Wyrok z dnia 7 listopada 1997 r.
II UKN 314/97

Osoba, która po dniu 15 listopada 1991 r., tj. po dniu wejścia w życie
ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasa-
dach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104,
poz. 450 ze zm.), złożyła wniosek o świadczenie do dnia 31 grudnia 1992 r.,
może wybrać, jako podstawę wymiaru świadczenia, zarobki z kolejnych 3 lat
kalendarzowych z ostatnich 12 przed złożeniem wniosku.

Przewodniczący SSN: Roman Kuczyński (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Jerzy Kuźniar, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 7 listopada 1997 r. sprawy z wniosku
Jana R. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G. o wyso-
kość renty inwalidzkiej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyj-
nego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Gdańsku z dnia 25 marca 1997 r.
[...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Ubezpieczony Jan R. złożył dnia 18 maja 1995 r. wniosek do Oddziału ZUS w
G. o przeliczenie podstawy wymiaru renty inwalidzkiej pobieranej od 1 września 1988
r., według zarobków otrzymywanych w latach 1973-1978 uzasadniając, że wskazane
lata mieszczą się w ostatnich 15 latach poprzedzających wniosek o rentę inwalidzką.
Organ rentowy decyzją z dnia 20 maja 1996 r. odmówił uwzględnienia wnio-
sku uzasadniając, iż pod rządem przepisów art. 33 ust. 1 i art. 7 ust. 1 ustawy z dnia
17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania eme-
rytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) wniosek
o przeliczenie świadczenia rozpatrywany jest na zasadach dotyczących rozpatrywa-
nia wniosków pierwszorazowych, przeto okresem wstecznym w stosunku do wniosku
o przeliczenie z dnia 18 maja 1995 r. są lata 1980-1994, a nie lata 1973-1978.
Wyrokiem z dnia 22 października 1996 r., Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Gdańsku oddalił odwołanie ubezpieczonego od wyżej wy-
mienionej decyzji. Sąd podniósł, że w lutym 1992 r. ubezpieczony złożył podobny
wniosek o przeliczenie świadczenia według zarobków z lat 1972-1974 i roszczenie to
zostało oddalone przez Sądy obu instancji z uwagi na to, że okres ten mógł być - po
myśli cytowanych przepisów ustawy rewaloryzacyjnej - liczony wstecz od daty
wniosku o przeliczenie, a nie od daty pierwszego wniosku o rentę inwalidzką z 1988
r. i lata 1972-1974 nie mieściły się w tym okresie.
Sąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 25 marca 1997 r. oddalił apelację
ubezpieczonego od wyroku Sądu Wojewódzkiego, uznając ten wyrok za odpowia-
dający prawu, mimo niepodzielenia poglądu, iż przedmiotem sporu jest kwestia, czy
okres wsteczny, z którego dopuszczalne jest przyjmowanie zarobków, winien być
liczony od pierwszego wniosku o świadczenie czy też od ponownego wniosku o
przeliczenie świadczenia. Zdaniem Sądu Apelacyjnego kwestia przesądzona jest
treścią art. 7 ust. 1 pkt 1 i art. 33 ust. 1 ustawy rewaloryzacyjnej.
Kasacja od powyższego wyroku zarzuca naruszenie prawa materialnego - art.
7 ust. 1 pkt 4 oraz art. 33 ustawy rewaloryzacyjnej.

