Wyrok z dnia 14 listopada 1997 r.
II UKN 328/97

Traktowanie wysługi emerytalnej jako okresu służby wojskowej (art. 53
ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żoł-
nierzy zawodowych oraz ich rodzin, Dz.U. Nr 10, poz. 36 ze zm.) stanowi szcze-
gólnego rodzaju fikcję prawną, której zastosowanie nie może być rozszerzane
w drodze wykładni na pojęcie służby z art. 14 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 53
ust. 6 tej ustawy.

Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie SN: Andrzej Kijowski
(sprawozdawca), Zbigniew Myszka.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 14 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Janusza S. przeciwko Wojskowemu Biuru Emerytalnemu w G. o wysokość emerytury
wojskowej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 14 marca 1997 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wojskowe Biuro Emerytalne w G. decyzją z dnia 17 maja 1996 r. odmówiło
Januszowi S. zaliczenia do wysługi emerytalnej okresu zatrudnienia po zwolnieniu ze
służby wojskowej. W uzasadnieniu tej decyzji wojskowy organ rentowy wskazał, że
przepis art. 53 ust. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r. o zaopatrzeniu emerytalnym
żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1994 r. Nr 10, poz. 36) stanowi, iż w
razie zgłoszenia, po dniu wejścia w życie ustawy wniosku o doliczenie nie uwzględ-
nionych dotychczas w wymiarze emerytury okresów składkowych lub nieskładko-
wych, wysokość emerytury ustala się z zastosowaniem art. 14 i art. 15 ust. 1 ustawy.
Wobec tego doliczenie okresu zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu ze służby
wojskowej jest uwarunkowane między innymi, wykazaniem co najmniej 20 lat służby
(art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy). Tymczasem wnioskodawca pełnił nieprzerwanie służbę
wojskową od dnia 28 września 1962 r. do dnia 3 maja 1979 r., czyli przez 16 lat 7
miesięcy i 6 dni.
Domagając się zmiany powyższej decyzji, wnioskodawca twierdził w odwoła-
niu, że przy zwolnieniu ze służby wojskowej naliczono mu 20 lat wysługi emerytalnej,
którą - zgodnie z art. 53 ust. 1 pkt 2 i ust. 6 ustawy - należy traktować jako służbę.
Wojskowy organ rentowy wniósł natomiast o oddalenie odwołania.
Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z sie-
dzibą w Gdyni wyrokiem z dnia 15 października 1996 r. [...] przekazał Wojskowemu
Biuru Emerytalnemu w G. do merytorycznego rozpoznania wniosek skarżącego o
doliczenie mu do stażu pracy okresu zatrudnienia od 4 lipca 1958 r. do 28 sierpnia
1958 r. oraz oddalił odwołanie w pozostałym zakresie. W motywach tego wyroku Sąd
Wojewódzki wskazał, że przed służbą wojskową, trwającą 16 lat 7 miesięcy i 6 dni,
wnioskodawca pozostawał w zatrudnieniu przez 2 lata 11 miesięcy i 11 dni, wobec
czego okres jego wysługi emerytalnej wynosi łącznie 19 lat 6 miesięcy i 17 dni. W
takiej sytuacji przepis art. 11 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy z dnia 16 grud-
nia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (jed-
nolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 29, poz. 139 ze zm.) pozwalał okres wysługi przekra-
czającej 6 miesięcy traktować jako pełny rok, wobec czego w decyzji z dnia 10 marca
1980 r. o ustaleniu prawa wnioskodawcy do wojskowej emerytury przyjęto za pods-
tawę jej wymiaru 20 lat wysługi emerytalnej. Wspomniany ostatnio przepis utracił
jednak moc z dniem 26 lutego 1994 r., tj. w dacie wejścia w życie obecnie obowią-
zującej ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r., nie zawierającej podobnego uregulowania.
