Wyrok z dnia 19 lutego 2002 r.
II UKN 307/01


Przewodniczący SSN Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Sędziowie SN:
Beata Gudowska, Maria Tyszel.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 19 lutego 2002 r. sprawy
z wniosku Sławomira Ł. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi
w W. o odsetki, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apelacyjnego we
Wrocławiu z dnia 7 czerwca 2000 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Prawomocnym wyrokiem Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń
Społecznym we Wrocławiu z dnia 24 października 1996 r. [...] został podwyższony
wskaźnik wysokości podstawy wymiaru emerytury i renty wypadkowej wnioskodawcy
Sławomira Ł. poczynając od 1 listopada 1991 r. W wykonaniu tego wyroku Zakład
Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w W. decyzją z dnia 12 marca 1997 r. przeliczył
świadczenia ustalając wysokość wyrównania od 1 listopada 1991 r. Po złożeniu
przez wnioskodawcę odwołania od tej decyzji organ rentowy decyzją z dnia 20 marca
1998 r. przyznał odsetki z tytułu opóźnienia w wypłacie świadczenia za okres od 14
listopada 1996 r. do dnia 1 kwietnia 1998 r. Wnioskodawca odwołał się od tej decyzji
żądając odsetek od 1 listopada 1991 r.
Wyrokiem z dnia 25 lutego 1999 r. [...] Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych we Wrocławiu oddalił odwołanie. Sąd uznał, że do daty uprawo-
mocnienia się wyroku przyznającego podwyższone świadczenie organ rentowy nie
pozostawał w zwłoce gdyż opóźnienie w wypłacie świadczenia jest następstwem
okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności - art. 38 ust. 1 ustawy z dnia 25
listopada 1986 r. o organizacji i finansowaniu ubezpieczeń społecznych (jednolity
tekst: Dz.U. z 1989 r. Nr 25, poz. 137 ze zm.).
Apelacja wnioskodawcy od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych we Wrocławiu z dnia 7
czerwca 2000 r. [...]. Sąd Apelacyjny uznał, że ze względu na ograniczenia dowodo-
we w postępowaniu rentowym określone w § 20 pkt 1 rozporządzenia Rady Mini-
strów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-
rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. Nr 10, poz. 49 ze zm.) organ rentowy
nie mógł uwzględnić w podstawie wymiaru świadczeń wskazanych przez wniosko-
dawcę dochodów, nie potwierdzonych zaświadczeniem zakładu pracy lub wpisem w
legitymacji ubezpieczeniowej. Dopiero w postępowaniu sądowym, w którym okolicz-
ności te mogą być wykazywane wszelkimi środkami dowodowymi, wysokość docho-
dów została ustalona na podstawie zeznań świadków. Do daty uprawomocnienia się
wyroku przyznającego podwyższone świadczenie organ rentowy nie pozostawał w
zwłoce.
Wyrok ten zaskarżył kasacją wnioskodawca opierając kasację na obu podsta-
wach wymienionych w art. 3931 pkt 1 i 2 KPC. Podstawy kasacji zostały sformułowa-
ne w ten sposób, że zarzuca się 1) ,,błędną ocenę ustalonego stanu faktycznego
przez przyjęcie, iż pozwany nie zawinił w opóźnieniu przeliczania wskaźnika wysoko-
ści emerytury bowiem zaistniał osobisty emocjonalny stosunek uczuciowy przy orze-
kaniu ze strony wyrokujących składów sędziowskich" orzekających w sprawach pra-
womocnie zakończonych a także Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu w sprawie [...],
,,co pozostaje w sprzeczności naruszając art. 48 § 1 pkt 5, art. 49 i art. 379 pkt 4 i art.
