Wyrok z dnia 1 grudnia 1997 r.
II UKN 370/97

Droga powrotu żołnierza z przepustki wojskowej jest odbywaniem "bez-
pośredniej drogi" do miejsca pełnienia służby wojskowej w rozumieniu art. 2
ust. 1 pkt 8 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszkodowaw-
czych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze
służbą wojskową (Dz.U. Nr 53, poz. 342 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Maria Mańkowska (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Roman Kuczyński, Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 1 grudnia 1997 r. sprawy z powództwa
Heleny K. przeciwko Wojewódzkiemu Sztabowi Wojskowemu w S. o jednorazowe
odszkodowanie z tytułu wypadku, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Apela-
cyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 28 maja 1997
r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i przekazał sprawę Sądowi Apelacyjnemu-Są-
dowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku do ponownego rozpoznania.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Helena K. odwołała się od decyzji Wojewódzkiego Sztabu Wojsko-
wego w S. z dnia 7 maja 1996 r. odmawiającej przyznania jednorazowego odszko-
dowania z tytułu śmierci syna Marcina K., który odbywał służbę wojskową w Jed-
nostce Wojskowej [...] w G.
Strona pozwana nie uznała roszczenia, gdyż śmierć żołnierza Marcina K.,
która nastąpiła wskutek uderzenia go przez nieustalony pojazd w dniu 14 stycznia
1996 r. nie była skutkiem wypadku pozostającego w związku z pełnieniem służby w
rozumieniu art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach odszko-
dowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku

- 2 -

ze służbą wojskową (Dz. U. Nr 53, poz. 342). Zdarzenie miało miejsce "na przepus-
tce" i nie było związane z podejmowaniem działań na rzecz służby, bądź wykonywa-
niem rozkazów. Tuż przed zaistnieniem zdarzenia nietrzeźwy żołnierz poruszał się
środkiem jezdni.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 25 marca 1997 r. oddalił odwołania i ustalił, że w dniu 13 stycznia 1996 r.
Marcin K. otrzymał przepustkę i około godziny 1900 opuścił jednostkę, udał się na
dyskotekę w W. i tam spożywał alkohol. Dyskotekę opuścił po północy, był legitymo-
wany przez pracowników z Biura Ochrony Mienia przy biurowcu "E." w W., a nas-
tępnie, środkiem jezdni, szedł drogą w stronę G. Do wypadku doszło około godziny
2oo przy ulicy M. w G. Syn wnioskodawczyni został uderzony przez jadący z dużą
szybkością samochód i odrzucony na prawą stronę tak, że po wypadku leżał w po-
przek chodnika. Przewieziony do Szpitala Rejonowego w G. zmarł w dniu 17 stycznia
1996 r., nie odzyskując przytomności.
Sąd I instancji przyjął, że Marcin K. nie wracał bezpośrednio do Jednostki
Wojskowej, skoro przepustka była ważna do godziny 900 i nie można ustalić, w jaki
sposób zamierzał spędzić pozostałe 7 godzin "do końca przepustki".
Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 28 maja 1997 r. oddalił apelację Heleny K., uznając, że Sąd I instancji
dokonał wnikliwej oceny zebranego materiału dowodowego i właściwie zastosował
przepisy ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. Potrącenie żołnierza na ulicy prowadzącej
z W. do G. nie oznacza, zdaniem Sądów obu instancji, iż wracał do Jednostki Wojs-
kowej, jeżeli miał przepustkę do godziny 900, a zdarzenie miało miejsce około godzi-
ny 200, tym bardziej, że miał jedynie 20 km do miejsca swego zamieszkania, a wraca-
jąc z dyskoteki usiłował zatrzymywać samochody.
W kasacji od powyższego wyroku wnioskodawczyni zarzuciła naruszenie art.
2 ust. 1pkt 6 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. przez przyjęcie, że matka żołnierza nie
ma prawa do jednorazowego odszkodowania za śmierć syna, która nastąpiła
wskutek wypadku w drodze do jednostki wojskowej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


- 3 -

Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dnia 16 grudnia 1972 r. o świadczeniach od-
szkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w
związku ze służbą wojskową (Dz. U. Nr 53, poz. 342) za wypadek pozostający w
związku z pełnieniem czynnej służby wojskowej uważa się nagłe zdarzenie wywołane
przyczyną zewnętrzną, które zaszło podczas lub w związku z wykonywaniem obo-
wiązków służbowych albo poleceń przełożonych (pkt 1) z odbywaniem bezpośredniej
drogi do miejsca i z miejsca wykonywania czynności, określonych, między innymi, w
punkcie 1 (pkt 8).
Sąd Apelacyjny uznał, że w rozpoznawanej sprawie może być brane pod
uwagę, czy zdarzenie, któremu uległ Marcin K. na ulicy biegnącej z W. do centrum
G. nastąpiło podczas jego drogi do Jednostki Wojskowej, jako że zostały spełnione
dwie konieczne przesłanki z wymienionego wyżej art. 2 ustawy z dnia 16 grudnia
1972 r.: nagłe zdarzenie i przyczyna zewnętrzna. Jednakże bezpośredniość drogi do
Jednostki jest, zdaniem obu Sądów wątpliwa, skoro nie można obecnie ustalić, co
Marcin K. zamierzał robić podczas dalszych 7 godzin przepustki.
Sąd Najwyższy uznał, że wątpliwości te, nie poparte ustaleniami stanu fak-
tycznego w tym zakresie, wymagają wyjaśnień, jeżeli zważy się, że świadek S.P. -
kolega zmarłego, wrócił do Jednostki Wojskowej przed końcowym terminem ważno-
ści swojej przepustki, na kilka godzin przed omawianym wypadkiem.
Także rozważania Sądów, że żołnierz mógł chcieć dotrzeć do domu rodziców,
znajdującego się w odległości 20 km od G. są mało przekonywujące, skoro nie wy-
nika z akt sprawy, czy ulica M., na której zdarzył się wypadek prowadziła w stronę
domu zmarłego, czy też miało to miejsce na drodze prowadzącej w kierunku stacjo-
nowania Jednostki Wojskowej. Powrót żołnierza z przepustki wojskowej prze jej za-
kończeniem może być za odbywanie "bezpośredniej drogi" do miejsca pełnienia
służby wojskowej - w świetle art. 2 ust. 1 pkt 8, które to uznanie wykluczałoby jedynie
ustalenie, że Marcin K. uległ wypadkowi na drodze innej, niż prowadzącej w stronę
macierzystej Jednostki Wojskowej. Takich ustaleń Sądy rozpoznające przedmiotową
sprawę nie poczyniły, zatem za przedwczesne należało uznać oddalenie roszczenia
wnioskodawczyni o jednorazowe odszkodowanie z tytułu śmierci syna-żołnierza.
Z tych wszystkich względów i na podstawie art. 39313 KPC Sąd Najwyższy
orzekł, jak w sentencji.

- 4 -

========================================