W świetle przepisów nowej ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodo-
wych oraz ich rodzin wnioskodawca nie legitymuje się zatem okresem 20 lat wysługi
emerytalnej, który - wbrew stanowisku wojskowego organu rentowego - uzasadniałby
doliczenie zainteresowanemu okresów zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu ze
służby wojskowej, gdyż z mocy art. 16 ust. 1 ustawy do wysługi emerytalnej wlicza
się poza służbą wojskową również inne okresy składkowe i nieskładkowe. Jeżeli więc
wniosek o doliczenie okresów zatrudnienia po zwolnieniu ze służby wojskowej został
przez zainteresowanego złożony pod rządem ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r., to w
braku 20 lat wysługi emerytalnej mają do niego - na mocy odesłania z art. 53 ust. 6
ustawy - zastosowanie jej przepisy art. 14 i art. 15 ust. 1. Innymi słowy, zadośćuczy-
nienie żądaniu wnioskodawcy wymagałoby wykazania przezeń 20 lat służby, a tego
warunku zainteresowany nie spełnia.
Apelację wnioskodawcy od powyższego orzeczenia oddalił Sąd Apelacyjny-
Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku wyrokiem z dnia 14 marca 1997 r.
[...]. W uzasadnieniu tego rozstrzygnięcia Sąd Apelacyjny podkreślił, że ustawa z
dnia 10 grudnia 1993 r. wyraźnie odróżnia dwie instytucje prawne, tj. ustalenie na
nowo z urzędu wysokości wojskowych emerytur i rent, które w dniu wejścia ustawy w
życie przysługiwały na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 53 ust. 1 ustawy),
jak też podwyższenie wysokości dotychczasowego świadczenia emerytalnego przez
doliczenie nie uwzględnionych w niej wcześniej okresów składkowych lub nieskład-
kowych (art. 53 ust. 6 ustawy). Przeliczanie dotychczas pobieranych świadczeń
następuje na zasadach określonych w art. 53 ust. 1 pkt 1-4 ustawy, które nie dotyczą
ustalania nowej wysokości emerytury na wniosek zgłoszony w trybie art. 53 ust. 6
ustawy po dniu jej wejścia w życie. Wniosek taki zgłosił zainteresowany w dniu 23
stycznia 1996 r., a zatem zgodnie z art. 53 ust. 6 ustawy nowa wysokość jego eme-
rytury jest ustalana przy zastosowaniu przepisów art. 14 i 15 ust. 1.
Znaczy to, że do posiadanej już wysługi emerytalnej, a więc uwzględnionej w
wymiarze świadczenia przed datą złożenia wniosku, można doliczyć okresy zatrud-
nienia wykonywanego po zwolnieniu ze służby wojskowej, m.in. pod warunkiem wy-
kazania 20 lat służby (art. 14 ust. 1 pkt 2). Prawodawca odróżnia więc wysługę eme-
rytalną, do której wlicza się okresy zatrudnienia po zwolnieniu ze służby, jak też
służbę wojskową w wymiarze 20 lat, jako jeden z warunków uruchomienia mechani-
zmu zwiększającego wysokość wojskowej emerytury oraz doliczenie okresów takiego
zatrudnienia. Przepis art. 53 ust. 6 ustawy nie odsyła do zasad przeliczania wysoko-
ści świadczeń, a więc do art. 53 ust. 1 pkt 1-4, tylko do postanowień art. 14 i art. 15
ust. 1, przy czym pojęciu służby zawartemu w art. 14 ust. 1 pkt 2 nie nadaje jakiegoś
szczególnego znaczenia. Skoro zatem wnioskodawca ma jedynie 16 lat 6 miesięcy i
17 dni służby wojskowej, to tym samym nie spełnia określonej w art. 14 ust. 1 pkt 2
ustawy przesłanki zwiększenia emerytury z tytułu wykonywania zatrudnienia po
zwolnieniu ze służby.
