Wyrok z dnia 6 grudnia 1996 r.
II UKN 21/96

Prezes zarządu spółdzielni odwołany ze stanowiska z przyczyn orga-
nizacyjnych - zmniejszenia zatrudnienia w tym ograniczenia liczby członków
zarządu - może nabyć prawo do wcześniejszej emerytury.

Przewodniczący SSN: Stefania Szymańska, Sędziowie: SN Jerzy Kuźniar, SA:
Mieczysław Bareja (sprawozdawca).
Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 1996 r. sprawy z wniosku
Wincentego S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w A. o wcześ-
niejszą emeryturę, na skutek kasacji pozwanego Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-
Oddział w A. od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z dnia 29 sierpnia 1996 r.
[...]

o d d a l i ł kasację.


U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 21 lutego 1991 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział w A.
stwierdził prawo do wcześniejszej emerytury Wincentego S., urodzonego 10 paź-
dziernika 1931 r., od dnia 1 maja 1991 r., to jest od dnia rozwiązania stosunku pracy z
przyczyn dotyczących zakładu pracy. Organ rentowy ustalił staż zatrudnienia
Wincentego S. w rozmiarze 43 lat i 16 dni. W wyniku kontroli akt emerytalnych, organ
rentowy wznowił postępowanie w sprawie i decyzją z dnia 11 września 1995 r. [...] z
dniem 1 listopada 1995 r. wstrzymał wypłatę wcześniejszej emerytury. Zdaniem organu
rentowego decyzja stwierdzająca prawo do wcześniejszej emerytury była wynikiem
błędnej oceny prawnej stanu faktycznego, a w szczególności błędnie wówczas przyjęto,
że rozwiązanie umowy o pracę z wnioskodawcą nastąpiło wskutek przyczyn
dotyczących zakładu pracy w rozumieniu art. 1 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989
r. (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.).
Wnioskodawca był kierownikiem zakładu pracy, zakład pracy nie został zlikwi-
dowany, ani też nie ogłoszono jego upadłości, nie uległo likwidacji stanowisko jakie
wnioskodawca zajmował. Zatem, skoro redukcja zatrudnienia nie dotyczyła stanowiska
zajmowanego przez wnioskodawcę, to rozwiązanie umowy o pracę z wnioskodawcą nie
nastąpiło z przyczyn określonych w wyżej wskazanym przepisie. W tych warunkach
zastosowanie wobec wnioskodawcy przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla
pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4,
poz. 27) nie było i nie jest możliwe. W odwołaniu do Sądu Wojewódzkiego Wincenty S.
wnosił o zmianę decyzji organu rentowego i przyznanie prawa do wcześniejszej
emerytury. Powoływał się na to, że ze stanowiska Prezesa Zarządu Spółdzielni
Mieszkaniowej "Ś." w E. został odwołany z przyczyn organizacyjnych związanych ze
zmniejszeniem stanu zatrudnienia w pionie zarządzania, a zatem z przyczyn
dotyczących zakładu pracy.
Wyrokiem z dnia 18 kwietnia 1996 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubez-
pieczeń Społecznych w Białymstoku zmienił decyzję organu rentowego i stwierdził
prawo Wincentego S. do wcześniejszej emerytury, w tym prawo do wypłaty tej emery-
tury nadal od dnia wstrzymania, to jest od 1 listopada 1995 r. W motywach wyroku,
wskazując na różnice pomiędzy kierownikiem zakładu pracy, a funkcją kierowniczą w
zarządzie spółdzielni, wynikające z prawa spółdzielczego, Sąd Wojewódzki z różnic
tych wywodzi odmienność sytuacji w sprawie. Stwierdzając, że w Spółdzielni Miesz-
kaniowej "Ś." doszło do zmian organizacyjnych w zarządzie, polegających na zmniej-
szeniu liczby członków zarządu z czterech do trzech osób zatrudnionych na etatach,
Sąd Wojewódzki uznał, że rozwiązanie umowy o pracę z wnioskodawcą nastąpiło
wskutek zmian organizacyjnych przeprowadzonych w zakładzie pracy, mających na
celu zmniejszenie zatrudnienia, a zatem rozwiązanie to nastąpiło z przyczyn okreś-
lonych w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach roz-
wiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy
oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. z 1990 r., Nr 4, poz. 19 ze zm.).
W tej sytuacji, zdaniem Sądu Wojewódzkiego, w pełni uzasadnione było zasto-
sowanie przez organ rentowy § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki
Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracow-
ników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz.
27), zaś wznowienie postępowania przez organ rentowy i wstrzymanie wypłaty wcześ-
niejszej emerytury nie było zasadne.
Wyrokiem z dnia 29 sierpnia 1996 r. [...] Sąd Apelacyjny-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Białymstoku rewizję organu rentowego oddalił w pełni podzielając
