Wyrok z dnia 10 grudnia 1998 r.
II UKN 362/98

Powaga rzeczy osądzonej powinna być oceniana według istoty orzecze-
nia w związku ze stanem sprawy, a nie według nieprawidłowo sformułowanej
sentencji wyroku.


Przewodniczący: SSN Barbara Wagner, Sędziowie SN: Maria Tyszel, Andrzej
Wróbel (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 10 grudnia 1998 r. sprawy z wniosku
Doroty S.-S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W. o wy-
sokość emerytury, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjne-
go-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 5 lutego 1998 r. [...]


1) o d d a l i ł kasację;

2) przyznał ustanowionemu z urzędu adwokatowi Annie N. kwotę 100 zł od
Skarbu Państwa tytułem nie opłaconej pomocy prawnej.

U z a s a d n i e n i e


Wnioskodawczyni Dorota S.-S. w odwołaniu od decyzji Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddziału w W. z dnia 1 grudnia 1995 r., z dnia 8 maja 1996 r., 21 sierp-
nia 1996 r. i 22 czerwca 1997 r. domagała się waloryzacji pobieranej od 30 grudnia
1982 r. emerytury według przepisu art. 17 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o
waloryzacji emerytur i rent , o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie nie-
których ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Żądanie uzasadniła wzrostem prze-
ciętnego wynagrodzenia w IV kwartale 1995 r. o 17,4%, a więc o ponad 10%.

Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyro-
kiem z dnia 26 września 1997 r. [...] oddalił odwołanie.

Sąd Apelacyjny w Warszawie wyrokiem z dnia 5 lutego 1998 r. [...] oddalił
apelację wnioskodawczyni od powyższego wyroku. W ocenie Sądu stan faktyczny
sprawy jest jednoznaczny i nie powinien wywoływać kontrowersji między stronami. W
szczególności znane są wszystkie przesłanki nabycia przez wnioskodawczynię
prawa do emerytury określone decyzjami z dnia 27 grudnia 1993 r. i 1 sierpnia 1994
r., tj. staż pracy i wynagrodzenie. W tej sytuacji, wywodzi Sąd, spór sprowadza się do
sposobu waloryzacji świadczenia. Problem ten został szczegółowo wyjaśniony przez
Sąd pierwszej instancji w motywach zaskarżonego wyroku. Sąd Apelacyjny nie do-
patrzył się naruszenia w postępowaniu przed tym Sądem naruszenia jakichkolwiek
przepisów prawa materialnego lub procesowego, zaś wszelkie pozamerytoryczne
kwestie podnoszone przez wnioskodawczynię sprowadzone zostały do sfery emo-
cjonalnej i noszą cechy braku obiektywizmu.