Kasację od powyższego wyroku wniósł pełnomocnik wnioskodawcy, zarzuca-
jąc naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię "wzajemnej relacji" po-
między przepisami art. 53 ust. 1 pkt 2 i art. 53 ust. 6 ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r.
oraz przez niewłaściwe zastosowanie art. 53 ust. 6 tej ustawy i domagając się uchy-
lenia zaskarżonego orzeczenia, jak też poprzedzającego go wyroku Sądu Woje-
wódzkiego w Gdańsku z dnia 15 października 1996 r. oraz decyzji Wojskowego Biura
Emerytalnego w G. z dnia 17 maja 1996 r. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej wyra-
żono pogląd, że wartość świadczenia emerytalnego przysługującego wnioskodawcy
w dacie wejścia w życie ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r., a więc w dniu 26 lutego
1994 r., została z mocy art. 53 ust. 1 ustawy przeliczona na nowo przy zastosowaniu
reguły określonej w art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy, iż wysługa emerytalna żołnierzy zwol-
nionych ze służby do dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie nowej ustawy
podlega zachowaniu i traktuje się ją jako okres służby. Zasada ta odnosi się również
do wniosków składanych w trybie art. 56 ust. 6 ustawy po dniu jej wejścia w życie.
Wniosek złożony przez zainteresowanego w dniu 23 stycznia 1996 r. powinien być
zatem rozpatrywany jedynie z punktu widzenia pozostałych przesłanek z art. 14 i art.
15 ust. 1 ustawy, a więc innych niż spełniony już ex lege warunek dwudziestoletniego
okresu wysługi, traktowanej jako okres służby (art. 14 ust. 1 pkt 2 ustawy). Wojskowy
organ rentowy oraz orzekające w sprawie Sądy nie dysponowały bowiem kompeten-
cją do ponownego ustalania okresu służby wojskowej wnioskodawcy, któremu 20 lat
wysługi emerytalnej zostało już w taki właśnie sposób zakwalifikowane przez art. 53
ust. 1 pkt 2 ustawy.
W odpowiedzi na skargę kasacyjną, wojskowy organ rentowy wniósł o jej od-
dalenie, gdyż zaskarżony wyrok nie narusza prawa. Wnioskodawca nie legitymuje się
bowiem okresem 20 lat służby wojskowej (a nawet 20 lat wysługi emerytalnej), a
zgodnie z art. 14 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 53 ust. 6 ustawy jest to jeden z warun-
ków uwzględnienia złożonych po dniu 26 lutego 1994 r. wniosków o doliczenie do
wymiaru wojskowej emerytury okresów zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu ze
służby.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest bezzasadna i podlega oddaleniu. Ustawa z dnia 10 grudnia 1993
r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych oraz ich rodzin (Dz. U. z 1994
r. Nr 10, poz. 36 ze zm.) stanowi bowiem w art. 14 ust. 1 pkt 2, że emerytowi wojs-
kowemu, który po zwolnieniu ze służby pracował w wymiarze czasu pracy nie niż-
szym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, dolicza się - na jego wniosek - okres
tego zatrudnienia do wysługi emerytalnej, jeżeli, między innymi, ma co najmniej 20 lat
służby. Powołany przepis ma zgodnie z art. 53 ust. 6 ustawy zastosowanie do usta-
lenia wysokości wojskowej emerytury w sytuacji, gdy wniosek o doliczenie nie
uwzględnionych wcześniej w wymiarze emerytury okresów składkowych lub nie-
składkowych zostanie zgłoszony po dniu wejścia ustawy w życie, czyli po dniu 26
lutego 1994 r. (art. 60 ustawy). Z żądaniem opartym na tym przepisie wnioskodawca
wystąpił w dniu 23 stycznia 1996 r., a więc spełnienie tego żądania zależy, między
innymi, od wylegitymowania się dwudziestoletnim okresem służby wojskowej lub
okresów z nią równorzędnych w rozumieniu art. 13 ust. 1 ustawy. Wymagania tego
wnioskodawca nie spełnia, gdyż jego służba w wojsku trwała "jedynie" 16 lat 7 mie-
sięcy i 6 dni.
