Wyrok z d 26 listopada 1997 r.
II UKN 351/97

Przy ustalaniu prawa do renty inwalidzkiej na podstawie wniosku złożo-
nego po dniu 15 listopada 1991 r., to jest po wejściu w życie ustawy z dnia 17
października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania eme-
rytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.), wa-
runkiem zastosowania przepisów dotychczasowych (liczenia okresów zatrud-
nienia i okresów równorzędnych) jest spełnienie łącznie wszystkich kryteriów
wymaganych do przyznania świadczenia przed dniem wejścia w życie tej
ustawy.

Przewodniczący SSN: Barbara Wagner, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Teresa Romer (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Bożeny T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o rentę
inwalidzką, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach z dnia 6 lutego 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.


U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Katowicach wyrokiem z dnia 6 lutego 1997 r. oddalił apela-
cję Bożeny T. od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecz-
nych w Katowicach z dnia 14 listopada 1996 r. Wyrokiem tym oddalone zostało od-
wołanie wnioskodawczyni od decyzji organu rentowego w Z., odmawiającej jej
przyznania prawa do renty inwalidzkiej, gdyż w ostatnim 10-cio leciu przed złożeniem
wniosku o rentę nie udowodniła wymaganego stażu pracy.
Sąd Apelacyjny uznał za niewadliwe ustalenia Sądu Wojewódzkiego, który na
podstawie opinii lekarzy sądowych przyjął, że w ciągu 10-ciu ostatnich lat poprze-

- 2 -

dzających datę powstania inwalidztwa wnioskodawczyni udowodniła jedynie 2 lata 6
miesięcy 16 dni okresów składkowych (od 29 kwietnia 1989 r. do 27 lipca 1991 r. i od
28 lipca 1991 r. do 14 listopada 1991 r.). Okresy te mogą być uzupełnione o 1/3
okresów nieskładkowych, tj. o 10 miesięcy, co nie daje wymaganych 5-ciu lat.
W kasacji pełnomocnik wnioskodawczyni zarzucił wyrokowi Sądu Apelacyj-
nego naruszenie prawa materialnego - art. 1, 32, 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r.
o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
i wniósł o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
Sądowi Apelacyjnemu w Katowicach. Kasacja opiera się na tym, że skoro
wnioskodawczyni posiadała wymagany okres zatrudnienia przed wejściem w życie
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach
ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. Nr 104, poz. 450 ze
zm.), brak było podstaw prawnych do zastosowania, przy ustalaniu stażu pracy
wymaganego do renty inwalidzkiej, pojęć "okresy składkowe", "okresy nieskładkowe".
Skoro przed wejściem w życie przepisów wprowadzających ten podział, wniosko-
dawczyni spełniała kryterium okresu zatrudnienia w myśl obowiązujących wówczas
przepisów powinna otrzymać rentę inwalidzką.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Bożena T. złożyła wniosek o rentę inwalidzką 6 sierpnia 1992 r., a więc pod
rządami ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent... (Dz.
U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Z niekwestionowanych ustaleń Sądów obu instancji,
znajdujących także potwierdzenie w aktach rentowych wynika, że wnioskodawczyni
do dnia 21 lipca 1992 r. pobierała świadczenie rehabilitacyjne. Warunkiem pobierania
tego świadczenia jest brak inwalidztwa. Początkowo organ rentowy odmówił
przyznania renty ze względu na brak inwalidztwa. Wnioskodawczyni podjęła zatrud-
nienie od 1 kwietnia do 3 sierpnia 1993 r. Kolejny wniosek o rentę inwalidzką został
złożony 19 października 1995 r. i rozstrzygnięcie tego wniosku stało się przedmiotem
sporu. Decyzją z dnia 26 kwietnia 1996 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni
przyznania renty inwalidzkiej ze względu na to, że w okresie ostatnich 10-ciu lat
przed złożeniem wniosku nie wykazała pięciu lat okresów składkowych i nie-

