Wyrok z dnia 24 stycznia 2001 r.
II UKN 122/00

Warunkiem uzyskania prawa do renty rodzinnej (art. 37 ust. 1 ustawy z
dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin,
Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.) jest posiadanie okresu zatrudnienia nie krótszego
niż wymagany do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Uważa się go
za spełniony, jeżeli okres zatrudnienia wynosi co najmniej 5 lat, gdy niezdol-
ność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat i przypada w ciągu ostatniego
dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku o rentę (art. 33 ust. 1 pkt 5 oraz ust.
2 tej ustawy).


Przewodniczący SSN Zbigniew Myszka, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk,
Jerzy Kuźniar (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu w dniu 24 stycznia 2001 r. sprawy z wniosku
Krzysztofa B. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych-Oddziałowi w L. o
prawo do renty rodzinnej, na skutek kasacji wnioskodawcy od wyroku Sądu Apela-
cyjnego w Lublinie z dnia 2 grudnia 1999 r. [...]


o d d a l i ł kasację.

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 1 grudnia 1998 r. [...] Sąd Wojewódzki-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Lublinie oddalił odwołanie wnioskodawcy Krzysztofa B. od de-
cyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych-Oddziału w L. z dnia 30 grudnia 1997 r.,
odmawiającej przyznania renty rodzinnej po zmarłym w dniu 18 września 1997 r. ojcu
Ryszardzie, po ustaleniu, że ojciec wnioskodawcy nie osiągnął w chwili śmierci wieku
50 lat (urodził się w dniu 22 marca 1948 r.), a w ostatnim dziesięcioleciu przed zgo-
nem, posiadał okres zatrudnienia wynoszący 2 lata i 27 dni. Nie spełniał on więc ko-
niecznej przesłanki dla przyznania renty z tytułu niezdolności do pracy, wymaganej
art. 32 i 33 ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowni-
ków i ich rodzin (Dz.U. Nr 40, poz. 267 ze zm.), wykazania co najmniej 5 lat okresów
składkowych uzupełnionych okresami nieskładkowymi w takim dziesięcioleciu.
Stanowisko to w pełni podzielił Sąd Apelacyjny w Lublinie i oddalił apelację
wnioskodawcy (wyrok z dnia 2 grudnia 1999 r. [...]).
Powyższy wyrok zaskarżył kasacją wnioskodawca i zarzucając naruszenie
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 37 ust. 1 i niewłaściwe zastosowanie
art. 33 ust. 2 ustawy o z.e.p. oraz naruszenie przepisów prawa procesowego - art.
382 KPC - przez pominięcie części materiału dowodowego zebranego w pierwszej
instancji, wniósł o jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania
,,organowi rentowemu". Ojciec wnioskodawcy w chwili śmierci prowadził indywidualną
kancelarię adwokacką i w dziesięcioleciu przed zgonem posiadał okres zatrudnienia
wynoszący 2 lata i 27 dni, co wynika z faktu, że przez około 8 lat przebywał za grani-
cą w związku z pracą naukową, nie wykonując w tym czasie pracy adwokata. We-
dług skarżącego, brak w przepisach o rencie rodzinnej odesłania do art. 33 ust. 2
ustawy o z.e.p., co oznacza, że został on zastosowany bezpodstawnie. ,,Prawo do
renty rodzinnej przysługuje uprawnionym niezależnie od tego czy zmarły spełniał
wszystkie warunki do otrzymania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, czy nie.
Można zasadnie twierdzić, że renta rodzinna jest świadczeniem pochodnym tylko na
gruncie art. 37 ust. 2; jest zaś świadczeniem samoistnym w przypadku określonym w
art. 37 ust. 1".
Sąd Apelacyjny pominął nadto, że zmarły miał łącznie okres uprawniający do
nabycia prawa do renty, aczkolwiek nie spełniał przesłanki 5 lat zatrudnienia w
ostatnim dziesięcioleciu przed śmiercią, ale ponieważ w chwili śmierci pozostawał w
zatrudnieniu, ,,nie ma potrzeby badania czy istnieje ta przesłanka".

