Wyrok z dnia 5 kwietnia 2000 r.
II UKN 306/00

Przepis art. 2 ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji
emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych
ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.) nie jest podstawą prawną uwzględnienia
jako okresów składkowych okresów pozostawania bez pracy przypadających
po dniu 15 listopada 1991 r.


Przewodniczący SSN Maria Tyszel, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Beata Gudowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 5 kwietnia 2001 r. sprawy z wniosku
Zenobii B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w K. o wcze-
śniejszą emeryturę, na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjne-
go w Poznaniu z dnia 18 stycznia 2000 r. [...]

o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 20 lutego 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w
K. odmówił przyznania wnioskodawczyni Zenobii B. prawa do wcześniejszej emerytu-
ry wobec braku wymaganego okresu zatrudnienia.
Odwołanie wnioskodawczyni od tej decyzji zostało oddalone wyrokiem Sądu
Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 13 kwietnia
1999 r. [...]. Sąd ustalił, że wykazany dokumentami okres zatrudnienia wnioskodaw-
czyni wynosi 31 lat, 9 miesięcy i 1 dzień. Żądanie doliczenia okresu pracy w gospo-
darstwie rolnym rodziców od 11 września 1969 r. do 24 marca 1971 r. oraz od 25
marca 1974 r. do 31 marca 1974 r. nie może być uwzględnione, gdyż w tych okre-
sach wnioskodawczyni nie pracowała stale w gospodarstwie rolnym rodziców, lecz
zamieszkiwała wraz z mężem w innej miejscowości. Nie może być także doliczony
okres pozostawania bez pracy od 1 kwietnia 1993 r. do 31 maja 1996 r., kiedy wnio-
skodawczyni była zarejestrowana jako bezrobotna bez prawa do zasiłku. Nie jest to
bowiem okres składkowy w rozumieniu art. 2 ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 paździer-
nika 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz
o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 104, poz. 450 ze zm.). Wobec braku wymaga-
nego dla kobiet 35 -letniego okresu zatrudnienia wnioskodawczyni nie spełnia wa-
runków do przyznania wcześniejszej emerytury na podstawie § 1 ust. 1 rozporządze-
nia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcześniejszego przechodze-
nia na emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładu
pracy ( Dz.U. Nr 29, poz. 159).
W apelacji od tego wyroku wnioskodawczyni żądała przyznania prawa do
wcześniejszej emerytury przy uwzględnieniu jako okresów zatrudnienia okresu pracy
w gospodarstwie rolnym i okresu pozostawania bez pracy.
Wyrokiem z dnia 18 stycznia 2000 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Poznaniu oddalił apelację. Sąd Apelacyjny uznał, że wniosko-
dawczyni nie udowodniła okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców. Podzielił
pogląd Sądu pierwszej instancji, że żądanie zaliczenia do okresu zatrudnienia okresu
pozostawania bez pracy i bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych jest sprzeczne z
przepisem powołanym w uzasadnieniu wyroku. Na poparcie tego stanowiska Sąd
przytoczył uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1995 r., II UZP 21/95
(OSNAPiUS 1996 r. nr 8, poz.120)
Wyrok ten zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i wskazując jako podstawę
kasacji naruszenie prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zasto-
sowanie przepisów art. 11 ust. 2 pkt 14 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopa-
trzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) i art. 2
ust. 2 pkt 6 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o
zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw a także art. 6 pkt
2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity
tekst: Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25), wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz
poprzedzającego go wyroku Sądu pierwszej instancji i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji wnio-
skodawczyni podniosła, że dokonana przez oba Sądy interpretacja drugiego z po-
wołanych przepisów jest nieprawidłowa, gdyż pomija regulację zawartą w pierwszym
z tych przepisów, który uważa za okres równorzędny z okresem zatrudnienia okres
pozostawania bez pracy z powodu niemożności jej otrzymania.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zgodnie z art. 39311 KPC Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach ka-
