Wyrok z dnia 6 stycznia 1998 r.
II UKN 434/97


Wypadek pracownika, który po zakończeniu pracy odbywa drogę w kie-
runku przeciwnym do jego miejsca zamieszkania z przyczyn nie wymienionych
w § 14 i 15 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Minis-
tra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i
trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacanie świadczeń z tytułu
wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodo-
wych (Dz. U. Nr 36, poz. 199) nie jest wypadkiem w drodze z pracy do domu.

Przewodniczący SSN: Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Maria Mańkowska, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 stycznia 1998 r. sprawy z wniosku
Marii S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o jednora-
zowe odszkodowanie i rentę rodzinną wypadkową, na skutek kasacji wnioskodaw-
czyni od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bia-
łymstoku z dnia 2 lipca 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w Z. decyzjami z dnia 10 marca
1995 r. odmówił Marii S. prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu zgonu
męża wskutek wypadku w drodze z pracy w dniu 25 listopada 1994 r., a także prawa
do renty rodzinnej powypadkowej wobec ustalenia, że wypadek nie pozostawał w
związku z drogą z pracy do domu w rozumieniu § 14 rozporządzenia Ministra Pracy,
Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 paź-
dziernika 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na zdrowiu oraz
wypłacaniaświadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z pracy oraz

- 2 -

z tytułu chorób zawodowych (Dz. U. Nr 36, poz. 199).
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 17 kwietnia 1997 r. oddalił odwołanie Marii S. od powyższych decyzji
wobec ustalenia, że wypadek drogowy, w wyniku którego poniósł śmierć Leszek S.
zdarzył się w innej części miasta niż jego miejsce zamieszkania, droga z pracy do
domu nie przebiegała przez okolicę, w której nastąpił wypadek, nie była też dogod-
niejsza ze względów komunikacyjnych oraz brak było podstaw do uznania, że ta
właśnie droga była w tym dniu uzasadniona życiowo, czy też wynikała z załatwiania
spraw związanych z zatrudnieniem.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku podzielił w całej rozciągłości ustalenia Sądu
pierwszej instancji i wyrokiem z dnia 2 lipca 1997 r. oddalił apelację Marii S.
Kasacja od tego wyroku zarzuca naruszenie prawa materialnego - art. 41 ust.
2 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i
chorób zawodowych (Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), § 14 ust. 2 rozporzą-
dzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra Zdrowia i Opieki Spo-
łecznej z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o
uszczerbku na zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadków przy pracy, w
drodze do pracy i z pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz. U. Nr 36, poz. 199),
jak również postanowień Instrukcji Prezesa ZUS w sprawie zasad postępowania w
zakresie sporządzania karty wypadku w drodze do pracy albo z pracy z 9 marca
1976 r. (Dz. Urz. ZUS Nr 4, poz. 12), a nadto naruszenie art. 233 § 1 KPC przez nie-
uwzględnienie treści karty wypadku w drodze z pracy, pominięcie wnioskowanych
świadków i dokumentów z zakładu pracy na okoliczność dodatkowych prac Leszka
S., art. 328 § 2 KPC przez niewskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia i art.
385 KPC przez akceptację rozstrzygnięcia Sądu Wojewódzkiego. Kasacja domagała
się uchylenia wyroków Sądów obydwu instancji i przekazania sprawy Sądowi
Wojewódzkiemu do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja nie znajduje usprawiedliwionych podstaw. O naruszeniu art. 41 ust. 2
ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i

