Wyrok z dnia 13 stycznia 1998 r.
II UKN 433/97


Pomoc w pracach przy prowadzeniu gospodarstwa rolnego rodziców
świadczona podczas wakacji przez dziecko uczęszczające do szkoły ponad-
podstawowej nie jest pracą w gospodarstwie rolnym w rozumieniu art. 13 ust.
1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.):


Przewodniczący SSN: Teresa Romer, Sędziowie SN: Maria Mańkowska,
Maria Tyszel (sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 13 stycznia 1998 r. sprawy z wnios-
ku Józefa O. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
zwrot nienależnego świadczenia; wcześniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnios-
kodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Lublinie z dnia 8 lipca 1997 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział l w S. decyzjami z dnia 27
czerwca i 13 lipca 1995 r. wstrzymał Józefowi O. dalszą wypłatę emerytury wypłaca-
nej na podstawie rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia
1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z
przyczyn dotyczących zakładów pracy... (Dz. U. Nr 4, poz. 27), a nadto zobowiązał
go do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia, ponieważ jak wykazała kontrola,
Józef O. nie posiada wymaganego okresu 40 lat zatrudnienia, nie było więc podstaw
do przyznania wcześniejszej emerytury.
Odwołanie od powyższych decyzji złożył wnioskodawca podnosząc, iż w la-

- 2 -

tach 1952-55, podczas nauki w szkole, pomagał rodzicom w pracach w gospodars-
twie rolnym, pracując w dni wolne od nauki. Zdaniem wnioskodawcy, skoro świad-
czenie było przyznane, to brak jest obecnie podstaw do jego odebrania.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem
z dnia 28 marca 1997 r. [...], oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku Sąd
podniósł, że wnioskodawca, nie posiadając wymaganego okresu 40 lat zatrudnienia
nie jest uprawniony do otrzymania wcześniejszej emerytury na podstawie powoła-
nego rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. a
dorywcza praca podczas wakacji nie może być traktowana na równi z zatrudnieniem.
Apelację od tego wyroku złożył wnioskodawca. Zarzucając naruszenie
prawa materialnego oraz przepisów postępowania cywilnego, wnosił o uchylenie
zaskarżonego wyroku, i przyznanie prawa do emerytury, ewentualnie o przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu skarżący twierdził, że w okresie
nauki w szkole ponadpodstawowej pracował w gospodarstwie rolnym rodziców w
czasie wakacji oraz wykonywał prace rolne w ramach praktyk, co również jego zda-
niem podlega zaliczeniu do okresu zatrudnienia.
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem
z dnia 8 lipca 1997 r. [...] oddalił apelację wnioskodawcy, podzielając zarówno usta-
lenia poczynione przez Sąd pierwszej instancji, jak i wskazaną podstawę prawną.
W kasacji, wniesionej od tego wyroku, jako jej podstawy wskazano: "1) na-
ruszenie prawa materialnego a w szczególności § 1 rozporządzenia Ministra Pracy i
Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla
pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy przez
błędną jego wykładnię w związku z nieprawidłową interpretacją użytego w powołanej
normie prawnej pojęcia okresu zatrudnienia; 2) błąd w ustaleniach faktycznych Sądu
II-ej instancji będący wynikiem naruszenia przepisów postępowania a w
szczególności art. 224 § 1 KPC polegającego na uznaniu sprawy za dostatecznie
wyjaśnioną w sytuacji, gdy nie zostało wyczerpująco przeprowadzone postępowanie
dowodowe w zakresie istotnych dla sprawy okoliczności a dotyczących wykonywania
przez Józefa O. pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach od 1 stycznia 1952
do 15 stycznia 1995 r." Pełnomocnik wnioskodawcy wniósł o uchylenie zaskarżonego
wyroku oraz wyroku Sądu Wojewódzkiego w Lublinie z dnia 28 marca 1997 r. [...] i

- 3 -

przekazanie sprawy Sądowi I-szej instancji do ponownego rozpoznania.

