Wyrok z dnia 16 grudnia 1997 r.
II UKN 404/97

Rozpoznanie u wnioskodawcy choroby psychicznej o niewielkim nasile-
niu, nie jest sam w sobie przesłanką obligującą sąd do uwzględnienia wniosku
o ustanowienie adwokata z urzędu. Nieustanowienie takiego pełnomocnika nie
pozbawia strony możności obrony jej praw i nie powoduje nieważności postę-
powania (art. 117 i 379 pkt 5 KPC).

Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Roman Kuczyński, Jerzy
Kuźniar (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1997 r. sprawy z wniosku
Jerzego G. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w W. o rentę
inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego w War-
szawie z dnia 18 czerwca 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 7 października 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie wnioskodawcy Jerzego G.
od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w W. z dnia 29 marca 1996 r.
odmawiającej przyznania renty inwalidzkiej, po ustaleniu następującego stanu
faktycznego:
Wnioskodawca urodzony 14 kwietnia 1945 r. jest inwalidą III grupy [...] od
lipca 1987 r. W dziesięcioleciu liczonym wstecz od daty powstania inwalidztwa
wnioskodawca udowodnił tylko 1 rok i 6 miesięcy zatrudnienia, a w okresie dziesię-
ciolecia liczonego od daty złożenia wniosku (9 lutego 1996 r.) 2 lata i 10 miesięcy, nie
spełnia więc jednego z koniecznych warunków dla przyznania renty inwalidzkiej
wymienionego w art. 32 pkt 2 i 33 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o

- 2 -

zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.).
Sąd Wojewódzki przyjął także, że nie zachodziła konieczność ustanowienia dla
wnioskodawcy adwokata z urzędu, ponieważ wniosek taki został dopisany do pisma
z dnia 23 lipca 1996 r. a wnioskodawca uczestnicząc w rozprawie poprzedzającej
wydanie wyroku, nie domagał się rozpoznania sprawy z udziałem pełnomocnika.
Sąd Apelacyjny w Warszawie oddalił apelację wnioskodawcy od tego wyroku,
podzielając ustalenia Sądu pierwszej instancji co do braku wymaganego 5 letniego
okresu zatrudnienia przypadającego w dziesięcioleciu liczonym od daty powstania
inwalidztwa, ponieważ w chwili składania wniosku wnioskodawca nie pozostawał w
zatrudnieniu.
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając "orzekającym
w tej sprawie Sądom" naruszenie przepisów postępowania (art. 117 i 379 pkt 5 KPC)
poprzez nieuwzględnienie wniosku o ustanowienie adwokata z urzędu "skutkujące
ograniczeniem prawa do obrony", co miało istotny wpływ na wynik sprawy, wniósł o
uchylenie wyroków obu Sądów i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do
ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Podniesiony w kasacji zarzut naruszenia przepisów postępowania skutkujący
nieważność postępowania nie jest uzasadniony.
W piśmie procesowym wnioskodawcy z dnia 23 lipca 1996 r. zawarty został
wniosek "o przyznanie obrońcy z urzędu", który nie został rozpoznany przez Sąd
Wojewódzki przed wydaniem wyroku. W trakcie rozprawy bezpośrednio poprzedza-
jącej wydanie wyroku w dniu 7 października 1996 r., wnioskodawca biorący w niej
udział nie podnosił nieustanowienia pełnomocnika z urzędu, natomiast wniosek w
tym przedmiocie zawarł w apelacji.
Ostatecznie postanowieniem z dnia 24 marca 1997 r. Sąd Wojewódzki usta-
nowił dla wnioskodawcy pełnomocnika z urzędu, który brał udział w postępowaniu
apelacyjnym.
Przepis art. 117 § 1 KPC uprawnia stronę korzystającą ze zwolnienia przez
sąd od ponoszenia kosztów sądowych w całości lub części, do wystąpienia z wnios-

- 3 -

kiem o ustanowienie dla niej adwokata lub radcy prawnego, wskazując, że sąd
uwzględni taki wniosek, jeżeli udział pełnomocnika w osobie adwokata lub radcy
prawnego w sprawie uzna za potrzebny. Przepis ten znajduje także zastosowanie do
strony korzystającej z ustawowego zwolnienia od kosztów sądowych, tak jak wnios-
kodawca w niniejszej sprawie. Rozpoznanie u wnioskodawcy w toku postępowania
sądowego choroby psychicznej o niewielkim nasileniu, nie jest samo w sobie przes-
łanką obligującą sąd orzekający do uwzględnienia wniosku strony o ustanowienie dla
niej pełnomocnika z urzędu, a nieustanowienie takiego pełnomocnika, nie może być
oceniane jako pozbawienie strony możności obrony swych praw, skutkujące
nieważnością postępowania (art. 379 pkt 5 KPC). Zarzut ten tym bardziej traci na
znaczeniu, że dotyczy postępowania przed Sądem pierwszej instancji. W toku pos-
tępowania apelacyjnego pełnomocnik wnioskodawcy z urzędu brał udział. Należy
zauważyć, że przedmiotem kasacji jest wyrok kończący postępowanie w sprawie wy-
dany przez sąd drugiej instancji, a więc zarzuty kasacji dotyczyć mogą tego postę-
powania [...].
Jeżeli więc postępowanie sądowe nie jest dotknięte nieważnością, a jedyny
zarzut kasacji tej tylko okoliczności dotyczy, należało orzec jak w sentencji na pods-
tawie art. 39312 KPC.
========================================