Wyrok z dnia 16 grudnia 1997 r.
II UKN 400/97

Zgodnie z art. 84 ust. 4 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu
emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) w brzmie-
niu obowiązującym przed dniem 29 czerwca 1994 r., tj. przed utratą mocy na
podstawie obwieszczenia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 22
czerwca 1994 r. (Dz.U. Nr 74, poz. 339) renta wypłacana przez polski organ ren-
towy podlegała zawieszeniu w razie wyjazdu rencisty za granicę na pobyt stały,
a w razie powrotu rencisty z zagranicy prawo do renty podlegało na wniosek
rencisty przywróceniu, jednak za okres nie dłuższy niż 3 miesiące wstecz od
zgłoszenia wniosku.

Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Jerzy Kuźniar.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1997 r. sprawy z wniosku
Eugeniusza D. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w S. o
wypłatę świadczenia, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyj-
nego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 13 marca 1997 r.
[...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 8 października 1996 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Katowicach oddalił odwołanie wnioskodawcy Eugeniusza D.
od decyzji Oddziału Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w S., odmawiającej mu wy-
płaty górniczej emerytury za okres dłuższy niż 3 miesiące od zgłoszenia wniosku po
powrocie zza granicy.
Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 13 marca 1997 r. zmienił wyżej

- 2 -

wymieniony wyrok i poprzedzającą go decyzję organu rentowego w ten sposób, że
przyznał ubezpieczonemu prawo do wypłaty górniczej emerytury od 1 września 1994
r., tj. za okres dłuższy niż 3 miesiące od złożenia wniosku, stwierdzając, że w piśmie
z dnia 1 grudnia 1994 r. domagał się on od organu rentowego wyjaśnień odnośnie
wypłaty emerytury, na które nie otrzymał odpowiedzi, przeto pismo to winno być po-
traktowane jako wniosek o wznowienie wypłaty świadczenia. Natomiast co do rosz-
czenia o wypłatę świadczenia za cały okres pozostawania za granicą Sąd Apelacyjny
oddalił je jako bezzasadne.
Kasacja od powyższego wyroku zarzuca naruszenie prawa materialnego - art.
84 pkt 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), wywodząc, że skoro "zawieszenie"
wskazuje na wstrzymanie tylko wypłaty świadczenia na okres pobytu za granicą, to
po powrocie uprawnionego do kraju powinna ona być wypłacana za cały okres za-
wieszenia.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja jest nieuzasadniona. W dniu 26 lutego 1992 r. wpłynęło do Oddziału
ZUS w S. pismo Eugeniusza D., wysłane z I. w Republice Federalnej Niemiec, w któ-
rym wnosi on o natychmiastowe wstrzymanie wypłat jego emerytury w związku z za-
mieszkiwaniem w RFN i ubieganiem się o przekazywanie świadczenia do tego kraju.
W dniu wpływu tego pisma do organu rentowego art. 84 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267
ze zm.), zwanej dalej ustawą o z.e.p., stanowił, że prawo do emerytury i renty ulega
zawieszeniu w razie wyjazdu rencisty za granicę na pobyt stały, chyba że umowy
międzynarodowe stanowią inaczej. W okresie pobytu czasowego za granicą świad-
czenia przekazuje się na rachunek emeryta lub rencisty w powszechnej kasie
oszczędności lub wypłaca w kraju wskazanej osobie. Prawo do świadczeń, które za-
wieszono z powodu wyjazdu za granicę przywraca się na wniosek emeryta lub ren-
cisty od dnia powrotu do kraju, jednak za okres nie dłuższy niż 3 miesiące kalenda-
rzowe wstecz od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek. Zgodnie zatem z treścią
powołanego przepisu organ rentowy zawiesił ubezpieczonemu wypłatę renty, bo-

