Wyrok z dnia 8 lipca 1999 r.
II UKN 433/98

Osobie, która przed dniem 15 listopada 1991 r. nie spełniała wymagań do
przyznania emerytury, gdyż warunki do jej przyznania spełniła dopiero z dniem
1 grudnia 1991 r., nie przysługuje prawo do umieszczenia w spisie osób
uprawnionych do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych,
choćby data decyzji ustalającej prawo do emerytury z dniem 1 grudnia 1991 r.,
wraz z jej wzrostem z tytułu pracy w szczególnych warunkach, poprzedzała
datę 15 listopada 1991 r. (art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekom-
pensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz
utraty niektórych wzrostów lub dodatków do emerytur i rent, Dz.U. Nr 30, poz.
164 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Maria Tyszel, Sędziowie: SN Stefania Szymańska
(sprawozdawca), SA Krystyna Bednarczyk.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 8 lipca 1999 r. sprawy z wniosku Jó-
zefa Z. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w R. o świadec-
twa rekompensacyjne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjne-
go w Rzeszowie z dnia 5 czerwca 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Działając na podstawie art. 18 ust. 5 ustawy z dnia 6 marca 1997 r. o zrekom-
pensowaniu okresowego niepodwyższania płac w sferze budżetowej oraz utraty nie-
których wzrostów lub dodatków do emerytur i rent (Dz.U. Nr 30, poz. 164, określanej
dalej jako ,,ustawa z dnia 6 marca 1997 r."), Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Od-
dział w R. zawiadomił wnioskodawcę Józefa Z. o odmowie umieszczenia go w spisie
osób uprawnionych do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych. Organ
rentowy podał, że wnioskodawca nie spełnił podstawowej przesłanki nabycia prawa
do nieodpłatnych świadectw rekompensacyjnych, ponieważ przed dniem 15 listopa-
da 1991 r. nie miał ustalonego prawa do emerytury lub renty.

W odwołaniu wnioskodawca, wnosząc o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez
zobowiązanie organu rentowego do umieszczenia go w spisie osób uprawnionych do
nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych, zarzucił błędną wykładnię
przepisów prawa. Podniósł, że choć przyznanie mu świadczenia emerytalnego nas-
tąpiło z dniem 1 grudnia 1991 r., to jednak decyzja emerytalna ustalała jego upraw-
nienie do wzrostu świadczenia z tytułu pracy w warunkach szczególnych i tak zwięk-
szoną emeryturę w miesiącu tym otrzymał. Ta okoliczność winna mieć decydujące
znaczenie przy rozpoznawaniu uprawnień do dochodzonych świadectw rekompen-
sacyjnych.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Rzeszowie, wyro-
kiem z dnia 17 marca 1998 r., odwołanie to oddalił. Sąd ustalił, że wnioskodawca od
dnia 1 grudnia 1991 r. pobiera wcześniejszą emeryturę, przyznaną decyzją ZUS-Od-
działu w R. z dnia 30 października 1991 r. Do wniosku emerytalnego z dnia 3 paź-
dziernika 1991 r. dołączone zostało świadectwo wykonywania przez wnioskodawcę
pracy w szczególnych warunkach przez okres wynoszący lat 15, co skutkowało
uwzględnieniem w decyzji emerytalnej 10% wzrostu świadczenia. Tak zwiększona
emerytura pobierana była przez wnioskodawcę w miesiącu grudniu 1991 r., aż do
czasu wydania decyzji rewaloryzacyjnej z dnia 15 grudnia 1991 r., która określiła z
dniem 1 stycznia 1992 r. nową wysokość świadczenia - już bez omawianego wzros-
tu. W tym stanie Sąd Wojewódzki uznał odwołanie za nieuzasadnione. Powołując w
podstawie prawnej rozstrzygnięcia art. 3 pkt 2 ustawy z dnia 6 marca 1997 r., Sąd
podzielił pogląd organu rentowego, że konieczną przesłanką nabycia prawa do nie-
odpłatnych świadectw rekompensacyjnych jest posiadanie przed dniem 15 listopada
1991 r. statusu emeryta lub rencisty uprawnionego do wzrostu czy dodatku z tytułu
pracy w szczególnych warunkach. Tego warunku odwołujący się nie spełnił, ponie-
waż status emeryta osiągnął dopiero z dniem 1 grudnia 1991 r. i to niezależnie od
przyznanego mu w decyzji emerytalnej 10% wzrostu świadczenia. Sąd podkreślił, iż
zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 19 listopada 1993 r., II UZP 28/93
(OSNCP 1994 z. 4, poz. 87) datą ustalenia prawa do emerytury lub renty jest data,
od której ustalono prawo do pobierania świadczenia.

W apelacji skarżący zarzucił, że już z dniem 1 listopada 1991 r. spełniał usta-
wowe przesłanki nabycia prawa do emerytury dochodzonej wnioskiem z dnia 3 paź-
dziernika 1991 r. na podstawie przepisów ustawy o z.e.p., stąd niezależnie od decyzji
emerytalnej z dnia 30 października 1991 r. ustalającej prawo do emerytury z dniem 1
grudnia 1991 r., spełnione zostały przez niego określone w powołanym przepisie
ustawy z dnia 6 marca 1997 r. warunki do uzyskania świadectw rekompensacyjnych.

