Wyrok z dnia 6 grudnia 2000 r.
II UKN 125/00

Uchylenie lub zmiana wysokości renty zasądzonej lub wypłacanej na
podstawie ugody (także pozasądowej), bez czasowego ograniczenia, możliwe
jest tylko w sytuacji określonej art. 907 § 2 KC, a więc gdy nastąpiła zmiana
stosunków.
Kasacja nie jest uzasadniona, jeżeli jedyną jej podstawą w sprawie o
uchylenie renty jest zarzut naruszenia art. 443 § 2 KC, bez zakwestionowania
ustaleń faktycznych sądu oraz bez zarzutu naruszenia art. 907 § 2 KC.


Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar (sprawozdawca), Sędziowie SN: Krystyna
Bednarczyk, Andrzej Wasilewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 6 grudnia 2000 r. sprawy z powództwa
K. Holdingu Węglowego Spółki Akcyjnej - Kopalni Węgla Kamiennego ,,W." w K.
przeciwko Zygmuntowi S. o rentę wyrównawczą, na skutek kasacji powoda od wyro-
ku Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach
z dnia 30 listopada 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 4 listopada 1998 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Katowi-
cach uwzględnił powództwo K. Holdingu Węglowego S.A. Kopalni Węgla Kamienne-
go ,,W." i ustalił, że od dnia 1 października 1996 r. ustało zobowiązanie powoda do
wypłacania pozwanemu Zygmuntowi S. renty wyrównawczej, wypłacanej na podsta-
wie pozasądowej ugody z dnia 7 czerwca 1994 r. Wysokość tej renty została okre-
ślona na kwotę po 685 zł miesięcznie, aneksem do ugody z dnia 16 maja 1996 r. Sąd
ten ustalił, że pozwany uległ wypadkowi przy pracy w dniu 6 października 1986 r. i
został z tego tytułu zaliczony do III grupy inwalidów tak z ogólnego stanu zdrowia jak
i w związku z wypadkiem przy pracy. Na podstawie przeprowadzonego postępowa-
nia dowodowego, Sąd ustalił, że dochód uzyskiwany obecnie przez pozwanego jest
wyższy niż hipotetyczna emerytura, którą uzyskiwałby, gdyby nie uległ wypadkowi
przy pracy. Wysokość takiej emerytury została ustalona przez Sąd na podstawie opi-
nii biegłego.
Stanowiska tego nie podzielił, rozpoznający sprawę na skutek apelacji pozwa-
nego, Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Katowicach, który
zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo, stwierdzając, że mimo prawidłowo
zebranego materiału dowodowego, Sąd pierwszej instancji wyciągnął z niego błędne
wnioski. W ocenie Sądu Okręgowego, hipotetyczna emerytura pozwanego nie wy-
starczałaby na utrzymanie trzech osób będących na jego utrzymaniu. Pozwany, który
w wyniku wypadku stracił lewą stopę, pracuje od listopada 1987 r. jako dozorca w
Kopalni ,,W." w wymiarze 1/2 etatu, a zatem jego potencjalny dochód składałby się nie
tylko z emerytury, ale także uzyskiwanego wynagrodzenia ze stosunku pracy, stąd
też powództwo nie jest uzasadnione, ,,bowiem dochody rzeczywiste nie przekracza-
łyby potencjalnych".
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją powód i zarzucając naruszenie prawa
materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 444 § 2 w
związku z art. 435 § 1 i 415 KC, wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądo-
wi Okręgowemu do ponownego rozpoznania, ewentualnie o zmianę wyroku i oddale-
nie apelacji pozwanego.
W ocenie skarżącego, powód nie może ponosić odpowiedzialności za to, że
hipotetyczna emerytura pozwanego mogłaby nie wystarczyć na pokrycie jego po-
trzeb życiowych i w związku z tym podejmowałby on próbę podjęcia zatrudnienia. Nie
oznacza to jednak, że zatrudnienie takie podjąłby u powoda, znając jego obecną sy-
tuację ekonomiczną. ,,Rzeczywiste dochody pozwanego to renta z tytułu częściowej
niezdolności do pracy oraz wynagrodzenie z tytułu zatrudnienia i są one wyższe od
kwoty hipotetycznej emerytury, do której prawo pozwany nabyłby gdyby nie poniósł
szkody".

