Wyrok z dnia 10 grudnia 1997 r.
II UKN 397/97

Rozstrzygnięcie sądu jedynie o braku uprawnień ubezpieczonego do
renty rolniczej wypadkowej i pominięcie orzeczenia o prawie do renty inwalidz-
kiej rolniczej z ogólnego stanu zdrowia, jeżeli we wniosku do organu rentowe-
go ubezpieczony dochodził alternatywnie obu tych świadczeń, nie jest roz-
poznaniem istoty sprawy (art. 378 § 2 KPC) .

Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1997 r. sprawy z wniosku
Antoniego M. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w A. o rentę rolniczą w związku z wypadkiem przy pracy w gospo-
darstwie rolnym, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 11 czerwca 1997 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 4 kwietnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku oddalił odwołanie wnioskodawcy Antoniego M.
od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziału Regionalnego w
A. z dnia 27 czerwca 1996 r., odmawiającej przyznania prawa do renty inwalidzkiej
wypadkowej w oparciu o przepisy ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu
społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr 71, poz. 342 ze zm.), po
ustaleniu następującego stanu faktycznego.
W roku 1984 wnioskodawca uległ wypadkowi przy pracy w gospodarstwie rol-
nym [...]. Skutki tego wypadku nie powodują obecnie istotnego ograniczenia zdol-

- 2 -

ności do pracy w gospodarstwie rolnym, mają jednak wpływ "na zdecydowane
uznanie" wnioskodawcy za długotrwale niezdolnego do pracy w gospodarstwie rol-
nym. Wynika to z opinii biegłych sądowych lekarzy: ortopedy, neurologa i kardiologa
[...].Stwierdzone schorzenia nie mają żadnego związku z przebytym wypadkiem przy
pracy rolniczej w 1984 r. i uzasadniają uznanie wnioskodawcy za długotrwale nie-
zdolnego do pracy w gospodarstwie rolnym z ogólnego stanu zdrowia.
Sąd Apelacyjny w Białymstoku oddalił apelację wnioskodawcy od tego wyroku,
podzielając ustalenia Sądu pierwszej instancji. Jednocześnie Sąd Apelacyjny przyjął,
że do oceny uprawnień wnioskodawcy do renty inwalidzkiej rolniczej konieczne jest
złożenie stosownego wniosku do organu rentowego, skoro w rozpoznawanej sprawie
jej przedmiotem było przyznanie świadczenia związanego z przebytym w 1984 r.
wypadkiem. Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając
naruszenie prawa materialnego poprzez niezastosowanie art. 21 ustawy z dnia 20
grudnia 1990 r. oraz naruszenie prawa procesowego przez niezastosowanie art. 378
§ 2 KPC i nierozpoznanie w związku z tym istoty sprawy, to jest wniosku o
przyznanie Antoniemu M. renty inwalidzkiej rolniczej "stałej", wniósł o uchylenie wy-
roku i przekazanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania. Zda-
niem kasacji wnioskodawca składając wniosek o świadczenie, sformułował go alter-
natywnie dochodząc "renty inwalidzkiej rolniczej z tytułu pracy w gospodarstwie
rolnym - wypadku przy pracy rolniczej". W tych warunkach Sądy nie rozpoznały istoty
sprawy, ograniczając rozstrzygnięcie jedynie do świadczenia wypadkowego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzuty kasacji są trafne, w szczególności należy podzielić zarzut nierozpoz-
nania przez Sąd Apelacyjny istoty sprawy, którą było przyznanie wnioskodawcy
"stałej" renty inwalidzkiej z tytułu pracy w gospodarstwie rolnym. Ograniczenie orze-
czenia (bo już nie postępowania) jedynie do renty inwalidzkiej rolniczej z tytułu wy-
padku przy pracy w gospodarstwie rolnym w 1984 r. nie było bowiem prawidłowe.
Wniosek skierowany do organu rentowego dotyczył przyznania "renty rolniczej z ty-
tułu pracy w gospodarstwie rolnym - wypadku przy pracy rolniczej", sformułowany był
więc alternatywnie, co obligowało tak organ rentowy, jak i sądy orzekające w spra-

- 3 -

wie, do oceny uprawnień wnioskodawcy do renty rolniczej tak wypadkowej, jak i z
ogólnego stanu zdrowia, po przesądzeniu jego długotrwałej (stałej - według opinii
biegłych) niezdolności do pracy w gospodarstwie rolnym. Tak więc ograniczenie
rozstrzygnięcia jedynie do renty inwalidzkiej rolniczej, nie może być uznane za pełne
orzeczenie co do istoty sprawy, to zaś uzasadnia zarzut naruszenia przez Sąd Ape-
lacyjny art. 378 § 2 KPC. Według tego przepisu, sąd drugiej instancji z urzędu uchyli
wyrok także wtedy, gdy sąd pierwszej instancji nie rozpoznał istoty sprawy. Wykaza-
nie tego zarzutu czyni również zasadnym zarzut niezastosowania przez Sąd prawa
materialnego - art. 21 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym
rolników. Przepis ten bowiem uprawnia ubezpieczonego, długotrwale niezdolnego do
pracy w gospodarstwie rolnym do renty inwalidzkiej rolniczej, jeżeli podlegał on
ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres wskazany w tym przepisie i jeśli
powstanie niezdolności do pracy przypada na okres podlegania ubezpieczeniu eme-
rytalno-rentowemu lub okres 18 miesięcy od ustania ubezpieczenia. Niespełnienie
tego ostatniego warunku nie będzie przeszkodą w ubieganiu się o świadczenie, jeżeli
okresy podlegania ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu, wyniosą co najmniej 20
kwartałów (5 lat) w ciągu ostatnich 10 lat przed zgłoszeniem wniosku o rentę in-
walidzką (art. 21 ust. 3 ustawy). W ponownym postępowaniu rzeczą Sądu Apelacyj-
nego będzie zastosowanie się do wskazań zawartych w art. 378 § 2 KPC i przesą-
dzenie kierunku dalszego postępowania w sprawie, biorąc pod uwagę cytowany art.
21 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników i fakt, że wnioskodawca opłacał
składki na ubezpieczenie rolnicze z tytułu prowadzenia działu specjalnego w okresie
od 1 stycznia 1983 r. do 31 grudnia 1989 r.
Z tych względów na podstawie art. 39313 § 1 KPC orzeczono jak w sentencji.
========================================