39317 KPC, bowiem one są myślą przewodnią ustawodawcy idealnego obiektywizmu
a w rzeczywistości gdyby nie osobisty stosunek orzekających to w oparciu o obowią-
zujące przepisy w dniu złożenia wniosków należało dojść do logicznego, przeciwne-
go wniosku, iż pozwany dopuścił się klasycznego zawinienia dotyczącego opóźnienia
realizacji dwóch oddzielnych wniosków, co wyczerpuje treść art. 416 KC bowiem
spowodowana została duża dolegliwość finansowa powodowi, 2) nie powołanie bie-
głego księgowego w celu ustalenia czy wyliczenia finansowe pozwanego z dnia
11.03. 2000 r. polegają na prawdzie. Ograniczenie możliwości powodowi zapoznania
się z całością akt sprawy [...] wydania wyroku w dniu 7 czerwca 2000 r. na podstawie
niekompletnych akt , co narusza art. 379 pkt 5 KPC, bowiem powód w apelacji od
wyroku [...] przytacza istotne fragmenty całości przebiegu postępowania przed są-
dami, co mogło mieć wpływ na wyrokowanie." We wniosku kasacyjnym skarżący
wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i poprzedzającego go wyroku Sądu pierw-
szej instancji, uznanie tych wyroków za nieważne i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu we Wrocławiu do ponownego rozpoznania. Jako uzasadnienie pierw-
szego zarzutu nieważności postępowania wskazał, że w składzie sędziowskim roz-
poznającym w pierwszej instancji sprawę [...] (prawomocnie zakończoną) i w składzie
rozpoznającym niniejszą sprawę przed Sądem Okręgowym brał udział ten sam
przewodniczący. Także w postępowaniu apelacyjnym w składzie rozpoznającym
apelację od wyroku w sprawie [...] i w składzie wyrokującym w niniejszej sprawie
uczestniczył ten sam przewodniczący. Zdaniem skarżącego taka sytuacja skłania do
refleksji, że w trakcie trwania procesów mógł zaistnieć stosunek osobisty i emocjo-
nalny przy ferowaniu wyroków. Na uzasadnienie drugiego zarzutu podał, że zaskar-
żony wyrok zapadł na podstawie niekompletnych akt. ,,Brak między innym protokołów
z posiedzeń Sądu pod przewodnictwem sędziego Aleksandra O. [...], co wyczerpuje
treść art. 379 pkt 5 KPC".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Prawidłowe wskazanie podstaw kasacyjnych stosownie do przepisu art. 3933
KPC wymaga wskazania przepisów prawa i postępowania, które skarżący uważa za
naruszone, wskazania na czym polegają uchybienia i w przypadku oparcia kasacji na
podstawie z art.3931 pkt 2 KPC wskazanie, jaki wpływ popełnione uchybienia mogły
mieć na wynik sprawy. Stosownie do treści art. 39311 Sąd Najwyższy rozpoznaje
sprawę w granicach kasacji, co oznacza, że kontroli kasacyjnej podlega prawidło-
wość zastosowania przepisów prawa i postępowania, które zostały wskazane jako
naruszone. Zgodnie z tą zasadą nie podlegają rozpoznaniu w postępowaniu kasa-
cyjnym zarzuty sformułowane w kasacji opisowo bez odniesienia do konkretnych
przepisów prawa lub postępowania. Kasacja zawierająca wyłącznie takie zarzuty nie
byłaby w ogóle rozpoznawana, gdyż jako niedopuszczalna podlegałaby odrzuceniu.
Dlatego mogą być rozpoznane tylko te zarzuty, które dotyczą naruszenia wskaza-
nych w kasacji przepisów. Nie ma natomiast potrzeby odnoszenia się do takich za-
rzutów jak błędna ocena stanu faktycznego czy zaniechanie przeprowadzenia dowo-
du z opinii biegłego, gdyż brak jest wskazania przepisów postępowania, które tego
rodzaju ewentualne uchybienia naruszają.