Sąd Najwyższy rozważył, co następuje:

W myśl art. 39311 KPC, Sąd Najwyższy rozpoznaje sprawę w granicach kasa-
cji, bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Oznacza to, że jest
on wiązany podstawami kasacji i kierunkiem jej wniosków. Jeżeli kasacja nie zarzuca
naruszenia przepisów postępowania lub jeżeli zarzuty takie okażą się nieuzasadnio-
ne, Sąd Najwyższy jest związany stanem faktycznym stanowiącym podstawę wyda-
nia zaskarżonego wyroku ( art. 39315 KPC ).
Przypomnienie tych ogólnych zasad postępowania kasacyjnego wydaje się
być konieczne, gdy się weźmie pod uwagę zarzuty kasacji w niniejszej sprawie.
Ograniczają się one do naruszenia prawa materialnego ,,przez błędną wykładnię i
niewłaściwe zastosowanie", a więc kasacja nie kwestionuje ustaleń faktycznych, bę-
dących podstawą wydania zaskarżonego wyroku. Według tych ustaleń, sytuacja ro-
dzinna pozwanego, ,,zmuszałaby" go do kontynuowania zatrudnienia także po uzy-
skaniu uprawnień do emerytury, tak więc jego potencjalny dochód obejmowałby
emeryturę oraz wynagrodzenie ze stosunku pracy. Prowadzi to do wniosku, że do-
chody rzeczywiste nie przekraczałyby potencjalnych, a więc brak podstaw do uchy-
lenia ciążącego na powodzie obowiązku dalszego wypłacania renty wyrównawczej.
Przytoczone ustalenie - jako niezakwestionowane - jest w niniejszym postępowaniu
wiążące dla Sądu Najwyższego. W tej sytuacji zarzut naruszenia art. 444 §2 KC nie
jest trafny. Przepis ten stanowi o uprawnieniu poszkodowanego, który utracił całko-
wicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, do żądania odpowiedniej renty
od zobowiązanego do naprawienia szkody. Jeżeli uszkodzenie ciała jest trwałe (tak
jak w tym przypadku) istnieje podstawa do przyznania renty, bez określania z góry,
że będzie ona wypłacana tylko czasowo. Uchylenie lub zmiana wysokości renty za-
sądzonej lub wypłacanej na podstawie ugody - także pozasądowej - bez czasowego
ograniczenia, możliwe byłoby jedynie w sytuacji określonej art. 907 § 2 KC, a więc
wtedy, gdyby nastąpiła zmiana stosunków (uwzględnia się jedynie okoliczności po-
wstałe po zawarciu ugody - por. uchwałę Sądu Najwyższego z dnia 18 października
1972 r., III PZP 25/72, OSNCP 1973 z. 3, poz. 72). W rozpoznawanej sprawie nie
tylko nie postawiono zarzutu naruszenia przez Sąd tego przepisu, ale także nie do-
wiedziono, że taka zmiana stosunków rzeczywiście miała miejsce. Zauważyć nadto
należy, że powoływanie się w kasacji, na naruszenie przez Sąd art. 435 § 1 i 415 KC
nie ma żadnego uzasadnienia. Pomijając nawet, że podstawą odpowiedzialności
może być albo ryzyko (art. 435 KC), albo wina (art. 415 KC), trzeba stwierdzić, że
przepisy te w tym postępowaniu nie były, a nawet nie mogły być stosowane, zwa-
żywszy przedmiot sprawy. Przedstawione okoliczności dają więc w tych warunkach
podstawę do stwierdzenia niezasadności kasacji i orzeczenia jak w sentencji, po my-
śli art. 393 12 KPC.
========================================