Wyrok z dnia 12 stycznia 2001 r.
II UKN 181/00

Warunkiem zastosowania art. 78 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zao-
patrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.)
jako podstawy ustania prawa do świadczeń, jest ustalenie, że zmiany chorobo-
we powodujące poprzednio niezdolność do pracy ustąpiły na tyle, iż doszło do
odzyskania zdolności do pracy.


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Beata Gudowska.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 12 stycznia 2001 r. sprawy z wniosku
Haliny S. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w B. o rentę,
na skutek kasacji wnioskodawczyni od wyroku Sądu Apelacyjnego w Białymstoku z
dnia 19 stycznia 2000 r. [...]

u c h y l i ł zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w
Białymstoku do ponownego rozpoznania i orzeczenia o kosztach postępowania ka-
sacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Decyzją z dnia 27 stycznia 1998 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych-Oddział
w B. wstrzymał z dniem 1 lutego 1998 r. dalszą wypłatę renty z tytułu niezdolności do
pracy wnioskodawczyni Halinie S. wobec odzyskania zdolności do pracy.
Po rozpoznaniu odwołania wnioskodawczyni od tej decyzji Sąd Okręgowy-Sąd
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku wyrokiem z dnia 13 lipca 1999 r.
[...] oddalił odwołanie. Sąd ustalił na podstawie opinii biegłych lekarzy neurologa, gi-
nekologa i psychiatry, że u wnioskodawczyni występują zmiany chorobowe w zakre-
sie narządów ruchu, objawy klimakteryczne i zaburzenia lękowe uogólnione, jednak
nie upośledzają one zdolności do pracy zgodnej z kwalifikacjami.
Apelacja wnioskodawczyni od tego wyroku została oddalona wyrokiem Sądu
Apelacyjnego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Białymstoku z dnia 19
stycznia 2000 r. [...]. Sąd Apelacyjny uzupełnił ustalenia Sądu pierwszej instancji
stwierdzając, że wnioskodawczyni od 1993 r. pobierała rentę inwalidzką III grupy z
tytułu schorzeń układu krążenia i ruchu. Aktualnie nie występują u niej schorzenia
kardiologiczne zaś istnieje nadal choroba zwyrodnieniowa bez podrażnienia korzeni
nerwowych. Pojawiło się schorzenie ginekologiczne i zmiany w stanie psychicznym,
jednak schorzenia te nie upośledzają stanu jej zdrowia a wymagają jedynie leczenia
zachowawczego. W postępowaniu apelacyjnym zażądano kolejnej opinii psychia-
trycznej i biegły psychiatra po analizie dokumentacji medycznej nie stwierdził nie-
zdolności do pracy wnioskodawczyni.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją wnioskodawczyni i wskazując jako podstawy
kasacji naruszenie prawa materialnego - art. 32 i 102 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 14
grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 40,
poz. 267 ze zm.) oraz naruszenie przepisów postępowania - art. 382 i 278 KPC -
mające wpływ na wynik sprawy, wniosła o uchylenie zaskarżonego wyroku i przeka-
zanie sprawy Sądowi Apelacyjnemu w Białymstoku do ponownego rozpoznania.
Uchybienie polega na tym, że Sąd Apelacyjny bez przeprowadzenia dowodu z opinii
biegłego kardiologa stwierdził, że aktualnie nie występują u wnioskodawczyni scho-
rzenia kardiologiczne. Tymczasem zmiany w układzie krążenia były podstawą przy-
znania wnioskodawczyni prawa do renty, gdyż w orzeczeniu Obwodowej Komisji Le-
karskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrudnienia w B. z dnia 25 października 1995 r.
stwierdzono chorobę niedokrwienną mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca,
skurcze dodatkowe komorowe oraz dolegliwości wieńcowe. Biegli innych specjalno-
ści nie wypowiadali się o tych schorzeniach zatem ustalenia Sądu Apelacyjnego w