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Kasacja nie jest uzasadniona. Przede wszystkim stwierdzić należy, że nie do-
szło do naruszenia przez Sąd art. 382 KPC. Przepis ten stanowi, że sąd drugiej in-
stancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej in-
stancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Wyrokując w sprawie Sąd Apelacyjny nie
prowadził uzupełniającego postępowania dowodowego, wobec braku stosownych
wniosków stron, akceptując ustalenie faktyczne Sądu pierwszej instancji, że ojciec
wnioskodawcy, w chwili zgonu nie osiągnął 50 lat, zaś w ostatnim dziesięcioleciu
przed zgonem posiadał okres zatrudnienia wynoszący 2 lata i 27 dni. Ustalenie to,
niezakwestionowane w kasacji, powoduje, że Sąd Najwyższy jest związany stanem
faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku (art. 39315 KPC ).
Przy takich ustaleniach zarzut naruszenia przez Sąd wskazanych przepisów
prawa materialnego przez błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie, nie jest
uzasadniony. Trafnie przyjął Sąd Apelacyjny, że renta rodzinna ma charakter świad-
czenia pochodnego, a więc że osoby ubiegające się o to świadczenie wywodzą
swoje uprawnienia z prawa swego poprzednika prawnego. Zgodnie z art. 37 ust. 1 i 2
ustawy o z.e.p., renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny pracow-
nika, w tym zstępnym, który bądź to w chwili śmierci pozostawał w zatrudnieniu i miał
okres zatrudnienia nie krótszy niż wymagany do uzyskania renty z tytułu niezdolności
do pracy, bądź też, o ile w chwili śmierci nie pozostawał w zatrudnieniu, miał ustalo-
ne prawo do emerytury lub renty, albo spełniał warunki wymagane do uzyskania jed-
nego z tych świadczeń. Ponieważ w chwili śmierci Ryszard B. pozostawał w zatrud-
nieniu, należało zbadać czy miał wymagany okres zatrudnienia. Przepis art. 37 ust. 1
ustawy stawia jeden tylko warunek, którego spełnienie pozwala na przyznanie świad-
czenia, a mianowicie posiadanie przez zmarłego pracownika okresu zatrudnienia nie
krótszego niż wymagany do uzyskania renty z tytułu niezdolności do pracy. Warunek
posiadania wymaganego okresu zatrudnienia uważa się za spełniony, jeżeli wynosi
on co najmniej pięć lat, gdy niezdolność do pracy powstała w wieku powyżej 30 lat.
Okres pięciu lat zatrudnienia, powinien przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia
przed zgłoszeniem wniosku o rentę (art. 33 ust. 1 pkt 5 oraz ust. 2 ustawy). W świetle
niekwestionowanych ustaleń faktycznych, zmarły nie spełnił warunku pięcioletniego
okresu zatrudnienia, a więc jego następca prawny nie może mieć uprawnień do renty
rodzinnej.
Wobec twierdzeń kasacji, należy zauważyć, że przepis art. 37 ustawy o z.e.p.
reguluje dwie odrębne sytuacje. W jego ust. 1 określa się uprawnienia do renty ro-
dzinnej członków rodziny, jeżeli w chwili śmierci ich poprzednik prawny pozostawał w
zatrudnieniu, zaś ust. 2 jeżeli w tym czasie w zatrudnieniu nie pozostawał. W obu
tych przypadkach - co oczywiste - świadczenie ma charakter pochodny, przy czym z
uwagi na fakt, że w chwili śmierci poprzednik prawny wnioskodawcy pracował, ko-
nieczne było zbadanie jedynej okoliczności, a mianowicie czy miał on wymagany
przez prawo okres zatrudnienia. Według poczynionych niewadliwych ustaleń, warun-
ku tego Ryszard B. nie spełniał, co daje podstawę do przyjęcia, że jego syn nie nabył
prawa do renty rodzinnej.
Na marginesie i z uwagi na zarzut kasacji należy zauważyć, że przepis art. 37
ust. 2 - nie znajdujący zastosowania w sprawie, skoro ojciec wnioskodawcy pozosta-
wał w chwili śmierci w zatrudnieniu - formułuje inny jeszcze, poza wykazaniem od-
powiedniego okresu zatrudnienia warunek, to jest aby zdarzenie (śmierć pracownika)
wystąpiło nie później niż 18 miesięcy od ustania okresów, o których mowa w art. 6
ust. 2 ustawy z dnia 17 października 1991 r. o rewaloryzacji emerytur i rent, o zasa-
dach ustalania emerytur i rent oraz o zmianie niektórych ustaw ( Dz.U. Nr 104, poz.
450 ze zm. ). Gdy więc nie zostały również naruszone przepisy prawa materialnego
wskazane w kasacji, należało orzec jak w sentencji, po myśli art. 39312 KPC.
========================================