sacji, co oznacza, że ogranicza się do zbadania, czy naruszone zostały przepisy
wskazane przez skarżącego przy przytoczeniu podstaw kasacji. Nie jest usprawie-
dliwioną podstawą kasacji zarzut naruszenia przepisów prawa materialnego, które
nie miały i nie mogły mieć w sprawie zastosowania. Dwa pierwsze ze wskazanych
przez wnioskodawczynię przepisów nie mogły być stosowane przy ocenie zasadno-
ści jej roszczeń.
Spełnienie warunków do wcześniejszej emerytury na podstawie § 1 ust. 1 roz-
porządzenia Rady Ministrów z dnia 25 marca 1997 r. w sprawie wcześniejszego
przechodzenia na emeryturę pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczą-
cych zakładu pracy ocenia się według stanu prawnego obowiązującego w dacie roz-
wiązania z pracownikiem stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy.
Zgodnie z tym przepisem prawo do emerytury powstaje po ustaniu stosunku pracy
jeżeli pracownik do daty rozwiązania stosunku pracy ma wymagany okres zatrud-
nienia wynoszący (dla kobiet) 35 lat. Okres zatrudnienia ustalany jest na podstawie
przepisów obowiązujących w dacie rozwiązania stosunku pracy, a więc w tej sprawie
w1997 r.
Wskazany w kasacji przepis art. 11 ust. 2 pkt 14 ustawy z dnia 14 grudnia
1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin przestał obowiązywać
z dniem 15 listopada 1991 r., po wejściu w życie ustawy z dnia 17 października 1991
r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasadach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie
niektórych ustaw z mocy art. 45 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z tym przepisem przepisy
dotychczasowe stosuje się tylko w takim zakresie, w jakim nie są sprzeczne z po-
stanowieniami ustawy. Kwestia okresów uwzględnianych przy ustalaniu prawa do
świadczeń i ich wysokości została uregulowana w ustawie całościowo w art. 2, 4 i 5,
w związku z czym nie stosuje się zawartych w ustawie o z. e. p. regulacji dotyczą-
cych okresów zatrudnienia, równorzędnych z okresami zatrudnienia i zaliczalnych do
okresów zatrudnienia. Przepis art. 11 ust. 2 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. nie
mógł mieć w sprawie zastosowania wobec utraty mocy obowiązującej.
Z innych przyczyn nie mógł mieć w sprawie zastosowania przepis art. 2 ust. 2
pkt 6 ustawy rewaloryzacyjnej, a powołanie tego przepisu przez oba Sądy jako pod-
stawy prawnej rozstrzygnięcia było błędne. Przepis art. 2 ust. 2 nie jest bowiem pod-
stawą prawną uwzględnienia jako okresów składkowych okresów pozostawania bez
pracy, przypadających po dniu 15 listopada 1991 r. Stanowi on, że za okresy skład-
kowe uważa się przypadające przed dniem wejścia w życie ustawy okresy wymienio-
ne w poszczególnych punktach, między innymi okresy pozostawania bez pracy z
powodu niemożności jej otrzymania. Żądanie uwzględnienia okresów składkowych
przypadających po wejściu w życie ustawy może być oparte tylko na podstawie art. 2
ust. 1 lub na podstawie przepisów szczególnych. Okres pozostawania bez pracy z
powodu niemożności jej otrzymania nie jest wymieniony w art. 2 ust. 1 ustawy rewlo-
ryzacyjnej. Natomiast przepis art. 30 ust. 1 ustawy z dnia 14 grudnia 1994 r. o za-
trudnieniu i przeciwdziałaniu bezrobociu (jednolity tekst: Dz.U. z 1997 r. Nr 25, poz.
128 ze zm.) stanowi, że do okresów składkowych w rozumieniu przepisów o zaopa-
trzeniu emerytalnym wlicza się okresy pobierania zasiłków dla bezrobotnych z wyjąt-
kiem okresów ich pobierania za czas udokumentowanej niezdolności do pracy, które
wlicza się jako okresy nieskładkowe. Okresami składkowymi na podstawie tego
przepisu są więc tylko okresy pobierania zasiłków dla bezrobotnych. Okres pozosta-
wania bez pracy bez prawa do zasiłku dla bezrobotnych nie może być uwzględniony
przy ustalaniu okresów wymaganych do nabycia prawa do emerytury wobec braku
podstawy prawnej.
Zarzut naruszenia przepisu art. 6 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o
ubezpieczeniu społecznym rolników nie został w kasacji uzasadniony. W świetle
ustaleń faktycznych, które nie mogą być kwestionowane wobec braku zarzutu, że
zapadły z naruszeniem przepisów postępowania, wnioskodawczyni nie mogła być
uznana za domownika rolnika w rozumieniu tego przepisu.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312 KPC oddalił ka-
sację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw.
========================================