Wyrok z dnia 20 listopada 1997 r.
II UKN 340/97


Jeżeli zatrudnienie pracownika ustało przed stwierdzeniem u niego sta-
łego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, będącego następstwem cho-
roby zawodowej, to jednorazowe odszkodowanie z tego tytułu przysługuje od
pracodawcy, u którego zatrudnienie narażało go na nawrót choroby, także
wówczas, gdy powstała ona w czasie pracy u innego pracodawcy (art. 32 ust. 2
pkt 2 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach pieniężnych z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych, jednolity tekst: Dz.U. z 1983 r. Nr
30, poz. 144 ze zm.).

Przewodniczący SSN: Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 1997 r. sprawy z po-
wództwa Henryka K. przeciwko Polskiemu Stronnictwu Ludowemu - Zarządowi Wo-
jewódzkiemu w C. o odszkodowanie z tytułu choroby zawodowej, na skutek kasacji
strony pozwanej od wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Spo-
łecznych w Lublinie z dnia 14 kwietnia 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.


U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 30 grudnia 1996 r. Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Chełmie za-
sądził od Polskiego Stronnictwa Ludowego - Zarządu Wojewódzkiego w C. na rzecz
Henryka K. tytułem odszkodowania kwotę 6042 zł z 40% odsetek w stosunku rocz-
nym od dnia 30 grudnia 1996 r. do dnia zapłaty.
Sąd Rejonowy ustalił, że powód Henryk K. rozpoczął pracę zawodową w cha-
rakterze nauczyciela 1 marca 1951 r. w Szkole Podstawowej w R.H. W okresie od 1
lipca 1951 r. do 31 sierpnia 1967 r. jako nauczyciel pracował w Szkole Podstawowej

- 2 -

w O., zaś od dnia 1 września 1967 r. w Szkole Podstawowej w W.O. W okresie od 1
grudnia 1968 r. do 31 sierpnia 1972 r. został oddelegowany do pracy w Zjednoczo-
nym Stronnictwie Ludowym na stanowisko instruktora do spraw propagandy, a
następnie sekretarza Powiatowego Komitetu ZSL. Od 1 września 1972 r. do 31
sierpnia 1982 r. jako nauczyciel mianowany nadal świadczył pracę w Szkole Pods-
tawowej w W.O. Od 1 września 1982 r. rozpoczął pracę w Wojewódzkim Komitecie
Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w C. na stanowisku etatowego Sekretarza
Gminnego ZSL w D., pełniąc początkowo tę funkcję z wyboru - na ten okres otrzymał
w szkole urlop bezpłatny.
W dniu 5 grudnia 1983 r. powód został zaliczony do III grupy inwalidów i z
dniem 31 grudnia 1983 r. rozwiązano z nim stosunek pracy. Następnie od 1 stycznia
1984 r. do 31 grudnia 1985 r. został powołany na poprzednio zajmowane stanowisko
przez Prezesa Wojewódzkiego Komitetu ZSL. Od dnia 1 stycznia 1986 r. rozpoczął
pobieranie emerytury, a do pracy w Szkole w W.O. już nie powrócił. W latach 1986-
1988 powód aktywnie społecznie uczestniczył w pracy Wojewódzkiego Komitetu
ZSL. Pracę świadczył codziennie od 8 do 16 - przyjmując interesantów, organizując
zebranie, werbując nowych członków. W niedzielę i święta uczestniczył w zebraniach
członkowskich.
Decyzją Państwowego Terenowego Inspektora Sanitarnego w C. z dnia 9
stycznia 1996 r. u Henryka K. stwierdzono chorobę zawodową [...], zaś Obwodowa
Komisja Lekarska do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia [...] w C. zaliczyła go do III
grupy inwalidów w związku z chorobą zawodową ustalając 30% długotrwały
uszczerbek na zdrowiu.
Z roszczeniem o wypłatę jednorazowego odszkodowania z tytułu tego
uszczerbku na zdrowiu powód wystąpił w marca 1996 r. do pozwanego Urzędu
Gminy w D., skąd otrzymał odpowiedź odmowną. Nie wystąpił natomiast z roszcze-
niem do pozostałych pozwanych, to jest Szkoły Podstawowej w W.O. i Polskiego
Stronnictwa Ludowego - Zarządu Wojewódzkiego w C.
Ostatecznie Sąd pierwszej instancji uznał, że ostatnim zakładem pracy, za-
trudniającym powoda i zarazem zakładem, w którym był on narażony na nawrót cho-
roby zawodowej (co potwierdził biegły laryngolog) był Wojewódzki Komitet Zjedno-
czonego Stronnictwa Ludowego w C. i Sąd uznał ten Komitet za pracodawcę w ro-

