Wyrok z dnia 17 grudnia 1996 r.
II UKN 30/96

Warunkiem uzyskania świadczenia z tytułu wypadku, który pozostawał w
związku z działalnością gospodarczą, jest prowadzenie jej na terenie Polski. Nie
ma natomiast znaczenia to, że wypadek nastąpił poza granicami kraju.

Przewodniczący SSN: Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Maria Mańkowska
(sprawozdawca), Stefania Szymańska.

Sąd Najwyższy, przy udziale prokuratora Prokuratury Krajowej Iwony
Kaszczyszyn, po rozpoznaniu w dniu 17 grudnia 1996 r. sprawy z wniosku Anny G. i
nieletnich dzieci przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w G.W. o
rentę rodzinną wypadkową, na skutek kasacji Rzecznika Praw Obywatelskich od
wyroku Sądu Wojewódzkiego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze
z dnia 30 października 1995 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i poprzedzającą go decyzję Zakładu Ubezpieczeń
Społecznych-Oddział w G.W. z dnia 31 sierpnia 1995 r. [...] i przyznał Annie G. i jej
dzieciom Jakubowi i Michałowi Antoniemu G. rentę rodzinną wypadkową od dnia 1 maja
1995 roku.


U z a s a d n i e n i e

Wnioskodawczyni Anna G., pobierająca rentę rodzinną po zmarłym mężu
Dariuszu G., zgłosiła wniosek o rentę rodzinną wypadkową. Zespół powołany przez
organ rentowy w celu zbadania okoliczności i przyczyn wypadku ustalił w protokole [...],
że wypadek, któremu uległ mąż wnioskodawczyni w dniu 4 kwietnia 1995 r. w
Niemczech, był śmiertelnym wypadkiem przy prowadzeniu działalności gospodarczej.
Decyzją z dnia 31 sierpnia 1995 r. organ rentowy odmówił wnioskodawczyni i jej
dzieciom prawa do renty rodzinnej wypadkowej po zmarłym mężu i ojcu, ponieważ wy-
padek miał miejsce poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Od powyższej decyzji wnioskodawczyni odwołała się do Sądu Wojewódzkiego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Zielonej Górze domagając się zmiany decyzji
i podniosła, iż wypadek jej męża miał miejsce poza granicami Polski, lecz był związany
z rodzajem prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, polegającej na
dokonywaniu stałych transakcji handlowych w Niemczech.
Wyrokiem z dnia 30 października 1995 r. Sąd Wojewódzki oddalił odwołanie.
Uzasadnienie wyroku nie zostało sporządzone, bowiem wnioskodawczyni nie wystąpiła
z takim żądaniem ani też nie wniosła od niego rewizji.
Powyższy wyrok zaskarżył w drodze kasacji Rzecznik Praw Obywatelskich na
podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 1 marca 1996 r. o zmianie Kodeksu postępowa-
nia cywilnego, rozporządzeń Prezydenta Rzeczypospolitej - Prawo upadłościowe i
Prawo o postępowaniu układowym, Kodeksu postępowania administracyjnego, ustawy
o kosztach sądowych w sprawach cywilnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr
43, poz 189) zarzucając rażące naruszenie art. 26 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca
1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z
1983 r., Nr 30, poz. 144 ze zm.) w związku z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 18 grudnia
1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących działalność gospodarczą oraz
ich rodzin (Dz. U. z 1989 r., Nr 46, poz. 250 ze zm.), art. 47714 § 2 KPC, a także
naruszenie interesu Rzeczypospolitej Polskiej oraz wnosił o uchylenie zaskarżonego
wyroku i poprzedzającej go decyzji organu rentowego i przyznanie wnioskodawczyni i
jej dzieciom renty rodzinnej wypadkowej.
Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał, że Sąd Wojewódzki dokonał błędnej
interpretacji art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. łącząc uzyskanie świadcze-