Zaskarżonym wyrokiem Sąd Apelacyjny w Rzeszowie oddalił apelację jako
nieuzasadnioną. W motywach wyroku podkreślił, iż Sąd Wojewódzki przeprowadził
wyczerpujące postępowanie dowodowe, a zebrane dowody należycie ocenił, doko-
nując - podzielanej przez Sąd Apelacyjny - oceny prawnej sprawy, sprowadzającej
się do przyjęcia, że w świetle art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 1997 r., wniosko-
dawca nie jest uprawniony do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensacyjnych.
W świetle powołanego przepisu - jak trafnie przyjął to Sąd pierwszej instancji -
warunkiem koniecznym do ustalenia uprawnienia do świadectw rekompensacyjnych
jest posiadanie przez ubiegającego się o te świadectwa statusu emeryta bądź renci-
sty przed dniem 15 listopada 1991 r. Status ten zaś potwierdzony być powinien sto-
sowną decyzją organu rentowego, przy czym - jak słusznie podniósł Sąd Wojewódz-
ki - datą ustalenia prawa do emerytury lub renty jest data, od której ustalono prawo
do pobierania świadczenia. W odniesieniu do skarżącego datą tą jest dzień 1 grudnia
1991 r., określony w decyzji emerytalnej z dnia 30 października 1991 r. Chybiony jest
także zarzut apelacji dotyczący rzekomego spełnienia przez skarżącego przesłanek
do uzyskania emerytury już na dzień 1 listopada 1991 r. Przyznanie wnioskodawcy
wcześniejszej emerytury nastąpiło w trybie przepisów (wydanego z delegacji art. 27
ust. 3 ustawy o z.e.p.), rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26
stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z
pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz.U. Nr 4, poz. 27). W § 1 ust. 1
tego rozporządzenia określone zostały warunki uprawniające do wcześniejszej
emerytury, których spełnienie w świetle art. 76 ustawy o z.e.p. skutkowało przyz-
naniem tego świadczenia. Jednym z nich było rozwiązanie stosunku pracy w okolicz-
nościach określonych w art. 1 ust. 1 i 2 i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przy-
czyn dotyczących zakładu pracy oraz zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19). W przypadku wnioskodawcy ten warunek - jak wynika z świadectwa pracy
ostatniego pracodawcy [...] - spełniony został dopiero z dniem 1 grudnia 1991 r. Dla-
tego wnioskodawca najwcześniej w tym dniu mógł uzyskać uprawnienie emerytalne.
To zaś przesądza o wyniku sprawy, ponieważ przed dniem 15 listopada 1991 r. - jak
tego wymaga przepis art. 3 ust. 2 ustawy z dnia 6 marca 1997 r., skarżący nie był
emerytem czy rencistą i to niezależnie od przyznanego w decyzji emerytalnej z 30
października 1991 r. 10% wzrostu świadczenia z tytułu pracy w szczególnych wa-
runkach. Przyznanie tego wzrostu nastąpiło wyłącznie wobec wydania decyzji eme-
rytalnej przed dniem 15 listopada 1991 r., tj. dniem opublikowania w Dzienniku Ustaw
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw, którą zniesiono dodatki
czy wzrosty z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakte-
rze.

W kasacji skarżący zarzucił naruszenie prawa materialnego, tj. art. 3 ust. 2
ustawy z dnia 6 marca 1997 r. przez błędną jego wykładnię i niewłaściwe zastoso-
wanie - polegające na przyjęciu, że nie spełnia on kryteriów zawartych w tym prze-
pisie, pomimo że decyzja o nabyciu uprawnień emerytalnych została wydana w dniu
30 października 1991 r. Dlatego wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku przez ustale-
nie prawa do świadectw rekompensacyjnych, ewentualnie o jego uchylenie i przeka-
zanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest pozbawiona usprawiedliwionych podstaw i dlatego podlega od-
daleniu na mocy art. 39312 KPC.

Myli się skarżący utrzymując, że spełnia wymagania określone w art. 3 ust. 2
ustawy z dnia 6 marca 1997 r. do nieodpłatnego nabycia świadectw rekompensa-
cyjnych. Jak trafnie bowiem stwierdził Sąd Wojewódzki, co w całości następnie zaa-
kceptował Sąd Apelacyjny, warunkiem koniecznym, w świetle tego przepisu, do
ustalenia takiego uprawnienia jest posiadanie statusu emeryta lub rencisty uprawnio-
nego do wzrostu lub dodatku z tytułu pracy w szczególnych warunkach przed dniem
15 listopada 1991 r. Wbrew zaś stanowisku wyrażonemu w kasacji, wnioskodawca
tego warunku nie spełnia. Przed tą datą nie miał bowiem - jak to zasadnie przyjęły
Sądy obu instancji - ustalonego prawa do emerytury lub renty. Sąd Najwyższy w
całości podziela argumentację prawną przytoczoną odnośnie tej kwestii w uzasad-
nieniu Sądu Apelacyjnego. W wydanej przez organ rentowy w dniu 30 października
1991 r. decyzji o przyznaniu wnioskodawcy wcześniejszej emerytury zaznaczono, że
świadczenie to przysługuje mu od dnia 1 grudnia 1991 r., a więc od następnego dnia,
w którym ustał stosunek pracy, co było warunkiem przyznania mu tego świadczenia
- stosownie do przepisów omówionych dokładnie przez Sąd Apelacyjny. Dopiero
więc z tą datą wnioskodawca uzyskał status emeryta. Wbrew stanowisku wyrażo-
nemu w kasacji, data wydania decyzji przyznającej emeryturę nie ma więc znacze-
nia. Wnioskodawca podważając to stanowisko powołuje się tylko na swoje subiek-
tywne przekonanie, iż nabył uprawnienia emerytalne z dniem 30 października 1991 r.
Pozostaje to w oczywistej sprzeczności z treścią decyzji i ustalonym prawidłowo
stanem faktycznym sprawy oraz przepisami prawa powołanymi przez Sąd Apelacyj-
ny. Innych zarzutów w kasacji nie wskazano.

Mając powyższe na uwadze Sąd Najwyższy orzekł zatem jak w sentencji wy-
roku.
========================================