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

Kasacja jest bezzasadna. Powołany w niej przepis art. 7 ust. 1 pkt 4 ustawy o
rewaloryzacji przewiduje, że podstawę wymiaru emerytury lub renty stanowi (...)
przeciętna zwaloryzowana kwota wynagrodzenia lub dochodu, która stanowiła
podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów
prawa polskiego w okresie kolejnych 6 lat kalendarzowych, wybranych przez zainte-
resowanego z ostatnich 15 lat kalendarzowych, jeżeli wniosek o świadczenie zosta-
nie zgłoszony do dnia 31 grudnia 1995 r., przy czym okres ostatnich lat kalendarzo-
wych liczy się wstecz od roku, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę.
Należy jednak mieć na uwadze, że ust. 1 artykułu 7 zawiera 9 punktów, w których
każdy, narastająco wydłuża okres kolejnych lat kalendarzowych, z których zaintere-
sowany może wybrać zarobki do podstawy wymiaru emerytury lub renty stosownie
do roku, w którym składa wniosek o rentę lub emeryturę, począwszy od 31 grudnia
1992 r. do 31 grudnia 1999 r. Oznacza to, że osoba, która po dniu wejścia w życie
ustawy rewaloryzacyjnej (15 listopada 1991 r.) złożyła wniosek o świadczenie do
dnia 31 grudnia 1992 r., może wybrać zarobki z kolejnych 3 lat kalendarzowych na
podstawie ostatnich 12 lat przed złożeniem wniosku, konkretnie z lat 1980-1992.
Natomiast osoba, która złoży wniosek o świadczenie po dniu 31 grudnia 1999 r., bę-
dzie miała do wyboru zarobki z kolejnych 10 lat kalendarzowych na przestrzeni 20 lat
- konkretnie z lat 1979-1999. Celem takiego rozwiązania było nie tylko zlikwidowanie
tzw. "starego portfela" rentowego, ale i spłaszczenie tzw. kominów w wysokości
świadczeń przez wydłużenie z biegiem lat - okresów, z których można będzie przyjąć
zarobki do podstawy wymiaru świadczeń. Jest bowiem oczywistym, że okres kolej-
nych 3 lat na przestrzeni ostatnich 12 lat sprzed złożenia wniosku o świadczenie
rentowe jest okresem krótkim, umożliwiającym podjęcie przez stosunkowo krótki
czas atrakcyjnej płacowo pracy, a tym samym manipulowanie wysokością świadcze-
nia rentowego. Wybór kolejnych 10 lat z przestrzeni 20 lat poprzedzających złożenie
wniosku o świadczenie rentowe praktycznie manipulacje takie eliminuje powodując,
że wysokość świadczenia rentowego jest bardziej adekwatna do osiąganych przez
czas aktywności zawodowej zarobków. Z powyższej zasady wynika, że dotyczy ona
pierwszorazowych wniosków o świadczenia i ma na celu także stabilizację wysokości
samych świadczeń i ich waloryzacji.
Niedopuszczalna jest interpretacja przyjęta przez ubezpieczonego i przedsta-
wiona w kasacji. Prowadziłaby ona bowiem do stwierdzenia, że osoba, która złożyła
pierwszy wniosek o świadczenie rentowe przed 31 grudnia 1992 r., może corocznie
ponawiać wniosek o przeliczanie świadczeń, wskazując coraz to dłuższy okres za-
robkowania na przestrzeni coraz dłuższego okresu poprzedzającego złożenie po-
nownego wniosku o przeliczenie świadczenia. Mogłoby się to dziać ze szkodą dla
zainteresowanego, bowiem gdyby np. ubezpieczony złożył wniosek o przeliczenie w
1999 r., mógłby wybrać zarobki z kolejnych 10 lat na przestrzeni lat 1980-1999 , (tj.
19 lat poprzedzających wniosek o przeliczenie), a wówczas średni zarobek z 8-10 lat
mógłby się okazać niższy niż średni zarobek z 3 lat. Gdyby Jan R. złożył pierwszy
wniosek o rentę inwalidzką dopiero w 1995 r. w myśl art. 7 pkt 4 ustawy o rewalory-
zacji, musiałby wskazać do podstawy wymiaru renty kolejne zarobki z 6 lat kalenda-
rzowych na przestrzeni 17 lat (1980-1995), a nie z kolejnych 3 lat na przestrzeni 12
lat (1983-1995). Wypływa więc stąd wniosek, że przepis art. 33 ust. 1 ustawy rewa-
loryzacyjnej, zezwalający na ponowne obliczenie już zrewaloryzowanych świadczeń
pobieranych w dniu wejścia w życie ustawy rewaloryzacyjnej (15 listopada 1991 r.),
ma charakter wyjątkowy, mający na celu ewentualną korektę podstawy wymiaru
świadczeń, wyrażającą się przyjęciem zarobków z innego, 3-letniego okresu kolej-
nych lat kalendarzowych mieszczących się w 12-letnim okresie zatrudnienia, liczo-
nym wstecz od daty wniosku przypadającej przed 31 grudnia 1992 r. Innymi słowy,
art. 33 ust. 1 ustawy w stosunku do Jana R. pozwolił na zmianę 3-letniego okresu, z
którego zarobki przyjęto do podstawy wymiaru renty, na inny 3-letni, ale mieszczący
się w 12 latach poprzedzających złożenie pierwszego wniosku o rentę, tj. 1976-1987
włącznie. Ubezpieczonemu wolno było wnosić o przyjęcie zarobków, czy to z lat
1976-1979, czy 1980-1983, czy też 1984-87 lub kolejnych lat pośrednich, ale tylko na
przestrzeni lat 1976-1987.
Złożenie wniosku o ponowne przeliczenie świadczenia w latach 1992-1995
przy zakończeniu osiągania zarobków w 1988 r. i uzyskaniu w tym roku renty, nie
może powodować rozszerzenia, ani przedziału czasowego, z którego można wybie-
rać okres kolejnych lat zarobkowania, ani wydłużać samego okresu zarobkowania,
bowiem tego rodzaju wykładni stoi na przeszkodzie wyraźne postanowienie art. 33
ust. 1 cyt. ustawy, wskazujące na stosowanie wobec do osób, które nabyły prawo do
świadczeń przed dniem 15 listopada 1991 r. (wejście w życie ustawy rewaloryzacyj-
nej), wyłącznie przepisu art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy, dopuszczającego zmianę 3-let-
niego okresu zarobkowania w ostatnich 12-tu latach przed złożeniem pierwszego
wniosku o świadczenie rentowe.
W tym stanie rzeczy zarzut kasacji naruszenia art. 7 ust. 1 pkt 4 oraz art. 33
ust. 1 ustawy rewaloryzacyjnej jest oczywiście bezzasadny i Sąd Najwyższy orzekł
na podstawie art. 39312 KPC jak w sentencji wyroku.
========================================