Wyrok z dnia 11 lutego 2000 r.
II UKN 412/99

Przepis art. 61 ust. 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu eme-
rytalnym funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożar-
nej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214 ze zm.) nie
uprawnia do emerytury funkcjonariuszy zwolnionych ze służby przed wejściem
tej ustawy w życie, jeżeli okres ich służby ustalony w oparciu o dotychczasowe
przepisy był krótszy od wymaganego.


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Beata Gudowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 11 lutego 2000 r. sprawy z wniosku
Andrzeja K. przeciwko Miejskiej Komendzie Policji w B.-B. o prawo do emerytury po-
licyjnej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowi-
cach z dnia 17 lutego 1999 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 23 sierpnia 1994 r. Komenda Wojewódzka Policji w B.-B. od-
mówiła przyznania wnioskodawcy Andrzejowi K.prawa do emerytury policyjnej z
uwagi na to, że został zwolniony ze służby przed wejściem w życie ustawy z dnia 18
lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony
Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz
ich rodzin (Dz.U. Nr 53, poz. 214), a nie spełnił warunków do przyznania emerytury
na podstawie przepisów dotychczasowych.
Odwołanie wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Bielsku- Białej z dnia 30
kwietnia 1998 r. [...]. Sąd ustalił, że wnioskodawca został zwolniony ze służby w or-
ganach resortu spraw wewnętrznych 31 lipca 1990 r. Okresy jego służby wymienione
w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funk-
cjonariuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (jednolity tekst Dz.U. z 1983 r. Nr 46,
poz. 210 ze zm.) wyniosły łącznie 14 lat i 15 dni. Nie został więc spełniony warunek
15-letniego okresu służby wymagany do przyznania prawa do emerytury na podsta-
wie art. 7 ust. 1 tej ustawy. Wobec treści art. 61 ust. 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994
r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa,
Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin
(Dz.U. Nr 53, poz. 214 ze zm.) wnioskodawcy nie przysługuje prawo do emerytury
policyjnej na podstawie przepisów tej ostatniej ustawy.
W apelacji od tego wyroku wnioskodawca zarzucił, że spełnił warunki zarówno
na podstawie przepisów aktualnie obowiązującej ustawy jak i na podstawie przepi-
sów dotychczasowych, gdyż do jego okresów służby uwzględnionych przez organ
rentowy powinien być doliczony okres służby wojskowej odbywanej po zakończeniu
wyższych studiów od 15 lipca 1975 r. do 30 czerwca 1976 r.
Wyrokiem z dnia 17 lutego 1999 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Katowicach oddalił apelację. Sąd Apelacyjny ustalił, że po zwol-
nieniu ze służby wnioskodawca zgłosił wniosek o emeryturę. Organ rentowy decyzją
z dnia 13 maja 1991 r. odmówił przyznania prawa do tego świadczenia wobec braku
wymaganego okresu służby. Okres przeszkolenia wojskowego absolwentów szkół
wyższych w szkole oficerów rezerwy nie został uznany za okres służby. Odwołanie
wnioskodawcy od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 27 listopada 1991 r. [...] a
rewizję wnioskodawcy od tego wyroku oddalił Sąd Apelacyjny w Katowicach wyro-
kiem z dnia 8 maja 1992 r. [...]. Sprawa uprawnień wnioskodawcy do emerytury na
podstawie ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjona-
riuszy Milicji Obywatelskiej oraz ich rodzin (jednolity tekst Dz.U. z 1983 r. Nr 46, poz.
210 ze zm.) została prawomocnie rozstrzygnięta. Wobec niespełnienia warunków
wymaganych do przyznania emerytury na podstawie przepisów dotychczasowych
stanowisko Sądu pierwszej instancji jest prawidłowe.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca i wskazując jako podstawę kasacji
naruszenie prawa materialnego wniósł o jego zmianę i orzeczenie co do istoty
sprawy, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi Apela-
cyjnemu w Katowicach do ponownego rozpoznania.
