Wyrok z dnia 6 kwietnia 2001 r.
II UKN 320/00

Przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego w spółkę prawa handlo-
wego może być uznane za równoznaczne z likwidacją pracodawcy w rozumie-
niu art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn z powodu dotyczą-
cych zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4, poz.
19 ze zm.) tylko wówczas, gdy towarzyszyły temu grupowe zwolnienia pracow-
ników.


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Zbigniew Myszka (spra-
wozdawca), Jadwiga Skibińska-Adamowicz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 kwietnia 2001 r. sprawy z wniosku
Mariana D. i Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego ,,Ł." spółki z o.o. w Ł. prze-
ciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w Z. o emeryturę i zwrot nie-
należnie pobranego świadczenia, na skutek kasacji wnioskodawcy - Mariana D. od
wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 8 marca 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyro-
kiem z dnia 8 marca 2000 r. oddalił apelację ubezpieczonego Mariana D. od wyroku
Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 28
października 1999 r., oddalającego odwołania ubezpieczonego i zainteresowanego
Przedsiębiorstwa Produkcyjno-Handlowego ,,Ł." Spółki z o.o. w Ł. od decyzji organu
rentowego z dnia 30 kwietnia 1998 r., wstrzymującej ubezpieczonemu wypłatę wcze-
śniejszej emerytury i od decyzji z dnia 28 maja 1998 r. zobowiązującej zainteresowa-
nego do zwrotu kwoty 18.460,15 zł nienależnie wypłaconej ubezpieczonemu emery-
tury. W sprawie tej Sądy meriti ustaliły, że ubezpieczony sam złożył wniosek o przy-
znanie mu prawa do wcześniejszej emerytury dla pracowników zwalnianych z pracy
z przyczyn dotyczących zakładu pracy, a po rozwiązaniu stosunku pracy został po-
nownie zatrudniony już po 9 dniach na tym samym stanowisku pracy w wymiarze 3/4
etatu, a podanie o ponowne zatrudnienie złożył przed datą ustania stosunku pracy w
związku ze staraniami o przyznanie prawa do wcześniejszej emerytury. W kolejnych
latach umowa ta była przedłużana, a wymiar zatrudnienia zwiększony do pełnego
etatu. Ponadto u zainteresowanego pracodawcy nie było zmniejszenia zatrudnienia,
gdyż na miejsce zwalnianych pracowników zatrudniano nowych, a pracodawca ak-
tem notarialnym zobowiązał się do utrzymania zatrudnienia na dotychczasowym po-
ziomie. Na podstawie takich ustaleń Sąd Apelacyjny potwierdził stanowisko Sądu
pierwszej instancji, że ubezpieczony nie spełnił przesłanek do nabycia prawa do
wcześniejszej emerytury określonych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki So-
cjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowni-
ków zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (Dz.U. Nr 4, poz.
27), skoro fikcyjne rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło z przyczyn dotyczących
pracodawcy, ani nie miało miejsca zmniejszenie zatrudnienia u zainteresowanego
pracodawcy.
W kasacji ubezpieczonego podniesiono zarzut naruszenia przepisu prawa
materialnego - przez niezastosowanie art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o
szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn
dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 1990 r. Nr 4,
poz. 19 ze zm.). Zdaniem skarżącego dokonanie prywatyzacji w trybie art. 37 ust. 1
ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr
51, poz. 298 ze zm.) było równoznaczne z likwidacją zakładu pracy w rozumieniu art.
1 ust. 2 ustawy z 28 grudnia 1989 r., skutkiem czego zwolnienie powoda z pracy było
spowodowane przyczynami leżącymi po stronie pracodawcy. Ponadto kwestia bada-
nia legalności zwolnienia ubezpieczonego z pracy pozostaje wyłącznie w gestii sądu
pracy i wykracza poza kompetencje organu rentowego, którego decyzje były nieważ-
ne, co powinno skutkować nieważnością całego dotychczasowego postępowania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut nieważności postępowania jest oczywiście chybiony, organ rentowy był
bowiem uprawniony do wstrzymania wypłaty świadczeń na podstawie art. 102 ust. 1
pkt 4 ustawy o z.e.p., który stanowił, iż wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli
okaże się, że prawo do świadczeń nie istniało. Przepis ten stanowił podstawę do
wszczęcia postępowania wyjaśniającego przez organ rentowy, który ujawnił i wyka-
zał w postępowaniu sądowym pozorność działań ubezpieczonego i jego pracodawcy
zmierzających do bezpodstawnego nabycia wcześniejszych uprawnień emerytal-
nych, jakich ubezpieczony nie mógł nabyć wobec oczywistego faktu, iż nie wystąpiły
przesłanki do zwolnienia go z pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy, który zo-
bowiązał się do niezmniejszania zatrudnienia. Wobec szczególnego charakteru tej
normy prawa ubezpieczeń społecznych nie miał zastosowania powoływany w uza-
sadnieniu kasacji przepis art. 156 § 1 pkt 2 KPA, który ponadto - jako norma proce-
dury administracyjnej - nie stanowi podstawy kasacji w rozumieniu art. 3931 KPC.
W sytuacji braku innych proceduralnych zarzutów kasacyjnych Sąd Najwyższy
był związany miarodajnym i przekonującym ustaleniem, iż zwolnienie powoda z
pracy miało charakter pozorny i wyłącznie zmierzało do obejścia przepisów o nabyciu
prawa do wcześniejszej emerytury, jaka przysługiwała pracownikom zwalnianym z
pracy z rzeczywistych przyczyn dotyczących pracodawcy (por. wyrok Sądu Najwyż-
szego z dnia 21 marca 1997 r., I PKN 58/97, OSNAPiUS 1997 nr 22, poz. 436).
Stanowisko, że przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w spółkę
prawa handlowego może być równoznaczne z likwidacją zakładu pracy w rozumieniu
art. 1 ust. 2 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. jest prawidłowe tylko wówczas, gdy to-
warzyszy temu grupowe zwalnianie pracowników, co nie miało miejsca w rozpozna-
wanej sprawie, skoro Sądy meriti wiążąco i przekonująco wykazały, że w utworzo-
nym Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Handlowym ,,Ł." Spółce z o.o. w Ł., które zobo-
wiązało się do utrzymania dotychczasowego stanu zatrudnienia, nie miało miejsca
zmniejszenie zatrudnienia na podstawie art. 1 lub 10 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r.
Mając powyższe na uwadze kasacja podlegała oddaleniu na podstawie art.
39312 KPC,
========================================