Rozpoznając sprawę w granicach kasacji Sąd Najwyższy wziął pod uwagę,
co następuje:

Zarzucając zaskarżonemu wyrokowi naruszenie przepisu § 1 rozporządze-
nia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześ-
niejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących
zakładów pracy (Dz. U. Nr 4 poz. 27), zwanego dalej rozporządzeniem, poprzez
błędną interpretację pojęcia" okresu zatrudnienia" wnoszący kasację wyraził pogląd,
że na podstawie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pra-
cowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) okres nauki w szkole ponad-
podstawowej połączony z pracą w gospodarstwie rolnym rodziców jest zatrudnie-
niem, o którym mowa w § 1 rozporządzenia. Dla uzasadnienia tego poglądu nie
przytoczono żadnej argumentacji ani prawnego wywodu.
W myśl przepisu § 1 powołanego rozporządzenia, wskazani w nim pracow-
nicy mogą przejść na wcześniejszą emeryturę bez względu na wiek, jeżeli osiągnęli
do dnia rozwiązania stosunku pracy stosowny okres: "zatrudnienia łącznie z okre-
sami równorzędnymi i zaliczalnymi do okresów zatrudnienia". Ponieważ rozporzą-
dzenie z dnia 26 stycznia 1990 r. zostało wydane w wykonaniu delegacji ustawowej
przewidzianej w przepisie art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopa-
trzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin zwanej dalej ustawą o z.e.p., nie ulega
wątpliwości, że zakres pojęciowy "okres zatrudnienia" jest, w obu tych aktach nor-
matywnych, tożsamy. Wbrew twierdzeniom kasacji, żaden przepis ustawy o z.e.p.
nie pozwala na uznanie okresu nauki w szkole ponadpodstawowej," łączonej z pracą
w gospodarstwie rolnym rodziców", za okres zatrudnienia, równorzędny lub
zaliczalny do okresów zatrudnienia, ani też za "pracę w szczególnych warunkach",
jak to określono w uzasadnieniu kasacji.
W kasacji zupełnie pominięto okoliczność, że wnioskodawca uzyskał prawo
do emerytury wcześniejszej wskutek zaliczenia mu do uprawnień emerytalnych
okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców w latach 1952-1955, na podstawie
nieprawdziwego oświadczenia, że w tym czasie nie uczęszczał do szkoły

- 4 -

ponadpodstawowej oraz zakwestionowanych zeznań świadków.
Sąd Najwyższy w całej rozciągłości podziela pogląd wyrażony przez Sąd
Wojewódzki - Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie, zaakceptowany w
uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że pomoc w pracach przy prowadzeniu gospo-
darstwa rolnego świadczona podczas wakacji przez dziecko uczęszczające do szkoły
ponadpodstawowej nie była pracą w gospodarstwie rolnym, w rozumieniu przepisu
art. 131 ustawy o z.e.p.
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu
art. 224 § 1 KPC, z uwagi na swą ogólnikowość, nie nadaje się do rozpoznania.
Przepis ten ustanawia generalną regułę wskazując kiedy przewodniczący składu
orzekającego zamyka rozprawę oraz, że przed jej zamknięciem udziela głosu stro-
nom. W kasacji nie wskazano, w jaki sposób Sąd Apelacyjny naruszył ten przepis
oraz jaki to naruszenie miało wpływ na wynik sprawy. Sąd Najwyższy wielokrotnie już
wyjaśniał konieczność skonkretyzowania podstawy kasacyjnej wskazanej w przepisie
art. 3931 pkt 2 KPC (por. orzeczenia OSNAPiUS 1997 r. nr 10 poz. 173, nr 14 poz.
250, nr 17 poz. 323), a skład orzekający w niniejszej sprawie podziela pogląd
wyrażony w tych orzeczeniach.
Mając powyższe na uwadze, skoro kasacja nie zawiera usprawiedliwionych
podstaw Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================