Pierwszy zarzut dotyczy błędnej wykładni i niewłaściwego zastosowania prze-
pisu art. 13 ust. 1 pkt 2 i art. 61 ust. 4 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej,
Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Na podstawie
pierwszego z tych przepisów okres służby wojskowej odbywanej przez absolwentów
szkół wyższych traktuje się równorzędnie z okresem służby w Policji, gdyż zgodnie z
uregulowaniem zawartym w art. 86 ustawy z dnia 21 listopada 1967 r. o powszech-
nym obowiązku obrony Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (jednolity tekst: Dz.U. z
1992 r. Nr 4, poz. 16 ze zm.) - w brzmieniu obowiązującym od 28 czerwca 1979 r. -
jest to okres służby w Wojsku Polskim. Wnioskodawca odbywał służbę wojskową
przed nowelizacją ustawy jednak nie odbywała się ona w warunkach przeszkolenia
studentów szkół wyższych określonych obowiązującymi wówczas przepisami art. 84
ust. 1 i 2 lecz faktycznie odpowiadała rygorom wprowadzonym powołaną noweliza-
cją. Wyjątkowy charakter służby i szczególna podstawa powołania do wojska wska-
zują na to, że w stosunku do wnioskodawcy nie powinien być stosowany przepis art.
61 ust. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji i innych służb.
Drugi zarzut dotyczy błędnej wykładni art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 31
stycznia 1959 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i
członków ich rodzin. Zgodnie z tym przepisem na równi ze służbą w Milicji Obywatel-
skiej traktuje się czynną służbę wojskową z wyjątkiem ćwiczeń wojskowych i przesz-
kolenia. Przedstawiona wyżej interpretacja przepisów ustawy o powszechnym obo-
wiązku obrony wskazuje na to, że odbywanej przez wnioskodawcę służby wojskowej
nie można traktować ani jako ćwiczeń wojskowych ani jako przeszkolenia. Istniejąca
przed zmianą ustawy luka prawna spowodowała, że okres służby wojskowej nie zo-
stał uwzględniony. Stanowisko Sądu Apelacyjnego, że w tym zakresie sprawa zos-
tała prawomocnie osądzona wnioskodawca uważa za błędne. Przy poprzednim wy-
rokowaniu nie uwzględniono bowiem wskazanej obecnie przez wnioskodawcę luki
prawnej. W przypadku zmiany okoliczności roszczenie poprzednio bezpodstawne
może stać się uzasadnione. W takiej sytuacji nie można mówić o stanie rzeczy osą-
dzonej, co stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 18 kwietnia 1980 r. IV CR
85/80 (OSNC Nr 11, poz. 214).

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie jest uzasadniony zarzut naruszenia przepisu art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy z
dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Urzędu
Ochrony Państwa, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więzien-
nej oraz ich rodzin. Zgodnie z art. 1 tej ustawy zaopatrzenie emerytalne na zasadach
określonych w ustawie przysługuje funkcjonariuszom wymienionych służb w tytule
ustawy. Do zaopatrzenia tego należy określone w art. 12 prawo do emerytury
uwarunkowane co najmniej 15-letnim okresem służby. Przepis art. 13 wymienia
okresy traktowane jako okresy służby. Spełnienie warunków określonych w tych
przepisach uprawnia do emerytury funkcjonariusza jednej ze służb wymienionych w
tytule ustawy zwolnionego z tej służby, natomiast osoba nie należąca do tego kręgu
funkcjonariuszy nie może skutecznie powoływać się na spełnienie tych warunków.
Osoba taka nie nabywa prawa do emerytury na warunkach określonych w art. 12,
natomiast na podstawie przepisów przejściowych zachowuje prawa nabyte.
Wnioskodawca nie był funkcjonariuszem Policji na podstawie ustawy z dnia 6
kwietnia 1990 r. o Policji (Dz.U. Nr 30, poz. 179 ze zm.), nie był też funkcjonariuszem
innych służb, o których mowa w ustawie emerytalnej. Miałby on prawo do ustalenia
emerytury policyjnej w oparciu o przepis art. 58 ustawy, gdyby w dniu jej wejścia w
życie przysługiwało mu prawo do tego świadczenia na podstawie przepisów dotych-
czasowych. Wymagany do uzyskania prawa do emerytury okres służby może być
ustalany tylko na podstawie przepisów dotychczasowych, a nie na podstawie art. 13
ust. 1 ustawy. Stanowi o tym przepis art. 61 ust. 4, zgodnie z którym funkcjonariu-
szom zwolnionym ze służby przed dniem wejścia w życie ustawy, którym na podsta-
wie dotychczasowych przepisów prawo do zaopatrzenia emerytalnego nie przysługi-
wało, prawa tego nie nabywają również na podstawie niniejszej ustawy.
Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia tego ostatniego przepisu jest także
bezzasadny. Jest to przepis bezwzględnie obowiązujący i nie można powoływać się
na okoliczności wyjątkowe uzasadniające jego pominięcie. Zarzut naruszenia tego
przepisu byłby słuszny tylko w przypadku, gdyby okazało się, że wnioskodawca speł-
nił wszystkie warunki, od których przepisy ustawy z dnia 31 stycznia 1959 r. o zao-
patrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Milicji Obywatelskiej i członków ich rodzin
uzależniały prawo do emerytury. Jednak zostało ustalone prawomocnym wyrokiem,
że wnioskodawca nie spełnił warunku określonego w art. 7 tej ustawy, gdyż okres
jego służby ustalony na zasadach określonych w art. 8 był niższy od wymaganych 15
lat.
Pozostałe podniesione w kasacji zarzuty sprowadzają się do tego, że odmowa
przyznania prawa do emerytury na podstawie przepisów dotychczasowych nastąpiła
z naruszeniem prawa, gdyż zdaniem wnioskodawcy wadliwe rozstrzygnięcie było
następstwem błędnej interpretacji przepisów regulujących służbę wojskową. Zarzuty
dotyczące sprzecznego z prawem rozstrzygnięcia mogą być skutecznie podnoszone
tylko w trybie zaskarżenia wyroku w drodze instancji. Natomiast prawomocny wyrok
korzysta z mocy art. 366 KPC powagę rzeczy osądzonej i kwestionowanie zawartego
w nim rozstrzygnięcia jest niedopuszczalne. Prawomocny wyrok o to samo roszcze-
nie między tymi samymi stronami stoi na przeszkodzie rozpoznawaniu zarzutów do-
tyczących nabycia przez wnioskodawcę uprawnień do emerytury na podstawie
przepisów dotychczasowych. Takie samo stanowisko zajął Sąd Najwyższy w posta-
nowieniu z dnia 25 września 1998 r., II UKN 373/98 (OSNAPiUS 1999 nr 21, poz.
702). Prawdą jest, że podlega rozpoznaniu żądanie, które zostało prawomocnie od-
dalone jako przedwczesne, a zmienione po wydaniu wyroku okoliczności uzasad-
niają ponowne zgłoszenie żądanie. W sprawach z zakresu zaopatrzenia emerytalne-
go można ponowić żądanie jeżeli spełnią się warunki, których brak był podstawą od-
mowy przyznania świadczenia. Jednakże wnioskodawca nie powołuje się na oko-
liczności, które wystąpiły po odmowie przyznania prawa do emerytury lecz na oko-
liczności istniejące w dacie zgłoszenia pierwszego wniosku o emeryturę. Taką sytua-
cję przewiduje przepis art. 33 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji i innych służb, który stanowi, że prawo do świadczeń ulega ponownemu usta-
leniu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedstawione nowe dowody
lub ujawnione nowe okoliczności, które mają wpływ na prawo do świadczeń. Przepis
ten używa określeń ,,nowe okoliczności", co oznacza okoliczności, które nie były
przedmiotem poprzedniego postępowania. Ponowny wniosek o emeryturę nie był
złożony w trybie tego przepisu, gdyż wnioskodawca powoływał się na te same oko-
liczności, które podnosił w poprzednim postępowaniu. Żądał bowiem uwzględnienia
tego samego okresu, który został uznany za okres nie podlegający zaliczeniu do
okresu służby. Ponowne zgłoszenie żądania wnioskodawca uzasadnia tym, że prze-
pisy nowej ustawy dają podstawę do odmiennej interpretacji dotychczasowych prze-
pisów. Argumentacja taka jest nie do przyjęcia, gdyż mocą nowej ustawy dotychcza-
sowe przepisy utraciły moc. Wprowadzenie nowych uregulowań nie jest wskazówką
interpretacyjną do stosowania uchylonych przepisów prawnych.
Wobec braku podstaw do potraktowania nowego wniosku o emeryturę jako
żądania ponownego ustalenia prawa do świadczeń, wniosek ten został potraktowany
jako żądanie przyznania emerytury na nowej podstawie prawnej w związku ze
zmianą przepisów. Żądanie to okazało się nieuzasadnione, ponieważ przepis art. 61
ust. 4 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji i innych służb nie
uprawnia do emerytury, funkcjonariuszy zwolnionych ze służby przed wejściem
ustawy w życie, jeżeli ich okres służby ustalony w oparciu o dotychczasowe przepisy
był krótszy od wymaganego, nawet gdyby okres ten, ustalany na podstawie art. 13
ust. 1, był wystarczający.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC oddalił kasację
jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================