Wyrok z dnia 16 grudnia 1998 r.
II UKN 386/98

W postępowaniu wszczętym na podstawie wniosku o przyznanie renty
inwalidzkiej, w którym organ rentowy wydał decyzję odmowną, ale równocześ-
nie przyznał świadczenie rehabilitacyjne i następnie kolejną decyzją odmówił
przedłużenia tego świadczenia, a wnioskodawca został zaliczony do jednej z
grup inwalidów, organ rentowy obowiązany jest uwzględnić tę okoliczność z
urzędu i przyznać rentę inwalidzką bez potrzeby zgłaszania ponownego wnios-
ku (art. 101 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 89 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o
zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin, Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze
zm. oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie
postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świad-
czeń, Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski,
Andrzej Wasilewski (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 16 grudnia 1998 r. sprawy z wniosku
Wojciecha C. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. o
świadczenie rehabilitacyjne, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 24 marca 1998
r. [...]

z m i e n i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację.

U z a s a d n i e n i e


Wojciech C. złożył w dniu 6 marca 1995 r. za pośrednictwem zakładu pracy -
Przedsiębiorstwa Budowy Kopalń Spółka z o.o. [...] w L. wniosek o rentę inwalidzką.
Orzeczeniem Wojewódzkiej Komisji do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w L. z dnia
1 sierpnia 1995 r. nie zaliczono wnioskodawcy do żadnej grupy inwalidów, natomiast
ustalono uprawnienie do świadczenia rehabilitacyjnego na 180 dni od dnia wyczer-
pania zasiłku chorobowego. Decyzją z dnia 4 sierpnia 1995 r. odmówiono wniosko-
dawcy prawa do renty inwalidzkiej i ustalono prawo do świadczenia rehabilitacyjnego
na 180 dni. Następnie decyzją z dnia 9 sierpnia 1995 r. przyznano wnioskodawcy
świadczenie rehabilitacyjne na okres od dnia 21 kwietnia 1995 r. do dnia 17 paź-
dziernika 1995 r. Natomiast decyzją z dnia 22 listopada 1995 r. organ rentowy od-
mówił wnioskodawcy prawa do dalszego świadczenia rehabilitacyjnego wobec
odzyskania zdolności do pracy. Od tej decyzji wnioskodawca odwołał się argumen-
tując, że nie odzyskał zdolności do pracy i lekarze górniczej służby zdrowia nie wy-
rażają zgody na jego powrót do pracy w charakterze górnika. Sąd Wojewódzki Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyrokiem z dnia 19 grudnia 1997 r.
[...] zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 22 listopada 1995 r. i przyznał wnioskodawcy -
Wojciechowi C. rentę inwalidzką trzeciej grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia,
poczynając od dnia 18 października 1995 r. Sąd Wojewódzki na podstawie opinii
biegłych z Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w S. ustalił, że
wnioskodawca nie kwalifikuje się do pracy w górnictwie na dole, a zdolny jest do wy-
konywania prac lżejszych, w związku z czym kwalifikuje się do III grupy inwalidów z
ogólnego stanu zdrowia. Ponadto Sąd Wojewódzki ustalił, że w okresie od 19 paź-
dziernika 1995 r. do 7 czerwca 1996 r. wnioskodawca pobierał zasiłek dla bezrobot-
nych, a od dnia 8 czerwca 1996 r. pobierał zasiłek chorobowy oraz że decyzją z dnia
2 października 1997 r. organ rentowy przyznał wnioskodawcy rentę inwalidzką III
grupy inwalidów od dnia 17 lutego 1997 r., tzn. od czasu zaprzestania pobierania
zasiłku chorobowego. Nawiązując do dyspozycji art. 20 ustawy z dnia 17 grudnia
1974 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i
macierzyństwa (jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr 30, poz. 143 ze zm.) Sąd Woje-
wódzki stwierdził, że wnioskodawca po wyczerpaniu w dniu 17 października 1995 r.
świadczenia rehabilitacyjnego nie odzyskał zdolności do pracy, gdyż został inwalidą
III grupy i dlatego przysługiwała mu renta inwalidzka. Odmowa przyznania mu renty
inwalidzkiej pomimo orzeczenia Wojewódzkiej Komisji Lekarskiej do Spraw Inwa-
lidztwa i Zatrudnienia z dnia 19 kwietnia 1995 r., które zostało zakwestionowane
przez lekarza orzekającego, a następnie niezaliczenie wnioskodawcy w dniu 13 lis-
topada 1995 r. do żadnej grupy inwalidów stanowiło więc, zdaniem Sądu, błąd orga-
nu rentowego.
Od tego wyroku apelację złożył Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
L. zarzucając naruszenie przepisów prawa materialnego przez ustalenie prawa
wnioskodawcy do renty inwalidzkiej i podnosząc, że decyzją z dnia 22 listopada 1995
r. odmówiono wnioskodawcy przyznania świadczenia rehabilitacyjnego, a nie renty
inwalidzkiej, bowiem wnioskodawca wnosząc o przedłużenie świadczenia rehabilita-
cyjnego nie składał wniosku o rentę inwalidzką.