tym zakresie są dowolne.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zarzut naruszenia prawa materialnego - przepisów art. 32 i 102 ust. 1 pkt 1
ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich ro-
dzin (Dz.U. Nr 104, poz. 267 ze zm.) - uzasadniany jest w kasacji tym, że wniosko-
dawczyni jest nadal niezdolna do pracy i spełnia wszystkie warunki określone w art.
32, nie było zatem podstaw do wstrzymania renty z mocy art. 102 ust. 1 pkt 2. Ten
ostatni przepis stanowi, że wypłatę świadczeń wstrzymuje się, jeżeli powstaną oko-
liczności uzasadniające zawieszenie prawa do świadczeń lub ustania tego prawa.
Zastosowanie tego przepisu jest konsekwencją zaistnienia warunków, które z mocy
prawa powodują zawieszenie lub ustanie prawa do świadczeń, zatem przepisy okre-
ślające te warunki powinny być powołane w przypadku uznania wstrzymania wypłaty
świadczeń za uzasadnione. W tym przypadku podstawą prawną ustania prawa do
renty był przepis art. 78 ustawy o z. e. p. Przepis ten stanowi, że prawo do świad-
czeń uzależnionych od niezdolności do pracy oraz wysokość tych świadczeń ulega
zmianie, jeżeli w wyniku badania lekarskiego ustalono zmianę stopnia niezdolności
do pracy, brak tej niezdolności lub jej ponowne powstanie. Zmiana w prawie do renty
z tytułu niezdolności do pracy, polegająca na ustaniu prawa do tego świadczenia, na-
stąpiłaby w przypadku wnioskodawczyni, gdyby wyniki badania lekarskiego dały pod-
stawę do uznania braku niezdolności do pracy. Zdaniem Sądu Apelacyjnego opinie
biegłych lekarzy wydane w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji i w postę-
powaniu apelacyjnym dały podstawę do takiego ustalenia.
Ustalenie to jest w kasacji kwestionowane jako dokonane z naruszeniem
przepisów postępowania. Zarzut ten okazał się uzasadniony. Wnioskodawczyni
miała ustalone prawo do renty inwalidzkiej z powodu zmian chorobowych w układzie
krążenia. Po kolejnym badaniu lekarskim orzeczeniem z dnia 25 października 1995 r.
stwierdzono chorobę niedokrwienną mięśnia sercowego, zaburzenia rytmu serca,
skurcze dodatkowe komorowe oraz dolegliwości wieńcowe, a także chorobę zwyrod-
nieniową kręgosłupa. W uzasadnieniu tego orzeczenia podaje się, że utrzymujące
się nadal dolegliwości wieńcowe kwalifikują badaną w dalszym ciągu do III grupy in-
walidów. Ponieważ podstawą uznania wnioskodawczyni za niezdolną do pracy były
zmiany w układzie krążenia, ustanie prawa do renty mogłoby nastąpić wówczas,
gdyby zmiany te ustąpiły na tyle, że wnioskodawczyni odzyskałaby zdolność do
pracy. Sąd Apelacyjny nie dysponował żadnym materiałem dowodowym pozwalają-
cym na stwierdzenie, że u wnioskodawczyni nie występują aktualnie schorzenia kar-
diologiczne. W opinii wydanej przed Sądem pierwszej instancji biegli nie umieścili w
rozpoznaniu zmian w układzie krążenia, co zresztą nie leżało w zakresie ich specjal-
ności. W postępowaniu apelacyjnym biegły psychiatra powołał w opinii zaświadcze-
nia lekarskie z rozpoznaniem między innymi niedotlenienia mięśnia sercowego, jed-
nak w uzasadnieniu opinii wypowiedział się tylko co do schorzeń psychiatrycznych.
Ustalenia co do odzyskania zdolności do pracy nastąpiły z naruszeniem art.
382 KPC jako nie mające oparcia w materiale zebranym w postępowaniu. Dokonanie
takich ustaleń wymagało wiadomości specjalnych i zgodnie z art. 278 § 1 KPC nale-
żało zasięgnąć opinii biegłego lekarza kardiologa. Warunkiem zastosowania art. 78
ustawy o z. e. p. jako podstawy ustania prawa do świadczeń jest ustalenie, że
zmiany chorobowe powodujące poprzednio niezdolność do pracy ustąpiły na tyle, że
niezdolność do pracy nie występuje.
Uznając kasację za uzasadnioną Sąd Najwyższy na podstawie art. 39313 § 1
KPC uchylił zaskarżony wyrok i sprawę przekazał Sądowi Apelacyjnemu w Białym-
stoku do ponownego rozpoznania.
========================================