- 3 -

składkowych.
Na podstawie opinii biegłych lekarzy Sąd Wojewódzki ustalił, że inwalidztwo
wnioskodawczyni w trzeciej grupie inwalidów istnieje od 1992 r. W okresie tym nie
wykazała wymaganych 5 lat okresów składkowych i nieskładkowych.
Prawo do renty inwalidzkiej jest uzależnione od wystąpienia trzech przesłanek:
zaliczenia do jednej z grup inwalidów, posiadania wymaganego stażu pracy i relacji
czasowej pomiędzy upływem okresów składkowych a datą powstania inwalidztwa
(art. 32 pkt 3 ustawy z 14 grudnia 1982 r. o z.e.p.). Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z
dnia 17 października 1991 r., która weszła w życie z dniem 15 listopada 1991 r. i od
tej daty ma zastosowanie także do ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników
i ich rodzin, przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń uwzględnia się wymienione
w tym przepisie okresy składkowe.
Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 17 października 1991 r. przy ustalaniu prawa i
wysokości świadczeń oprócz okresów składkowych, o których mowa w art. 2
uwzględnia się także "okresy nieskładkowe". Do okresów nieskładkowych należy
między innymi okres pobierania świadczenia rehabilitacyjnego. Według art. 4 ust. 2,
tej ustawy przy ustalaniu prawa i wysokości świadczeń okresy nieskładkowe
uwzględnia się w rozmiarze nie przekraczającym jednej trzeciej uwzględnionych
okresów składkowych. Ta właśnie zasada stała się podstawą odmówienia wniosko-
dawczyni prawa do renty inwalidzkiej.
Niewątpliwie wprowadzenie ograniczenia uwzględniania okresów nieskładko-
wych do 1/3 okresów składkowych pogorszyło sytuację prawną niektórych osób.
Należy do nich wnioskodawczyni. Kasacja jednak nie jest uzasadniona. Zgodnie z
art. 45 ust. 1 ustawy z dnia 17 października 1991 r. przepisy ustaw i dekretów, w tym
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., stosuje się od dnia wejścia w życie ustawy
rewaloryzacyjnej, o ile nie są sprzeczne z jej postanowieniami. Tym samym stoso-
wanie przy ustalaniu prawa do renty pojęć "okresy zatrudnienia" i " okresy równo-
rzędne", o których mowa w art. 33 ustawy o z.e.p., stało się od 1 listopada 1991 r.
(od dnia wejścia w życie ustawy o rewaloryzacji...) niedopuszczalne. Do wnioskodaw-
czyni nie ma też zastosowania art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej. Zgodnie z art.
26 ust. 1 pkt 1 przepisy ustawy stosuje się do wniosków o świadczenia, zgłoszonych
począwszy od dnia wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej. Na mocy tego przepisu

- 4 -

prawo Bożeny T. do renty inwalidzkiej jest rozpatrywane na podstawie przepisów
ustawy rewaloryzacyjnej.
Wspomniany art. 26 ust. 2 przewiduje wyjątek od zasady wyrażonej w ust. 1, a
mianowicie pozwala na stosowanie przy ustalaniu warunków do emerytury lub renty
między innymi przepisów ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o z.e.p., pod warunkiem
jednak, że osoby, które nie zgłosiły wprawdzie wniosku o emeryturę lub rentę przed 1
listopada 1991 r., spełniły przed tą datą łącznie warunki wymagane do nabycia
emerytury lub renty.
Z materiału dowodowego sprawy wynika, że wnioskodawczyni nie spełniła
przed dniem 15 listopada 1991 r. wszystkich warunków wymaganych łącznie do
przyznania renty inwalidzkiej - stała się inwalidą w roku 1992, a więc już po wejściu w
życie ustawy z 17 października 1991 r.
Warunkiem zastosowania przepisów dotychczasowych w przypadku wniosko-
dawczyni mogłoby być łączne spełnienie przez nią wszystkich warunków wymaga-
nych do przyznania renty inwalidzkiej przed 15 listopada 1991 r.: posiadanie okresów
zatrudnienia w rozumieniu art. 33 ustawy o z.e.p., zaliczenie do jednej z grup
inwalidów i powstanie inwalidztwa w ciągu 18 miesięcy od ustania zatrudnienia. Jest
poza sporem, że wszystkich tych warunków łącznie wnioskodawczyni w przewidzia-
nym przez art. 26 ust. 2 ustawy rewaloryzacyjnej terminie nie spełniła. Kasacja
oparta jedynie na tym, że okresy jej pracy odpowiadały kryterium okresu zatrudnie-
nia, w myśl obowiązujących przepisów nie zasługuje na uwzględnienie.
Dlatego też na mocy art. 39312 KPC Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.

========================================