ustalenia faktyczne i ocenę prawną dokonaną przez Sąd Wojewódzki.
Od wyroku tego kasację wniósł Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w A.
Zarzucając naruszenie prawa materialnego, tj. § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy
i Polityki Socjalnej z dnia 26 stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla
pracowników zwalnianych z pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4,
poz. 27), wnosił o zmianę zaskarżonego wyroku lub jego uchylenie i przekazanie
sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku lub Sądowi
Wojewódzkiemu w Białymstoku. Skarżący wywodził, że Spółdzielnia Mieszkaniowa "Ś."
w E. nadal istnieje i nadal istnieje stanowisko prezesa Zarządu Spółdzielni, a zatem,
skoro nie został zlikwidowany zakład pracy i nie uległo likwidacji stanowisko kierownika
jakie zajmował wnioskodawca, to nie można przyjmować, że rozwiązanie umowy z
wnioskodawcą nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy określonych w art. 1
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest zasadna. W sprawie bezsporne jest, że w Spółdzielni Miesz-
kaniowej "Ś." w E. doszło do zmian organizacyjnych w zarządzie Spółdzielni. Kierując
się względami ekonomicznymi zmniejszono skład osobowy Zarządu Spółdzielni z czte-
rech do trzech osób, odpowiednio dzieląc obowiązki pomiędzy członków Zarządu.
Zmiana ta została przyjęta uchwałą Rady Nadzorczej Spółdzielni z dnia 25 stycznia
1991 r. Uchwała Rady Nadzorczej Spółdzielni z dnia 31 stycznia 1991 r. w przedmiocie
odwołania wnioskodawcy z funkcji prezesa Zarządu Spółdzielni wprost stwierdza
odwołanie Wincentego S. z tej funkcji z przyczyn organizacyjnych [...].
Przyczynę odwołania z funkcji prezesa stanowiły zmiany organizacyjne uza-
sadnione względami ekonomicznymi, dotyczące zakładu pracy. Zatem odwołanie
wnioskodawcy z funkcji prezesa Zarządu Spółdzielni i związane z tym rozwiązanie
umowy o pracę nie nastąpiło z przyczyn dotyczących pracownika, nie było następstwem
ciężkiego naruszenia obowiązków pracowniczych (art. 52 KP) czy też negatywnej oceny
pracy pracownika, względnie jego dalszej przydatności. Rozwiązanie umowy o pracę z
wnioskodawcą nastąpiło z powodu zmian organizacyjnych i zmniejszenia stanu
zatrudnienia, tak jak to ustalił Sąd Wojewódzki. Niewątpliwe, i wynika to wprost z
twierdzeń wnioskodawcy znajdujących potwierdzenie w sposobie postępowania
wnioskodawcy (złożenie wniosku o wcześniejszą emeryturę), odwołanie wnioskodawcy
było rezultatem wzajemnych uzgodnień. Fakt ten potwierdza także okoliczność, że
prezesem Zarządu Spółdzielni został jeden z dotychczasowych wiceprezesów i skład
Zarządu nie uległ zmianie, poza odejściem z pracy wnioskodawcy. Zasadnie Sąd
Wojewódzki, jak i Sąd Apelacyjny odwołały się do przepisów prawa spółdzielczego
dotyczących pracowników spółdzielni, pełniących funkcje z wyboru i zakresu ich
obowiązków.
Decyzja w przedmiocie odwołania wnioskodawcy z funkcji prezesa nie należała
do wnioskodawcy; to nie wnioskodawca podejmował decyzje wiążące w przedmiocie
zmniejszenia stanu zatrudnienia i zmian organizacyjnych w zakładzie pracy.
Wnioskodawca został odwołany z funkcji prezesa i rozwiązano z nim umowę o pracę z
przyczyn wymienionych w art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych
zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących
zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw. Zatem spełnione zostały warunki
określone w § 1 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26
stycznia 1990 r. w sprawie wcześniejszych emerytur dla pracowników zwalnianych z
pracy z przyczyn dotyczących zakładów pracy (Dz. U. Nr 4, poz. 27), od których zależy
prawo wnioskodawcy do wcześniejszej emerytury. Zarzut kasacji byłby zasadny, gdyby
decyzje wiążące dotyczące zmian organizacyjnych i osobowych mógł podejmować sam
wnioskodawca. Teza leżąca u podstaw kasacji, iż kierownik zakładu pracy może nabyć
prawo do wcześniejszej emerytury z powodu rozwiązania umowy o pracę z przyczyn
dotyczących zakładu pracy tylko w przypadku likwidacji zakładu pracy lub ogłoszenia
upadłości zakładu pracy, jest trafna, ale w odniesieniu do tych zakładów pracy, w któ-
rych decyzje o zmniejszeniu zatrudnienia i ich realizacja należą do kierownika zakładu
pracy.
Z tych wszystkich przyczyn uznając kasację za niezasadną stosownie do art.
39312 KPC orzeczono jak w sentencji.

========================================