmiany ustawy o Państwowej Straży Pożarnej ustawą z dnia 8 listopada 1996
r.(Dz.U. Nr 152, poz. 723). W wyniku tej zmiany art. 129 ustawy uzupełniony został o
przepis ust. 6 stanowiący, że strażacy, o których mowa w ust. 1, nie powołani lub nie
mianowani na stanowiska służbowe w Państwowej Straży Pożarnej do dnia 30
czerwca 1998 r., tracą status strażaka Państwowej Straży Pożarnej z upływem tego
terminu. Kolejna zmiana tego artykułu, dokonana ustawą z dnia 4 czerwca 1999 r.
(Dz.U. Nr 45, poz. 436), uzupełniała jego brzmienie o ust. 7-11 w kierunku potrakto-
wania (wyłącznie w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariu-
szy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożar-
nej i Służby Więziennej oraz ich rodzin) jako okresu zatrudnienia strażaków, o któ-
rych mowa w ust. 1, w jednostkach ochrony przeciwpożarowej lub na stanowiskach,
na których wykonywali czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej od dnia 1 lu-
tego 1992 r. do dnia powołania lub mianowania na stanowiska służbowe w Pańs-
twowej Straży Pożarnej, a także nie powołanych lub nie mianowanych na stanowiska
służbowe w Państwowej Straży Pożarnej przed dniem 30 czerwca 1999 r. Zmieniona
ustawa powierzyła Komendantowi Głównemu Państwowej Straży Pożarnej stwier-
dzenie zakończenia okresu zatrudnienia strażaków, traktowanego jako służba w
Państwowej Straży Pożarnej, a jego decyzję nakazała traktować dla celów emerytal-
nych jak decyzję o zwolnieniu ze służby w Państwowej Straży Pożarnej.

Dokonana zmiana stanu prawnego wskazuje, że ci strażacy, którzy przed
dniem 1 lutego 1992 r. wyrazili zgodę na wstąpienie do Państwowej Straży Pożarnej,
tracą możliwość uzyskania statusu służbowego i płynących z niego uprawnień, jeżeli
nie byli mianowani na stanowiska służbowe do dnia 30 czerwca 1999 r. Obala to
twierdzenia skarżącego, który dochodził przyznania prawa do tzw. emerytury policyj-
nej na podstawie spełnienia warunków wymaganych do jej nabycia, dlatego tylko, że
do czasu złożenia wniosku pełnił zadania związane z ochroną przeciwpożarową i z
mocy ustawy, przez sam fakt wyrażenia zgody na wstąpienie do Państwowej Straży
Pożarnej, stał się jej funkcjonariuszem, mimo kontynuowania pracy jako strażak Zak-
ładowej Straży Pożarnej Zakładów Metalowych "M.". Skoro bowiem prawo do eme-
rytury według art. 12 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
funkcjonariuszy Policji przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w
dniu zwolnienia posiada 15 lat służby w Policji, Urzędzie Ochrony Państwa, Straży
Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej lub w Służbie Więziennej, to wnioskodawca
nie spełnił warunku wysługi, gdyż okres pracy w zakładowej straży pożarnej po dniu
31 stycznia 1992 r. stanowi okres równorzędny ze służbą w Państwowej Straży Po-
żarnej tylko dla tych strażaków, którzy przed dniem 30 czerwca 1999 r. zostali po-
wołani lub mianowani na stanowiska służbowe w Państwowej Straży Pożarnej. Traf-
nie zatem organ rentowy twierdził, że wnioskodawca nie był strażakiem w rozumieniu
art. 31 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 roku o Państwowej Straży Pożarnej, gdyż
strażakiem może być jedynie osoba powołana lub mianowana na stanowisko służ-
bowe, a wykonywanie obowiązków z zakresu ochrony przeciwpożarowej bez aktu
mianowania nie jest pełnieniem takiej służby. Faktu tego nie zmienia uzyskanie de-
cyzji Komendanta Głównego Państwowej Straży Pożarnej z dnia 28 kwietnia 1998 r.
o zwolnieniu ze służby. Decyzja ta nie może zastąpić aktu mianowania czy powoła-
nia, a nie wpływa także na uprawnienia emerytalne jako wydana przed dniem 4
czerwca 1999 r.

W rezultacie nie znajduje uzasadnienia kasacja wnioskodawcy, zawierająca
zarzut niewłaściwego zastosowania art. 13 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994
r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji oraz błędnej wykładni przepisu
art. 129 ust. 1, 2 i 6 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o Państwowej Straży Pożarnej.

Zawarty w kasacji inny zarzut naruszenia przepisów postępowania "w zakre-
sie, który miał istotny wpływ na wynik sprawy", dotyczący nierozpoznanie istoty
sprawy, nie został uzasadniony. W orzecznictwie Sądu Najwyższego rozumienie
sformułowania "nierozpoznanie istoty sporu" zostało zresztą sprecyzowane jako za-
niedbanie przez sąd pierwszej instancji wyjaśnienia materialnej podstawy żądania
pozwu albo całkowite pominięcie merytorycznych zarzutów pozwanego, względnie
rozstrzygnięcie o żądaniach, które nie były przedmiotem sprawy ( por. wyrok Sądu
Najwyższego z dnia 23 września 1998 r.. II CKN 897/97, OSNC 1999, nr 1, poz. 22,
albo postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 kwietnia 1998 r., I CKN 1042/97,
nie publikowane) . Jest więc jasne, że braki w postępowaniu dowodowym przed
sądem pierwszej instancji, pominięcie niektórych twierdzeń stron, a nawet oczywiście
błędne rozstrzygnięcie sprawy, nie oznacza "nierozpoznania istoty sprawy" w rozu-
mieniu art. 387 § 2 KPC.

Z przytoczonych względów Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji (art. 39312
KPC).
========================================