nia z tytułu wypadku z jego związkiem z miejscem wypadku zamiast z miejscem
prowadzenia działalności gospodarczej.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja jest zasadna, bowiem organ rentowy i Sąd Wojewódzki, podzielając
stanowisko organu rentowego, błędnie przyjęły, że wnioskodawczyni i jej dzieciom nie
przysługuje prawo do renty rodzinnej wypadkowej z uwagi na to że wypadek męża
wnioskodawczyni miał miejsce poza obszarem Polski. Art. 3 ust. 1 powołanej ustawy z
dnia 12 czerwca 1975 r. takiego ograniczenia nie zawiera, a jedynie stwierdza, że
świadczenia określone ustawą przysługują z tytułu wypadków powstałych w związku z
zatrudnieniem na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Bezsporne jest, że miejscem
wykonywania działalności gospodarczej, jaką prowadził mąż wnioskodawczyni, był
G.W. Działalność ta dotyczyła handlu artykułami pochodzenia krajowego i
zagranicznego branży spożywczej i przemysłowej, mąż wnioskodawczyni utrzymywał
stałe kontakty handlowe w Niemczech i w dniu wypadku miał umówione spotkanie w
celach handlowych na terenie Niemiec. Potwierdza to oświadczenie zamieszkałej w
Berlinie Teresy D., które znajduje się w aktach organu rentowego [...].
Sąd Najwyższy uznał, że Sąd Wojewódzki z rażącym naruszeniem art. 3 ust. 1
ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. oraz art. 47714 § 2 KPC oddalił odwołanie wniosko-
dawczyni od sprzecznej z prawem decyzji organu rentowego. Organ ten uznał wypadek
męża wnioskodawczyni za wypadek przy prowadzeniu działalności gospodarczej, ale
nieprawidłowo przyjął, że art. 3 ust. 1 omawianej ustawy nie pozwala przyznać prawa
do renty rodzinnej wypadkowej dlatego, iż wypadek miał miejsce poza obszarem kraju.
Prawo wnioskodawczyni i jej dzieci do renty rodzinnej wynika z art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 18 grudnia 1976 r. o ubezpieczeniu społecznym osób prowadzących
działalność gospodarczą oraz ich rodzin (jednolity tekst: Dz. U. z 1989 r., Nr 46, poz.
250 ze zm.), który stanowi, że renta rodzinna z tytułu wypadku przy prowadzeniu
działalności gospodarczej przysługuje na zasadach i w wysokości określonych prze-
pisami o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Za
wypadek, o którym mowa w ust. 1, uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną
zewnętrzną, które nastąpiło podczas wykonywania zwykłych czynności wynikających z
prowadzenia działalności lub w związku z wykonywaniem takich czynności (art. 10 ust.
2 pkt 1).
Ponieważ wypadek śmiertelny, jakiemu uległ mąż wnioskodawczyni, uznany
został za wypadek przy prowadzeniu w Polsce działalności gospodarczej, nie ma zna-
czenia prawnego i nie pozbawia wnioskodawczyni i jej dzieci prawa do renty rodzinnej
wypadkowej fakt, iż wypadek miał miejsce za granicą.
Art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków przy
pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r., Nr 30 poz. 144) określa
jedynie wymóg zatrudnienia pracownika na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, co
spełniał mąż wnioskodawczyni skoro prowadził działalność gospodarczą w G.W.
Zatem na podstawie art. 26 ust. 1 tej ustawy wnioskodawczyni i jej dzieciom, jako
członkom rodziny pracownika, który zmarł wskutek wypadku przy pracy, przysługuje
renta rodzinna wypadkowa.
Zaskarżony wyrok narusza również interes Rzeczypospolitej Polskiej, wyrażający
się w szczególnej ochronie osób poszkodowanych w wyniku wypadków przy
pracy. Z tych też względów kasacja podlegała uwzględnieniu mimo upływu sześciu
miesięcy od uprawomocnienia się zaskarżonego wyroku i na podstawie art. 39315 KPC
Sąd Najwyższy orzekł, jak w sentencji.

========================================