- 3 -

chorób zawodowych, który stanowi, że członkom rodziny pracownika zmarłego
wskutek takiego wypadku przysługuje jednorazowe odszkodowanie i renta rodzinna,
możnaby twierdzić tylko wówczas, gdyby osoba uprawniona została ich pozbawiona
mimo tego, że w wyniku niewadliwie ustalonego stanu faktycznego zostałoby stwier-
dzone, iż pracownik uległ wypadkowi w drodze z pracy. Jeżeli zaś ustalenia faktycz-
nie nie prowadzą do takiego wniosku, chybiony jest zarzut, iż naruszony został prze-
pis prawa materialnego, statuujący prawo do świadczeń. Nie został także naruszony
przepis § 14 rozporządzenia Ministra Pracy, Płac i Spraw Socjalnych oraz Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 17 października 1975 r. Przepis ten stanowi, że
uważa się, iż wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, jeżeli droga ta była
drogą najkrótszą i nie została przerwana. Nie ulega w przedmiotowej sprawie kwestii,
iż Leszek S. w chwili wypadku nie znajdował się na trasie najkrótszej drogi z pracy do
domu, należało zatem badać, czy w drodze tej nastąpiła przerwa i czy przerwa ta
była życiowo uzasadniona a jej czas nie przekraczał granic potrzeby, bądź czy droga
ta mogłaby być uznana za drogę do miejsca innego zatrudnienia, zwykłego
wykonywania funkcji lub zadań społecznych, zwykłego spożywania posiłków,
odbywania nauki albo studiów dla pracujących na podstawie skierowania. Przepro-
wadzone przez Sąd pierwszej instancji dowody nie pozwalały na pozytywne ustalenia
w tym zakresie, jak również Sąd ten miał wystarczające podstawy, bez przekroczenia
granic swobodnej oceny dowodów, do zaprzestania dalszych dociekań przyczyn, dla
których Leszek S. w momencie wypadku znajdował się zamiast na trasie zakład
pracy - dom, w zupełnie przeciwnym kierunku i to mimo tego, że w świetle zasad
doświadczenia życiowego powinien - z uwagi na imieniny córki starać się dotrzeć do
domu drogą najkrótszą i jak najszybciej. Sąd I instancji ustalił zatem, że Leszek S.
przerwał drogę z pracy do domu, natomiast okazało się niemożliwe udowodnienie, że
przerwa lub wydłużenie drogi było uzasadniona życiowo bądź wynikała z działania w
interesie zakładu pracy, czy to macierzystego, czy innego. Dla pozytywnych ustaleń
w tym zakresie niezbędne byłoby wykazanie ponad wszelką wątpliwość, że Leszek
S. albo udawał się do innego miejsca pracy albo załatwiał w odległej od miejsca
zamieszkania stronie miasta sprawy związane z zatrudnieniem w macierzystym
zakładzie pracy. Wszelkie w tym względzie przypuszczenia są dowolne i nie poparte
żadnymi dowodami, przeto nie mogą prowadzić do wniosku, że Leszek S. uległ

- 4 -

wypadkowi w drodze z pracy. Słusznie Sąd Apelacyjny podniósł, iż z faktu, że Leszek
S. żył w świecie własnych zainteresowań i zdarzyło mu się jadąc do Warszawy
wsiąść do autobusu jadącego w przeciwnym kierunku, nie można wywodzić, że to
samo zdarzyło mu się w dniu wypadku. Dlatego też, zdaniem Sądu Najwyższego nie
wystąpiło naruszenie przepisu art. 233 § 1 KPC. Zarzuty dotyczące naruszenia
przepisów Instrukcji Prezesa ZUS z dnia 9 marca 1976 r. są nieuzasadnione, gdyż z
postanowień Instrukcji nie wynika, że karta wypadku w drodze z pracy sporządzona
przez zakład pracy ma charakter wiążący dla Oddziału ZUS. Przeciwnie, z pkt 6
Instrukcji wynika, że jeżeli pracownik nie zgadza się z ustaleniami, zawartymi w
ustępie 11 karty wypadku (który obejmuje m.in. okoliczność będącą przedmiotem
sporu w niniejszej sprawie) - zakład pracy obowiązany jest przekazać kartę wypadku
oddziałowi ZUS w celu zajęcia stanowiska. Według pkt 7.1. i 2 instrukcji, w razie
wystąpienia przez członków rodziny pracownika z wnioskiem o świadczenie, zakład
pracy zobowiązany jest dołączyć do wniosku drugi egzemplarz karty wypadku wraz
ze wszystkimi dowodami. Należy zatem, mając na względzie także postanowienie §
20 ust. 2 rozporządzenia z 17 października 1975 r. dojść do przekonania, że
Oddziałowi ZUS przysługują uprawnienia kontrolno-decyzyjne, a zatem nie jest on
związany treścią karty i ma prawo odmiennie niż zakład pracy sporządzający kartę
wypadku, ocenić jej ustalenia i dołączone dowody, a jego stanowisko nie musi być
zbieżne ze stanowiskiem zakładu pracy. Decyzja ZUS podlega kontroli sądowej.
Nie dopatrując się uchybień proceduralnych przy ustalaniu stanu faktycznego
Sąd Najwyższy jest nim związany co prowadzi do stwierdzenia, że wskazane w kasa-
cji przepisy prawa materialnego nie zostały naruszone przez błędną ich wykładnię,
bądź niewłaściwe zastosowanie, a tym samym należy uznać, że kasacja pozbawiona
jest usprawiedliwionych podstaw i podlega oddaleniu. Chybione są też pozostałe
zarzuty naruszenia przepisów postępowania, gdyż są konsekwencją bezzasadności
zarzutu naruszenia art. 233 § 1 KPC.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł
jak w sentencji wyroku.
========================================