W zakresie podstawy z art. 3931 pkt 2 KPC rozpoznaniu podlega zarzut nieważności
postępowania, co zgodnie z art. 39311 KPC Sąd Najwyższy musi brać pod rozwagę z
urzędu niezależnie od podstaw kasacyjnych. Oceniając postępowanie przed Sądem
Apelacyjnym w kontekście określonych w art. 379 KPC przypadków nieważności po-
stępowania należało uznać, że postępowanie nie jest dotknięte nieważnością. W
szczególności nie zachodzi nieważność postępowania z podanej w kasacji przyczy-
ny, że w rozpoznaniu sprawy brał udział sędzia wyłączony z mocy ustawy (art. 379
pkt 5 KPC). Zgodnie z art. 48 § 1 pkt 5 sędzia jest wyłączony z mocy samej ustawy w
sprawach, których w instancji niższej brał udział w wydaniu zaskarżonego orzecze-
nia. Przepis ten nie jest podstawą do wyłączenia z mocy ustawy sędziego, który po-
przednio orzekał w tej samej instancji w innej sprawie między tymi samymi stronami,
a tylko na taką sytuację powołuje się skarżący. Żaden z sędziów składu Sądu Apela-
cyjnego, który wydał zaskarżony kasacją wyrok, nie brał udziału w wydaniu wyroku
Sądu pierwszej instancji zaskarżonego apelacją.
Podstawą nieważności postępowania w przypadku określonym w art. 379 pkt
5 jest udział w rozpoznaniu sprawy sędziego wyłączonego z mocy ustawy. Nie jest
więc podstawą nieważności postępowania udział w nim sędziego, co do którego
strony lub sam sędzia mogą złożyć wniosek o wyłączenie na podstawie art. 49 KPC.
Sędzia taki nie jest bowiem wyłączony z mocy ustawy. Niezależnie od tego zarzut, że
sędzia, który poprzednio rozpoznawał sprawę lub kilka spraw między tymi samymi
stronami, miał do tych stron lub jednej ze stron stosunek emocjonalny, jest całkowicie
gołosłowny i absolutnie nie usprawiedliwiony okolicznościami sprawy.
Nie występuje także druga wskazana w kasacji podstawa nieważności postę-
powania określona w art. 379 pkt 5 KPC a mianowicie pozbawienie wnioskodawcy
możności obrony swoich praw. Uzasadniając ten zarzut wnioskodawca powołał się
na okoliczność, że w aktach sprawy brakowało protokołów rozpraw przed Sądem
pierwszej instancji nie określając ani dat rozpraw ani czynności, jakie były dokony-
wane na tych rozprawach. Nawet gdyby tak ogólnikowo sformułowany zarzut był
prawdziwy, nie uzasadnia on w żaden sposób pozbawienia wnioskodawcy możliwo-
ści popierania apelacji i powoływania się w postępowaniu apelacyjnym na wszystkie
okoliczności i dowody, także te, które nie mają odzwierciedlenia w protokołach czyn-
ności sądowych w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji.
Przepis art. 39317 KPC został w kasacji wskazany prawdopodobnie przez po-
myłkę, gdyż dotyczy on postępowania kasacyjnego a nie postępowania apelacyjnego
i nie mógł być przez Sąd drugiej instancji naruszony.
W sytuacji, gdy nie zachodzi nieważność postępowania a kasacja nie wska-
zuje naruszenia innych przepisów postępowania jako podstawy kasacji, niezasadne
było oparcie kasacji na podstawie określonej w art. 3931 pkt 2 KPC.
Całkowicie nieusprawiedliwiona jest także druga podstawa kasacji czyli naru-
szenie prawa materialnego (art. 3931 pkt 1 KPC). Wskazany jako naruszony przepis
art. 416 KC nie ma w ogóle zastosowania w postępowaniu w sprawach z zakresu
ubezpieczeń społecznych, które toczy się na skutek odwołania od decyzji organu
rentowego w granicach żądania podlegającego rozpoznaniu przez organ rentowy.
Roszczenia o odszkodowanie z tytułu czynu niedozwolonego, za który osoba prawna
odpowiada na podstawie art. 416 KC mogą być dochodzone jedynie w procesie cy-
wilnym a nie w drodze postępowania emerytalno-rentowego.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312 KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================