- 3 -

wiem wyjazd miał charakter stały, gdyby zaś nawet traktować go jako czasowy -
wnioskodawca nie wskazał rachunku w powszechnej kasie oszczędności ani nie
wskazał w kraju osoby, której należałoby wypłacać świadczenie. Z kolei zgodnie z
art. 5 zawartej dnia 8 grudnia 1990 r. umowy międzynarodowej między Rzeczypo-
spolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec oznacza o zabezpieczeniu społecz-
nym (Dz. U. z 1991 r. Nr 108, poz. 468) "świadczenia zapewnia się także, gdy
uprawniony zwykle przebywa na terytorium umawiającej się strony i jest obywatelem
jednej z umawiającej się stron". Według art. 1 pkt 12 umowy "zwykły pobyt" lub
"zwykłe przebywanie", w Republiki Federalnej Niemiec miejsce rzeczywistego pobytu
inne niż przejściowe lub "rzeczywiście nieprzejściowe przebywanie", co oznacza, że
zgodnie z tą umową i w oparciu o art. 84 ust. 1 ustawy o z.e.p. polski organ rentowy
nie był zobowiązany do wypłacania świadczenia renciście, przebywającemu w Re-
publice Federalnej Niemiec.
W tym stanie rzeczy uznać należy, że roszczenie Eugeniusza D., zgłoszone w
piśmie z dnia 28 listopada 1995 r. (data wpływu do Oddziału ZUS w S. 5 grudnia
1995 r.) o wypłatę emerytury za cały okres jej zawieszenia od dnia 1 kwietnia 1991 r.
z powodu pobytu w Republice Federalnej Niemiec nie znajduje uzasadnienia.
W dacie złożenia przez wnioskodawcę wyraźnego wniosku o wznowienie wy-
płaty świadczenia art. 84 ustęp 4 ustawy o z.e.p. już nie obowiązywał, gdyż utracił
moc z dniem 29 czerwca 1994 r. wskutek obwieszczenia Prezesa Trybunału Kons-
tytucyjnego z dnia 22 czerwca 1994 r. (Dz. U. Nr 74, poz. 339), wobec uznania tego
przepisu za niezgodny z Konstytucją, a zatem nie było możliwe wznowienie wypłaty
świadczenia za okres 3 miesięcy wstecz od złożenia wniosku. Organ rentowy zas-
tosował więc art. 103 ust. 1 ustawy o z.e.p., według którego, w razie ustania przy-
czyny przewidującej wstrzymanie świadczenia wypłatę wznawia się od miesiąca
ustania tej przyczyny, jednak nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono
wniosek o wznowienie wypłaty lub wydano z urzędu decyzję o jej wznowieniu.
Z uwagi na to, że odwołujący się w piśmie z dnia 1 grudnia 1994 r. adresowa-
nym do organu rentowego wnosił o informację o prawie do wypłaty renty za cały
okres jej wstrzymania, lecz odpowiedzi nie otrzymał, Sąd Apelacyjny doszedł do
przekonania, że w istocie pismo to może być uznane za wniosek w sprawie wzno-
wienia wypłaty renty i zgodnie z powołanym przepisem art. 103 ust. 1 ustawy o z.e.p.

- 4 -

przyznał prawo do świadczenia [...] od 1 września 1994 r.
Jednakże, wobec treści art. 84 ust. 1 ustawy o z.e.p. z datą zgłoszenia tego
wniosku (obowiązującej od 22 czerwca 1994 r. na podstawie cytowanego obwiesz-
czenia Prezesa Trybunału Konstytucyjnego), a mianowicie, że "prawo do emerytury i
renty ulega zawieszeniu (...) w razie wyjazdu rencisty za granicę, chyba że umowy
międzynarodowe stanowią inaczej", należy stwierdzić, iż skoro Eugeniusz D. bezs-
pornie w 1992 r. za granicę wyjechał - zawieszenie prawa do jego emerytury nie na-
ruszyło przepisu art. 84 ust. 1 ustawy o z.e.p. w brzmieniu obowiązującym tak w da-
cie wyjazdu za granicę, jak i powrotu do kraju, co czyni zarzut kasacji naruszenia
tego przepisu bezzasadne.
Z powyższych motywów Sąd Najwyższy orzekł na podstawie art. 39312 KPC
jak w sentencji wyroku.
========================================