Wyrok z dnia 20 listopada 1998 r.
II UKN 321/98

Śmierć rolnika wskutek utonięcia w przydrożnym rowie po zjechaniu do
niego ciągnikiem, który według opinii biegłego nie mógł być dopuszczony do
ruchu z powodu niesprawności hamulców i oświetlenia oraz wobec stwierdze-
nia u denata 3,3 promile alkoholu we krwi nie może być uznana za wypadek
przy pracy rolniczej w rozumieniu art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia
1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr
71, poz. 342 ze zm.).


Przewodniczący: SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Roman Kuczyński (spra-
wozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 20 listopada 1998 r. sprawy z wniosku
Wiesławy Z. przeciwko Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Oddziałowi
Regionalnemu w P. o jednorazowe odszkodowanie, na skutek kasacji wnioskodaw-
czyni od wyroku Sądu Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w War-
szawie z dnia 27 stycznia 1998 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


W odwołaniu od decyzji Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego-Od-
działu Regionalnego w P. z dnia 28 maja 1997 r. wnioskodawczyni Wiesława Z. wno-
siła o przyznanie jej jednorazowego odszkodowania po zmarłym w dniu 16 marca
1997 r. mężu Edwardzie, wskutek wypadku przy pracy rolniczej.

Wyrokiem z dnia 8 października 1997 r. Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Warszawie oddalił odwołanie ustalając, że Edward Z. w dniu
15 marca 1997 r. wykonywał do godzin wieczornych prace polowe u Edwarda N., zaś
następnego dnia rano został znaleziony martwy w rowie melioracyjnym pod przewró-
conym ciągnikiem, przy czym jak wynikało z akt Prokuratury Rejonowej w Ł. [...] ciąg-
nik posiadał uszkodzone hamulce i oświetlenie, a zmarły miał we krwi 3,3 promille
alkoholu (w moczu 4,1 promille). Przyczyną zgonu było utonięcie. Jednocześnie ze
śladów kół ciągnika wynikało, że jego kierowca nie zmierzał z pola Edwarda N. do
własnego gospodarstwa. Sąd Wojewódzki uznał zatem, iż Edward Z. nie uległ wy-
padkowi przy pracy rolniczej w rozumieniu art. 11 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grud-
nia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. z 1993 r. Nr
71, poz. 342 ze zm.), ponieważ z powodu upojenia alkoholowego poszkodowany zer-
wał kontakt z rzeczywistością, a zdarzenie nie wystąpiło w drodze z pracy rolniczej
do domu, gdyż nie była ona najkrótszą ani zwykle uczęszczaną.

Wyrokiem z dnia 27 stycznia 1998 r. Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie oddalił apelację wnioskodawczyni od wyroku Sądu pierw-
szej instancji. Sąd Apelacyjny nie znalazł podstaw do zakwestionowania ustaleń fak-
tycznych Sądu Wojewódzkiego, uznając je za udokumentowane, a ich ocena nie na-
rusza zasady swobodnej oceny dowodów. Sąd Apelacyjny wyraził pogląd, że z sa-
mego faktu upojenia alkoholowego wynika, iż związek pomiędzy wykonywaniem
pracy rolniczej i powrotem z niej do domu, został zerwany, nadto ślady kierunku
jazdy ciągnika dowodzą, że poszkodowany nie udawał się w stronę swojego domu,
gdy tymczasem dla uznania za wypadek w drodze z pracy wymaga się, aby wystąpił
on na drodze najkrótszej i zmierzającej bezpośrednio, nieprzerwanie do domu. Przer-
wa nie pozbawia możliwości uznania zdarzenia za wypadek, jeżeli była życiowo uza-
sadniona i nie przekraczała granic potrzeby, nie można jednak za takową uznać
przerwę spowodowaną wprowadzeniem się w stan upojenia alkoholowego. Także
wówczas, gdy droga z pracy do domu nie jest najkrótsza, lecz dogodniejsza ze
względów komunikacyjnych nie zachodzi zerwanie związku zdarzenia z pracą, jed-
nakże w niniejszej sprawie poszkodowany w ogóle zjechał z drogi w pole w kierunku
nieprowadzącym do domu, co nie może być uznane za dogodniejsze. Wobec zatem
braku związku zdarzenia z pracą nie może być ono zakwalifikowane jako wypadek
przy pracy rolniczej.

Kasacja wnioskodawczyni od powyższego wyroku zarzuca naruszenia prawa
materialnego - art. 11 ust. 1 pkt 3 i 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpiecze-
niu społecznym rolników oraz obrazę art. 316 § 1 KPC przez błędne ustalenie, że
mąż wnioskodawczyni nie wracał najkrótszą drogą do domu i że droga ta została
przerwana.


Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:


Kasacja jest oczywiście bezzasadna. Prawo do odszkodowania z tytułu
śmierci rolnika wskutek wypadku przy pracy rolniczej przysługuje tylko wówczas, gdy
zostanie ustalone ponad wszelką wątpliwość, że śmierć spowodowana została zda-
rzeniem nagłym, wywołanym przyczyną zewnętrzną, które zaszło w związku z wyko-
nywaniem pracy rolniczej lub podczas pokonywania drogi z pracy lub do pracy, jeżeli
droga była najkrótsza lub nieprzerwana , z tym wyjątkiem, że dopuszcza się drogę
dłuższą, lecz dogodniejszą ze względów komunikacyjnych a także przerwę, o ile jest
życiowo uzasadniona i nie jest nadmierna.

Warunkiem zatem nabycia uprawnień odszkodowawczych dla rodziny zmar-
łego rolnika jest ustalenie, że poniósł on śmierć wskutek wypadku przy pracy rolni-
czej. Ustalenie zaś, że rolnik nie uległ takiemu wypadkowi powoduje niemożliwość
nabycia takich uprawnień, a nie ich pozbawienie. Jeżeli bowiem zdarzenie wywołu-
jące śmierć rolnika nie jest zdarzeniem nagłym, nie jest wywołane przyczyną zew-
nętrzną, albo też nie pozostaje w związku z pracą rolniczą (poprzez zerwanie tego
związku) należy stwierdzić, że rolnik w ogóle nie uległ wypadkowi przy pracy rolniczej
i nie przysługują z tego tytułu żadne świadczenia. Takie elementy wypadku przy
pracy rolniczej jak nagłość zdarzenia, przyczyna zewnętrzna oraz związek z pracą
oraz przebycie drogi z pracy i do pracy są zbieżne z kryteriami uznania zdarzenia za
wypadek przy pracy w rozumieniu art. 6 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świad-
czeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.), zaś na tle tego przepisu istnieje bogate orzecznictwo
Sądu Najwyższego, stojące na stanowisku, że stan upojenia alkoholowego zrywa
związek z pracą. W okolicznościach przedmiotowej sprawy bez znaczenia jest, czy
Edward Z. spożywał alkohol przed przystąpieniem do pracy, czy też w jej trakcie,
gdyby bowiem było możliwe takie ustalenie należałoby uznać, że związek zachowa-
nia poszkodowanego z pracą w ogóle nie wystąpił lub uległ zerwaniu wcześniej.
Chybione są też twierdzenia kasacji, iż Edward Z. udawał się z pracy do domu naj-
krótszą drogą, gdyż przeczą temu zaliczone w poczet dowodów zdjęcia i szkice z akt
Prokuratury Rejonowej w Ł., z których w sposób oczywisty wynika, iż ślady ciągnika,
którym z pola Edwarda N. wyjechał Edward Z. nie prowadzą do jego domu.

Uznać zatem należy, że Sąd Apelacyjny prawidłowo ocenił ustalony przez Sąd
pierwszej instancji stan faktyczny i orzekł, że wskutek zerwania związku z pracą
(przerwanie drogi z pracy do domu) Edward Z. nie uległ wypadkowi przy pracy rolni-
czej, a tym samym, że wskazany w kasacji przepis prawa materialnego nie został
naruszony i z tytułu zdarzenia z dnia 15 marca 1997 r. wnioskodawczyni nie przysłu-
guje odszkodowanie.

Jednocześnie należy zauważyć, że kasacja polemizując z ustaleniami fak-
tycznymi i przedstawiając własną wersję zdarzenia nie wykazuje, jakich naruszeń
przepisów prawa procesowego i konkretnie których przepisów dopuścił się Sąd me-
riti, jaki istotny wpływ mogłyby te naruszenia mieć na wynik sprawy i w jaki sposób
doszło do tych naruszeń. Tym wymaganiom kasacji, jeżeli chodzi o podstawę wy-
mienioną w art. 3931 pkt 2 KPC nie czyni zadość wskazane naruszenie art. 316 § 1
KPC. Sąd Apelacyjny bowiem wydał wyrok po zamknięciu rozprawy, biorąc pod
uwagę stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy, czyli postąpił dokładnie
tak, jak to reguluje art. 316 § 1 KPC, zaś kasacja nie wykazuje, w jaki sposób przepis
ten został pogwałcony.

W tym stanie rzeczy Sąd Najwyższy nie znalazł usprawiedliwionych podstaw
do uwzględnienia kasacji i w oparciu o art. 39312 KPC orzekł jak w sentencji wyroku.
========================================