Wyrok z dnia 16 lutego 1999 r.
II UKN 418/98

Odmowa uwzględnienia wniosku o ustanowienie adwokata lub radcy
prawnego (art. 117 § 1 KPC) nie pozbawia strony możności obrony jej praw (art.
379 pkt 5 KPC) i nie narusza art. 6 Konwencji z dnia 4 listopada 1950 r. o
ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz.
284).


Przewodniczący: SSN Teresa Romer, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (sprawoz-
dawca), Stefania Szymańska.


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 lutego 1999 r. sprawy z powództwa
Stanisława N. przeciwko Andrzejowi W. o uznanie zdarzenia za wypadek przy pracy,
na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Częstochowie z dnia 17 marca 1998 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Wyrokiem z dnia 16 października 1997 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w
Częstochowie oddalił powództwo Stanisława N. przeciwko Andrzejowi W. o uznanie
zdarzenia za wypadek przy pracy, ustalając następujący stan faktyczny:

Powód zawarł umowę zlecenia z Wojewódzkim Zarządem Polskiego Związku
Działkowców w C., w ramach której pełnił funkcję Prezesa. W dniu 24 stycznia 1997
r. przebywając w biurze na terenie ogródków działkowych ,,W.", upadł i doznał zła-
mania nogi. Do zdarzenia doszło w czasie pożaru w świetlicy ogródków. W ocenie
Sądu powód nie wykazał interesu prawnego w rozumieniu art. 189 KPC w zakresie
żądania ustalenia charakteru zdarzenia, stwierdzając nadto, że pozwany nie jest
biernie legitymowany w sprawie. Stron procesu, nie łączyła bowiem umowa o pacę, a
pozwany ,,nie jest właścicielem ogródków działkowych, na terenie których miało
miejsce zdarzenie".

Stanowisko to w pełni podzielił Sąd Wojewódzki, który wyrokiem z dnia 17
marca 1998 r. [...] oddalił apelację powoda. Sąd ten dodatkowo wskazał, że powód
wytoczył również drugie powództwo przeciwko Andrzejowi W. i Wojewódzkiemu Za-
rządowi Polskiego Związku Działkowców o odszkodowanie z tytułu doznanego
uszczerbku na zdrowiu oraz o zadośćuczynienie za doznaną krzywdę moralną i w
sprawie tej Sąd Rejonowy ,,ustali czy zdarzenie z dnia 24 stycznia 1997 r. było wy-
padkiem przy pracy". Powyższy wyrok powód zaskarżył kasacją i zarzucając naru-
szenie prawa procesowego przez niezastosowanie art. 378 § 1 KPC, mimo iż postę-
powanie przed Sądem pierwszej instancji dotknięte było nieważnością ,,co miało de-
cydujący wpływ na wynik sprawy", wniósł o jego uchylenie oraz uchylenie wyroku
Sądu Rejonowego i przekazanie sprawy temu Sądowi do ponownego rozpoznania.
Zdaniem skarżącego został on pozbawiony możliwości obrony swych praw, ponie-
waż Sąd Rejonowy nie uwzględnił wniosku powoda o ustanowienie pełnomocnika z
urzędu, a następnie - mimo iż postanowienie to nie było prawomocne - wydał wyrok
oddalający powództwo. Uniemożliwiając powodowi zaskarżenie tego postanowienia,
Sąd naruszył art. 6 pkt 1 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka, zgodnie z którym
każdy ma prawo do sprawiedliwego rozpatrzenia jego sprawy.


Sąd Najwyższy rozważył co następuje:


Kasacja jest nieuzasadniona, a powołane jako jej podstawa naruszenie prawa
procesowego przez niezastosowanie art. 378 § 1 KPC błędnie wskazane. Powołany
przepis określa, iż Sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach wniosków
apelacji, co w rozpoznawanej sprawie oznaczało, że jest on wiązany zarzutem naru-
szenia prawa materialnego (art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubez-
pieczeniu społecznym osób wykonujących prace na podstawie umowy agencyjnej lub
umowy zlecenia - jednolity tekst: Dz.U. z 1995 r. Nr 65, poz. 333 ze zm.) i opartym na
nim wnioskiem o uchylenie zaskarżonego wyroku z przekazaniem sprawy Sądowi
pierwszej instancji do ponownego rozpoznania. Z wywodów kasacji zdaje się wyni-
kać, że jej autor - ustanowiony w sprawie pełnomocnik (adwokat) - w istocie ,,chciał"
powołać § 2 cytowanego przepisu, obligujący Sąd drugiej instancji do uchylenia wy-
roku z urzędu, jeżeli postępowanie przed Sądem pierwszej instancji dotknięte było
nieważnością. Mimo, iż zarzut nieważności (naruszenia art. 379 KPC) nie został do-
określony, to z wywodów kasacji można wnioskować, że - w ocenie skarżącego -
doszło do naruszenia jego punktu 5 i pozbawienia strony możności obrony swych
praw.

Fakt, iż mimo tych niewątpliwych braków kasacji oceniano ją merytorycznie
było podyktowane wyłącznie tym, że nieważność postępowania brana jest przez Sąd
Najwyższy pod rozwagę z urzędu (art. 39311 KPC). Zauważyć należy, że samo zło-
żenie przez stronę wniosku o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego nie
obliguje Sądu do jego uwzględnienia. Wniosek taki Sąd uwzględni ,,jeżeli udział ad-
wokata lub radcy prawnego w sprawie uzna za potrzebny" - art. 117 § 1 KPC. Od-
mowa uwzględnienia tego wniosku przez Sąd orzekający w sprawie w pierwszej ins-
tancji nie może być oceniana jako ,,pozbawienie strony możności obrony swych
praw", a powód mógł postanowienie to zaskarżyć (art. 394 § 1 pkt 2 KPC) i na prze-
szkodzie temu nie stało wydanie przez Sąd pierwszej instancji wyroku co do istoty
sprawy. Odmienne twierdzenia zawarte w kasacji, jako nie mające oparcia w przepi-
sach prawa, są bezzasadne.

Chybiony jest także zarzut naruszenia przez Sąd drugiej instancji art. 6 Kon-
wencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z dnia 4 listopada 1950 r.
(Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284). Przepis ten gwarantuje każdemu prawo do spra-
wiedliwego i publicznego rozpatrzenia jego sprawy w rozsądnym terminie przez nie-
zawisły i bezstronny sąd ustanowiony ustawą przy rozstrzyganiu o jego prawach i
obowiązkach o charakterze cywilnym albo o zasadności każdego oskarżenia w wy-
toczonej przeciwko niemu sprawie karnej. W sprawach cywilnych gwarancja dotyczy
rozstrzygania o prawach i obowiązkach, w czym nie mieści się każde - także incy-
dentalne - orzeczenie wydane przez Sąd w toku postępowania cywilnego.

W rozpoznawanej sprawie Sądy obu instancji wydały rozstrzygnięcie o pra-
wach cywilnych powoda poddanych ich ocenie, a fakt, że nie uwzględniły jego po-
wództwa, a także wniosków zgłaszanych w toku sprawy, nie oznacza, iż naruszyły
wspomniany art. 6 Konwencji.

Z tych względów w oparciu o art. 39312 KPC, orzeczono jak w sentencji.
========================================