Powyższej oceny nie zmienia fakt, że dłuższa jest u wnioskodawcy tzw. wys-
ługa emerytalna, zdefiniowana w art. 3 ust. 1 pkt 7 ustawy. Po doliczeniu okresów
zatrudnienia poprzedzającego służbę wojskową, wysługa emerytalna wyniosła bo-
wiem, przy zwolnieniu wnioskodawcy z wojska w dniu 3 maja 1979 r., łącznie 19 lat 6
miesięcy oraz 17 dni i na podstawie art. 11 ust. 2 poprzednio obowiązującej ustawy z
dnia 16 grudnia 1972 r. o zaopatrzeniu emerytalnym żołnierzy zawodowych i ich ro-
dzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 29, poz. 139 ze zm.) została "zaokrąglona w
górę" do 20 lat. Co prawda, wysługa emerytalna żołnierzy zwolnionych ze służby do
dnia poprzedzającego dzień wejścia w życie ustawy z dnia 10 grudnia 1993 r., a więc
do dnia 25 lutego 1994 r. "podlega zachowaniu i traktuje się ją jako okres służby"
(art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy), ale zasada ta - jak słusznie zauważył Sąd drugiej ins-
tancji - odnosi się tylko do ustalenia z urzędu nowej wysokości pobieranych już
świadczeń emerytalnych i rentowych, przysługujących uprawnionym w dniu 26 lutego
1994 r. na podstawie dotychczasowych przepisów (art. 53 ust. 1 ustawy). Wspom-
niana reguła nie ma więc zastosowania do podwyższenia po tej dacie na wniosek
zainteresowanego podstawy wymiaru wojskowej emerytury przez doliczenie do niej
nieuwzględnionych wcześniej okresów składkowych lub nieskładkowych (art. 53 ust.
6 ustawy). Wniosek taki jest bowiem rozpatrywany zgodnie z art. 14 i art. 15 ust. 1
ustawy, z czego wynika, iż wzrost wysługi emerytalnej przez wliczenie do niej okre-
sów zatrudnienia wykonywanego po zwolnieniu ze służby jest uwarunkowany legity-
mowaniem się co najmniej dwudziestoletnim okresem owej służby, łącznie z okre-
sami równorzędnymi ze służbą. Nie wystarczy więc dwudziestoletni okres wysługi
emerytalnej.
Wprawdzie prawodawca wyodrębnił ponadto kategorię "wysługi emerytalnej
traktowanej jako okres służby", ale jest to szczególnego rodzaju fikcja prawna i za-
kres jej zastosowania nie może być rozszerzany w drodze wykładni. Jeżeli więc rze-
czona fikcja prawna jest zamieszczona w przepisie art. 53 ust. 1 pkt 2 ustawy, to nie
wolno jej rozciągać na przepis art. 53 ust. 6 ustawy, zwłaszcza że dotyczy on od-
miennej instytucji prawnej. Instytucji tej nie powinien prawodawca czynić jednostką
redakcyjną art. 53, tylko zamieścić w osobnym artykule ustawy, ale to uchybienie z
zakresu techniki legislacyjnej pozostaje bez wpływu na ustalenie zakresu odniesienia
wspomnianej fikcji prawnej.
Na marginesie dotychczasowych rozważań należy podkreślić, że dwudziesto-
letni okres służby, jako warunek wzrostu wysługi emerytalnej przez wliczenie do niej
zatrudnienia wymaganego po zwolnieniu ze służby, występuje również w art. 14 ust.
1 pkt 2 ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy
Policji, Urzędu Ochrony Państwa, straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i
Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. Nr 53, poz. 214 ze zm.). Warunek ten jest
więc charakterystyczny dla służb mundurowych w ogólności i w wyroku Sądu Naj-
wyższego z dnia 26 września 1997 r., II UKN 225/97, został oceniony podobnie jak w
niniejszym rozstrzygnięciu.
Z wyżej wskazanych względów Sąd Najwyższy na podstawie art. 39312 KPC
orzekł, jak w sentencji.
========================================