Sąd Apelacyjny Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu wyro-
kiem z dnia 24 marca 1998 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 19 grudnia 1997 r. i
oddalił odwołanie. W uzasadnieniu wyroku Sądu Apelacyjnego podniesiono w szcze-
gólności, że w rozpoznawanej przez Sąd Wojewódzki sprawie przedmiotem
rozstrzygnięcia był wyłącznie wniosek o przedłużenie świadczenia rehabilitacyjnego
na rzecz wnioskodawcy, którego dotyczyła zaskarżona decyzja organu rentowego z
dnia 22 listopada 1995 r. Natomiast orzeczenie przez Sąd z urzędu, bez stosownego
wniosku samego zainteresowanego, prawa do renty inwalidzkiej poczynając od dnia
18 października 1995 r., nie znajduje - w opinii Sądu Apelacyjnego - oparcia w obo-
wiązujących przepisach prawa. Wnioskodawca począwszy od dnia 3 marca 1995 r.
nie składał wniosku o rentę inwalidzką, a ubiegał się jedynie o świadczenia rehabili-
tacyjne (art. 20 ust. 1 i ust. 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia
społecznego w razie choroby i macierzyństwa). Natomiast wniosek o rentę zgłoszony
został przez wnioskodawcę dopiero w dniu 15 stycznia 1997 r. Tymczasem Sąd
Wojewódzki rozpoznając odwołanie od decyzji organu rentowego w sprawie o przyz-
nanie świadczenia rehabilitacyjnego zmienił tę decyzję i przyznał wnioskodawcy
rentę inwalidzką, naruszając tym samym art. 47710 § 2 KPC, a także art. 101 ust. 1
pkt 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), bowiem w przedmiotowej sprawie nie
można mówić o błędzie organu rentowego lub organu odwoławczego polegającym
na nieprzyznaniu na rzecz wnioskodawcy renty inwalidzkiej po dniu 17 października
1995 r. (tj. po upływie 180 dni pobierania świadczenia rehabilitacyjnego), wobec
tego, że zainteresowany nie złożył wymaganego wniosku o rentę inwalidzką.

Kasację od powyższego wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych we Wrocławiu wniósł wnioskodawca - Wojciech C., zarzucając
temu wyrokowi naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 101 ust.
1 pkt 2 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin oraz naruszenie
art. 4778 i art. 47710 KPC przez przyjęcie, że w niniejszym postępowaniu wniosko-
dawca nie złożył w trybie art. 89 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i
ich rodzin wniosku o przyznanie renty inwalidzkiej i że postępowanie to dotyczyło
wyłącznie przyznania świadczenia rehabilitacyjnego. Tymczasem w postępowaniu
niniejszym wnioskodawca pierwotnie domagał się właśnie przyznania mu renty inwa-
lidzkiej, której mu odmówiono decyzją z dnia 4 sierpnia 1995 r., natomiast uzyskał
uprawnienie do świadczenia rehabilitacyjnego. Skoro więc następnie decyzją z dnia
22 listopada 1995 r. organ rentowy odmówił wnioskodawcy prawa do dalszego
świadczenia rehabilitacyjnego, wnioskodawca odwoływał się od tej decyzji, ale wia-
domo było, że sprawa ta jest dalszym logicznym ciągiem starań wnioskodawcy o
rentę, skoro z takim wnioskiem wystąpił na samym początku swych starań do orga-
nów rentowych. Dlatego kasacja stoi na stanowisku, że: ,,Wnioskodawca padł ofiarą
błędu organu rentowego i błąd ten powinien być naprawiony na zasadach przewi-
dzianych przez art. 101 ust. 1 pkt 2 ustawy".


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Kasacja jest uzasadniona.

Pozostaje poza sporem, że postępowanie w rozpoznawanej sprawie wszczęte
zostało na podstawie zgłoszonego do organu rentowego przez Wojciecha C. wniosku
z dnia 6 marca 1995 r. o przyznanie renty inwalidzkiej (art. 89 ustawy z dnia 14 grud-
nia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin - Dz.U. Nr 40, poz.
267 ze zm. oraz § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w spra-
wie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń
- Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.). W wyniku rozpatrzenia powyższego wniosku, Zakład
Ubezpieczeń Społecznych w L. decyzją z dnia 4 sierpnia 1995 r. odmówił wniosko-
dawcy przyznania prawa do renty inwalidzkiej, przyznając mu jednak świadczenie
rehabilitacyjne na okres 180 dni (art. 20 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracow-
ników i ich rodzin), wobec czego wnioskodawca nie wniósł odwołania od tej korzyst-
nej dla niego decyzji. Odwołał się jednak wówczas, gdy kolejną decyzją Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych w L. z dnia 22 listopada 1995 r. odmówiono mu prawa do
dalszego świadczenia rehabilitacyjnego w oparciu o orzeczenie Wojewódzkiej Komi-
sji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia z dnia 13 listopada 1995 r. W wy-
niku rozpoznania odwołania wnioskodawcy Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych we Wrocławiu w wyroku z dnia 19 grudnia 1997 r. [...], po prze-
prowadzeniu dodatkowych badań wnioskodawcy przez biegłych w Instytucie Pracy i
Zdrowia Środowiskowego w S., którzy ustalili, że wnioskodawca kwalifikuje się do III
grupy inwalidów z ogólnego stanu zdrowia, trafnie przyjął, iż oznacza to, że zaskar-
żona decyzja wydana została w wyniku błędu organu rentowego, ponieważ postępo-
wanie w niniejszej sprawie zostało wszczęte na podstawie wniosku zainteresowane-
go o przyznanie renty inwalidzkiej (art. 101 ust. 1 pkt 2 ustawy o zaopatrzeniu eme-
rytalnym pracowników i ich rodzin) i w konsekwencji zmienił ją oraz przyznał wnios-
kodawcy rentę inwalidzką trzeciej grupy inwalidów, poczynając od dnia 18 paździer-
nika 1995 r., tzn. od dnia następującego po dniu, w którym wnioskodawca utracił
prawo do przyznanego mu uprzednio decyzją organu rentowego świadczenia rehabi-
litacyjnego.

Biorąc powyższe pod uwagę Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 oraz art.
39319 w związku z art. 385 KPC orzekł jak w sentencji.
========================================