- 3 -

zumieniu art. 3 KP. Następcą prawnym tego pracodawcy jest Zarząd Wojewódzki
Polskiego Stronnictwa Ludowego w C., stąd też zdaniem Sądu jednorazowe odszko-
dowanie przysługuje od Polskiego Stronnictwa Ludowego - Zarządu Wojewódzkiego
w C., natomiast w stosunku do pozostałych pozwanych jest niezasadne i podlega
oddaleniu.
Wobec apelacji pozwanego Zarządu Wojewódzkiego PSL, wyrokiem z dnia 14
kwietnia 1997 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w
Lublinie oddalił ją, podzielając ustalenia poczynione przez Sąd Rejonowy. Zdaniem
Sądu drugiej instancji choroba zawodowa powoda (przewlekły przerostowy nieżyt
krtani) najprawdopodobniej powstała w czasie jego pracy w szkole, ale w czasie
pracy w ZSL był on również narażony na nasilenie się choroby, gdyż proces choro-
bowy już rozpoczęty trwał nadal. Tym samym zobowiązanym do wypłaty odszkodo-
wania jest ostatni zakład pracy powoda, w którym był on narażony na nawrót choroby
zawodowej (art. 32 ust. 2 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych - jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30,
poz. 144 ze zm.).
Powyższy wyrok zaskarżyła kasacją strona pozwana - Zarząd Wojewódzki
PSL w C. i zarzucając naruszenie prawa materialnego "przez niewłaściwą wykładnię i
zastosowanie" art. 9 i 32 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r., wniosła o
uchylenie wyroków Sądów obu instancji i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu
do ponownego rozpoznania. Według składającego kasację, pierwsze objawy choroby
zawodowej [...] powstały u powoda w 1976 r. W czasie pracy powoda u pozwanego
"nasiliły się jedynie objawy [...]", które błędnie zostały utożsamione z nawrotem
choroby przez Sądy Rejonowy i Wojewódzki.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia prawa materialnego polegający na błędnym zrozumieniu
treści art. 32 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej i niewłaściwym, w okolicznościach
sprawy przyjęciu związku między ustalonym stanem faktycznym i normą prawa, nie
jest trafny, zaś zarzut naruszenia w ten sam sposób art. 9 ustawy, nie przystaje do
samej treści skargi. Przepis art. 9 zawarty w rozdziale 2 zatytułowanym "jednorazowe

- 4 -

odszkodowanie z tytułu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu",
przewiduje prawo pracownika do jednorazowego odszkodowania, gdy na skutek
między innymi choroby zawodowej, doznał on stałego lub długotrwałego uszczerbku
na zdrowiu, definiując także stały i długotrwały uszczerbek na zdrowiu. Kasacja nie
kwestionuje w ogólności prawa powoda do jednorazowego odszkodowania z tytułu
choroby zawodowej, ale ocenia brak legitymacji biernej po stronie składającego
kasację. Zarzut ten (braku legitymacji biernej) na gruncie art. 32 ust. 2 pkt 2 ustawy
wypadkowej z dnia 12 czerwca 1975 r. nie może zostać podzielony. Za zakład pracy
(pracodawcę), od którego przysługuje odszkodowanie uważa się - w razie choroby
zawodowej - zakład zatrudniający pracownika w czasie kiedy stwierdzono u niego
uszczerbek na zdrowiu, a jeżeli w czasie pracy w tym zakładzie pracownik nie był
narażony na powstanie lub nawrót choroby zawodowej, odszkodowanie przysługuje
od ostatniego zakładu pracy, w którym narażenie to występowało.
W czasie kiedy ustalony został u powoda uszczerbek na zdrowiu (styczeń
1996 r.) nie pozostawał on już w stosunku pracy. Od 1 września 1982 r. został po-
nownie zatrudniony w Wojewódzkim Komitecie Zjednoczonego Stronnictwa Ludo-
wego w C. jako sekretarz etatowy Gminnego ZSL w D. Funkcję tę pełnił z wyboru do
31 grudnia 1983 r., kiedy to rozwiązano z nim stosunek pracy w Szkole Podstawowej
w W.O., a z dniem 1 stycznia 1984 r. powołany został na to stanowisko przez Pre-
zesa Wojewódzkiego Komitetu ZSL. Od 1 stycznia 1986 r. powód rozpoczął pobie-
ranie emerytury, ale w WK ZSL pracował społecznie po 8 godzin dziennie aż do 1988
r.
Nie jest kwestionowane w kasacji, że [...] nieżyt [...] powstał u powoda w nas-
tępstwie pracy tak w oświacie jak i Stronnictwie Ludowym. Pierwotną przyczyną
wystąpienia choroby zawodowej była praca nauczycielska, ale działalność polityczna
dolegliwości te zaostrzyła i mimo że nie był to początek choroby zawodowej, to jed-
nak w okresie pracy politycznej narażenie to w dalszym ciągu występowało. Przy
takich ustaleniach faktycznych, którymi Sąd Najwyższy jest związany (art. 39315
KPC), należy uznać, że świadczenia odszkodowawcze przysługują wnioskodawcy od
ostatniego pracodawcy, a więc od pozwanego Polskiego Stronnictwa Ludowego
Zarządu Wojewódzkiego w C. Jeżeli bowiem zatrudnienie pracownika ustało przed
ustaleniem u niego stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, będącego

- 5 -

następstwem choroby zawodowej, jednorazowe odszkodowanie przysługuje od za-
kładu pracy, w którym zatrudnienie narażało go na nawrót choroby zawodowej, także
wówczas, gdy choroba zawodowa powstała wcześniej, w czasie pracy u innego
pracodawcy. Tak interpretując przepis art. 32 ust. 2 pkt 2 ustawy wypadkowej, Sąd
Wojewódzki nie naruszył prawa materialnego. W tym stanie rzeczy kasacja, jako nie
oparta na usprawiedliwionych podstawach, podlega oddaleniu na podstawie art.
39312 KPC.

========================================