Wnioskodawczyni w kasacji od powyższego wyroku zarzuciła naruszenie
przepisów postępowania cywilnego, a mianowicie art. 366 KPC, które to uchybienie
miało istotny wpływ na wynik sprawy. Wskazując na powyższą podstawę kasacyjną
wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sąd Woje-
wódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 26 września
1997 r. i przekazanie sprawy Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w W.
do ponownego rozpoznania. W ocenie skarżącej Sąd drugiej instancji bezzasadnie
przyjął, że spór sprowadza się jedynie do sposobu waloryzacji świadczenia. W istocie
bowiem odwołująca się żąda dokonania waloryzacji świadczenia, jednakże przy
uwzględnieniu jego prawidłowej wysokości wynikającej ze stażu pracy i dochodów
wpływających na jego wymiar, a dopiero pośrednio wyrównania świadczenia. Skar-
żąca domaga się, aby przy dokonywaniu waloryzacji emerytury uwzględniono okres
współpracy ze Spółdzielnią ,,W." w latach 1980-1983, jednakże uwzględnieniu jej żą-
dania, a w konsekwencji sprawdzeniu zasadności i prawidłowości decyzji wydanych
po dniu 1 października 1993 r. stoi na przeszkodzie prawomocność wyroku Sąd Wo-
jewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 24 paź-
dziernika 1994 r., co słusznie podkreślił Sąd pierwszej instancji w uzasadnieniu wy-
roku z dnia 26 września 1997 r. Skarżąca uważa jednak, że walor prawomocności
należy przypisać także wyrokowi z dnia 11 października 1993 r., który w sentencji
nakazywał uwzględnić jej pracę w okresie od 18 lutego 1980 r. do 16 grudnia 1983 r,
czego nie uwzględniał ZUS w kolejnych decyzjach. Ponadto przedmiotem postępo-
wania z lat 1994-1995 było ustalenie wysokości świadczenia, zaś przedmiotem
obecnego postępowania jest jego waloryzacja. W celu ustalenia granic przedmioto-
wych powagi rzeczy osądzonej należy wziąć pod rozwagę, czego żądała strona i o
czym orzekł Sąd w wyroku. W tej sytuacji prawomocny wyrok Sądu Wojewódzkiego z
dnia 24 października 1994 r. nie ma powagi rzeczy osadzonej co do roszczenia
objętego obecnym procesem, a zatem okoliczność, że Sądy w sprawie toczącej się w
latach 1994-1995 uznały, że skarżąca w latach 1980-1983 nie zawarła umowy o
pracę nakładczą, nie stoi na przeszkodzie badaniu, jaki wpływ może mieć ta okolicz-
ność na waloryzację świadczenia. W konsekwencji konieczne jest zbadanie zasad-
ności i prawidłowości wszystkich decyzji wydanych po 11 października 1993 r., gdyż
okoliczność charakteru pracy oraz okresu w jakim była świadczona ma wpływ na
wysokość świadczenia po waloryzacji. Nie można bowiem prawidłowo ustalić wyso-
kości należnego obecnie świadczenia, jeżeli nie dokona się waloryzacji prawidłowo
ustalonej podstawy wymiaru, na którą wpływają wskazane wyżej okoliczności.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Wnioskodawczyni domaga się, co sama przyznaje w kasacji, waloryzacji
świadczenia emerytalnego na podstawie przepisu art. 17 ustawy z dnia 17 paździer-
nika 1991 r. o waloryzacji emerytur i rent , o zasadach ustalania emerytur i rent oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), jednakże przy uwzględ-
nieniu prawidłowej wysokości wynikającej z jej stażu pracy i dochodów wpływających
na wymiar świadczenia. W szczególności zaś skarżąca żąda uwzględnienia przy
ustalaniu wysokości świadczenia okresu współpracy ze Spółdzielnią Pracy ,,W." w
charakterze wytwórcy ludowego i artystycznego. W związku z tym skarżąca zarzuca,
że przy waloryzacji świadczenia emerytalnego nie uwzględniono tego okresu, mimo
że Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych prawomocnym wyrokiem
z dnia 11 października 1993 r. [...] uchylił zaskarżone decyzje z dnia 15 lutego 1993
r. i 10 maja 1993 r. i zobowiązał Oddział ZUS w W. do ponownego ustalenia wyso-
kości emerytury przy uwzględnieniu pracy wnioskodawczyni w charakterze wyko-
nawcy w okresie od 18 lutego 1980 r. do 16 grudnia 1983 r. w Spółdzielni Pracy ,,W.".
Skarżąca podnosi, że powyższy wyrok korzysta z powagi rzeczy osadzonej, a zatem
ZUS w kolejnych decyzjach był obowiązany uwzględnić ten okres. Pogląd ten nie jest
trafny, bowiem powagę rzeczy osądzonej należy oceniać według istoty orzeczenia w
związku ze stanem sprawy, a nie według nieprawidłowo sformułowanej sentencji wy-
roku. Z uzasadnienia tego wyroku wynika bowiem bezspornie, że Sąd ustalił, iż
kwestia okresu wykonywania pracy przez wnioskodawczynię ,,nie została wyjaśniona
w postępowaniu administracyjnym przed organem rentowym" oraz że ,,nie można
było uznać, że wyjaśnione zostały wszystkie okoliczności sprawy istotne dla rozs-
trzygnięcia spornej kwestii". Należy zatem przyjąć, że powyższy wyrok, który nie
rozstrzygnął sprawy co do jej istoty, nie korzystał, wbrew twierdzeniu skarżącej, z
przymiotu powagi rzeczy osądzonej. Staż pracy wnioskodawczyni został ustalony
następnie decyzjami z dnia 27 grudnia 1993 r. i 1 sierpnia 1994 r., a Sąd Woje-
wódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie prawomocnym wyro-
kiem z dnia 24 października 1994 r. [...] oddalił odwołanie wnioskodawczyni co do
daty przyznania emerytury i jej wysokości uznając, że brak jest podstaw do zaliczenia
wnioskodawczyni okresu pracy od 18 lutego 1980 r. do 16 grudnia 1983 r. w cha-
rakterze wykonawcy. Z kolei ten wyrok korzysta z przymiotu powagi rzeczy osądzo-
nej co do roszczenia wnioskodawczyni o uwzględnienie okresu jej pracy chałupniczo-
nakładczej. Konsekwencją procesową korzystania przez wyrok z powagi rzeczy
osądzonej jest to, że nie można skutecznie wszcząć postępowania w tym samym
przedmiocie i między tymi samymi stronami. W rozpatrywanej sprawie oznacza to,
jak trafnie stwierdził Sąd Apelacyjny w uzasadnieniu zaskarżonego wyroku, że należy
uznać, iż staż pracy wnioskodawczyni został ustalony prawidłowo na podstawie
zebranego materiału dowodowego i w oparciu o te dowody nie może ulec zmianie.
Trafnie podkreśla skarżąca, że powaga rzeczy osądzonej nie odnosi się do roszcze-
nia o rewaloryzację przyznanego wnioskodawczyni świadczenia emerytalnego. Nie
oznacza to jednak, że w sprawie o waloryzację świadczenia emerytalnego na pods-
tawie art. 17 ustawy o rewaloryzacji emerytur i rent, którego wysokość została usta-
lona decyzją organu rentowego, zaś odwołanie od tej decyzji zostało oddalone pra-
womocnym wyrokiem Sądu, dopuszczalne jest ponowne ustalanie okresu zatrudnie-
nia wnioskodawczyni w tym postępowaniu. Zgodnie bowiem z przepisem art. 17 i 171
tej ustawy waloryzacja ustalonego świadczenia polega na podwyższeniu kwoty tego
świadczenia określonym wskaźnikiem waloryzacji.

Biorąc powyższe pod rozwagę Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================