Wyrok z dnia 4 września 1997 r.
II UKN 210/97


Jeżeli sąd drugiej instancji uzna, że wszystkie okoliczności istotne dla rozs-
trzygnięcia sprawy zostały wyjaśnione, lecz sąd pierwszej instancji dokonał ustaleń z
przekroczeniem wyznaczonych w art. 233 § 1 KPC granic swobodnej oceny dowodów,
może bez przeprowadzenia postępowania dowodowego, dokonać ustaleń faktycznych na
podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji (art. 382 KPC).


Przewodniczący SSN: Maria Tyszel, Sędziowie SN: Jerzy Kuźniar, Barbara Wagner
(sprawozdawca).


Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 4 września 1997 r. sprawy z wniosku Leszka
T. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w C. o odszkodowanie z
tytułu wypadku w drodze z pracy do domu, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie z dnia 18 grudnia 1996 r.
[...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e


Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z dnia
11 lipca 1996 r. [...] oddalił odwołanie Leszka T. od decyzji wydanej przez Zakład
Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w C. w dniu 2 grudnia 1992 r., odmawiającej wypłaty
jednorazowego odszkodowania z tytułu wypadku w drodze z pracy do domu, jakiemu uległ
wnioskodawca w dniu 27 marca 1989 r. Sąd ustalił, że Leszek T, zatrudniony w Miejskim
Przedsiębiorstwie Gospodarki Komunalnej i Mieszkaniowej w W., w dniu 27 marca 1989 r.
rozpoczął pracę o godz. 6oo. O godzinie 12oo, na własną prośbę, został zwolniony z pracy
przez K.M. "pod warunkiem załatwienia zastępstwa". K.M. przebywał w tym dniu na
zwolnieniu lekarskim i nie miał kompetencji do podejmowania jakichkolwiek czynności
służbowych, w tym także zwolnienia wnioskodawcy z pracy. Zwolnienia Leszkowi T. nie
mogli również skutecznie udzielić ani T.G. - kierownik kotłowni, gdyż krytyczny dzień był
jego dniem wolnym od pracy, ani K.L., który nie był przełożonym wnioskodawcy. Na
stanowisku pracy Leszka T. zastąpił Z.H. Około godziny 14oo odwołujący się wyjechał z
pracy do domu. Jadąc rowerem bez sprawnych hamulców upadł, uderzając o krawężnik. W
rezultacie doznanego wskutek upadku urazu głowy poszkodowany, został zaliczony do II
grupy inwalidów. W ocenie Sądu "okoliczności wypadku nie dają podstaw do uznania", że
wypadek był wypadkiem w drodze z pracy do domu. Poza tym, z odpowiedzialności za
skutki wypadku zwalnia pracodawcę okoliczność, że wnioskodawca przyczynił się do
wypadku w znacznym stopniu. Użycie roweru bez sprawnych hamulców można
zakwalifikować jako co najmniej rażące niedbalstwo.

W apelacji od tego wyroku Leszek T., podnosząc zarzuty sprzeczności istotnych
ustaleń Sądu z materiałem zebranym w sprawie przez przyjęcie, że opuścił on zakład pracy
około godziny 14oo, że zgoda K.M. na zwolnienie go z pracy była nieskuteczna i że rower,
którym jechał do domu miał niesprawne hamulce oraz naruszenia prawa materialnego, a to
art. 9 w zw. z art. 41 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu wypadków
przy pracy i chorób zawodowych (jednolity tekst: Dz. U. z 1983 r. Nr 30, poz. 144 ze zm.),
wniósł o jego zmianę lub uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi
Wojewódzkiemu-Sądowi Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie.

Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Lublinie wyrokiem z dnia
18 grudnia 1996 r. [...] oddalił apelację. Zdaniem Sądu, ustalając, że Leszek T. opuścił zakład
o godzinie 14oo Sąd I instancji przekroczył wyznaczone w art. 233 § 1 KPC granice
swobodnej oceny dowodów. Ustalenia tego dokonał bowiem z pominięciem treści
dokumentów, a to: dokonanych przez K.L. zapisów w kontrolce dyżurów i przebiegu zmian,
z których wynika, że w dniu 27 marca 1989 r. powód zakończył pracę o godzinie 12oo i o tej
godzinie na stanowisku pracy zastąpił go Z.H., listy płac, w której potwierdzony został fakt,
że Leszek T. otrzymał wynagrodzenie za pracę w krytycznym dniu za czas od godziny 6oo do
12oo i jego wysokości nie kwestionował, notatki sporządzonej przez T.G. w dniu następnym
po wypadku, dając wiarę zeznaniom świadków złożonym po pięciu latach od daty zdarzenia.
Fakt opuszczenia przez wnioskodawcę zakładu o godzinie 12oo potwierdzają pośrednio
zeznania jego zmiennika - Z.H., który po przyjściu do pracy nie spotkał Leszka T. Brak jest
także jakiejkolwiek wzmianki w zapisie przebiegu zmian o awarii, która wymagałaby
obecności wnioskodawcy w pracy. Oceniając samodzielnie materiał zebrany w postępowaniu
przed Sądem I instancji, Sąd Apelacyjny ustalił, że Leszek T. w dniu 27 marca 1989 r.
opuścił pracę o godzinie 12oo. Skoro wypadek miał miejsce około godziny 134o to zerwany
został jego związek z pracą. Sąd II instancji oddalił apelację, gdyż pomimo błędnego
uzasadnienia zaskarżony wyrok odpowiada prawu.

Leszek T. wniósł kasację od tego wyroku i wskazując jako jej podstawy naruszenia
prawa materialnego, a to art. 41 ust. 1 i 3 w związku z art. 9 ustawy wypadkowej oraz § 4 ust.
1,2, 3 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej oraz Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na
zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z
pracy oraz z tytułu chorób zawodowych (Dz. U. Nr 36, poz. 199), jak również naruszenie
przepisów postępowania, a w szczególności art. 233 § 1 KPC przez podważenie oceny
dowodów bez przeprowadzenia dodatkowego postępowania dowodowego, wniósł o jego
zmianę i uwzględnienie "powództwa" lub uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego
rozpoznania Sądowi II instancji.


Sąd Najwyższy zważył co następuje:


Podstawowym dla oceny zasadności kasacji jest zarzut naruszenia prawa pro-
cesowego, a to art. 233 § 1 KPC. Tylko jego potwierdzenie mogłoby decydować o trafności
zarzutu co do naruszenia prawa materialnego. Ustalony stan faktyczny Sąd II instancji ocenił
bowiem i prawidłowo zakwalifikował prawnie.

Zgodnie z art. 382 KPC sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału
zebranego w postępowaniu w I instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z treści tego
przepisu nie wynika obowiązek przeprowadzenia przez sąd II instancji dodatkowego
postępowania dowodowego w celu dokonania samodzielnych ustaleń faktycznych. W
przypadku stwierdzenia, że sąd I instancji ustalając stan faktyczny przekroczył granice
swobodnej oceny dowodów, sąd apelacyjny może dokonać na podstawie tego samego
materiału ustaleń odmiennych. Ustalenia stanowiące faktyczną podstawę rozstrzygnięcia
zawartego w zaskarżonym wyroku mieszczą się w granicach swobodnej oceny dowodów.
Kasacja w tej części jest więc nieuzasadniona.

Zgodnie z art. 41 ustawy z dnia 12 czerwca 1975 r. o świadczeniach z tytułu
wypadków przy pracy i chorób zawodowych w zw. z § 14 rozporządzenia MPiPS oraz
MZiOS z dnia 17 października 1975 r. w sprawie zasad i trybu orzekania o uszczerbku na
zdrowiu oraz wypłacania świadczeń z tytułu wypadku przy pracy, w drodze do pracy i z
pracy oraz z tytułu chorób zawodowych, świadczenia z tytułu wypadku w drodze z pracy do
domu przysługują, jeżeli droga była najkrótsza i nieprzerwana. Sąd II in stancji ustalił, że
poszkodowany wyszedł z pracy o godzinie 12oo a wypadkowi uległ o 134o. Przebycie drogi
między zakładem pracy, w którym Leszek T. był zatrudniony i jego domem nie wymagało
takiego czasu. Należy stąd wnosić, że po opuszczeniu stanowiska pracy poszkodowany nie
udał się bezpośrednio do domu. Przerwał zatem drogę zrywając jej związek z pracą, co -
zgodnie z § 14 rozporządzenia MPiPS oraz MZiOS z dnia 17 października 1975 r. - wyłącza
jego prawo do świadczeń przewidzianych w ustawie wypadkowej. Zaskarżony kasacją wyrok
odpowiada prawu.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do treści art.. 39312 KPC
orzekł jak w sentencji.
========================================