Wyrok z dnia 29 czerwca 2005 r.
II PK 332/04

Na podstawie art. 1861 § 1 k.p. dopuszczalne jest rozwiązanie umowy o
pracę z pracownikiem korzystającym z urlopu wychowawczego, jeżeli przed
wejściem w życie tego przepisu pracodawca wypowiedział umowę o pracę z
przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 i art. 10 pkt 1-3 ustawy z dnia 28 grudnia
1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr
112, poz. 980 ze zm.).

Przewodniczący SSN Katarzyna Gonera, Sędziowie SN: Krystyna Bednarczyk
(sprawozdawca), Jerzy Kwaśniewski.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 czerwca 2005 r.
sprawy z powództwa Małgorzaty F. przeciwko I.T. Polska SA z siedzibą w T.P. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Okręgo-
wego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 18 czerwca 2004 r.
[...]

z m i e n i i ł zaskarżony wyrok i oddalił apelację powódki od wyroku Sądu
Rejonowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 17 marca
2004 r. [...].

U z a s a d n i e n i e

Wyrokiem z dnia 17 marca 2004 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy i Ubezpie-
czeń Społecznych w Poznaniu oddalił powództwo Małgorzaty F. przeciwko I.T. Pol-
ska SA w T.P. o przywrócenie do pracy. Sąd ustalił, że powódka pracowała w po-
zwanej Spółce na stanowisku specjalisty do spraw public relations. Po wykorzystaniu
urlopu macierzyńskiego w związku z urodzeniem dziecka w dniu 10 września 2003 r.
udzielono jej urlopu wychowawczego do końca sierpnia 2004 r. Pismem z dnia 19
grudnia 2003 r., doręczonym powódce 22 grudnia 2003 r., pozwana wypowiedziała
powódce umowę o pracę na dzień 31 marca 2004 r. na podstawie art. 10 ust. 1
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie nie-
których ustaw (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) w związku ze
zmianami organizacyjnymi. Powódka nie kwestionowała przesłanek i zasadności wy-
powiedzenia, natomiast powołała się na ochronę przewidzianą w art. 1861 § 1 k.p.
Zdaniem Sądu powódka nie korzysta z takiej ochrony. Powołana ustawa obowiązu-
jąca w dacie dokonania wypowiedzenia dopuszczała możliwość wypowiedzenia pra-
cownikowi stosunku pracy w sytuacji, w której usprawiedliwiona nieobecność w pracy
spowodowana urlopem trwała dłużej niż trzy miesiące (art. 5 ust. 1 i 3). Z przyczyn
określonych w tej ustawie wypowiedzenie umowy o pracę w czasie urlopu wycho-
wawczego dopuszczał także przepis § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 28
maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych (Dz.U. Nr 60, poz. 277
ze zm.). Pod rządami przepisów obowiązujących do dnia 31 grudnia 2003 r. kobiecie
korzystającej z urlopu wychowawczego można było wypowiedzieć umowę o pracę z
przyczyn dotyczących pracodawcy. Ustawą z dnia 14 listopada 2003 r. o zmianie
ustawy - Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 213, poz.
2081 ze zm.) został dodany do Kodeksu pracy przepis art. 1861, który w § 1 stanowi,
iż pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie od
dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowawczego do
dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie umowy o pracę jest dopuszczalne tylko
w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, a także gdy zachodzą przy-
czyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pra-
cownika. Ustawa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2004 r. i w omawianym zakresie
nie zawiera przepisów przejściowych. Ponieważ wypowiedzenie powódce umowy o
pracę zostało dokonane przed wejściem w życie ustawy zmieniającej, nie mają za-
stosowania wprowadzone tą ustawą przepisy. Wynika to z regulacji zawartej w art. 3
k.c., zgodnie z którą ustawa nie ma mocy wstecznej, zaś wyjątkowe stosowanie no-
wej ustawy do stosunków powstałych przed jej obowiązywaniem musi wynikać
wprost z jej brzmienia lub celu. W przypadku wprowadzenia art. 1861 k.p. ustawo-
dawca nie przewidział stosowania go z mocą wsteczną.
Po rozpoznaniu apelacji powódki od tego wyroku Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu wyrokiem z dnia 18 czerwca 2004 r. [...]
zmienił zaskarżony wyrok i przywrócił powódkę do pracy w pozwanym zakładzie
pracy na dotychczasowych warunkach. Analizując treść przepisu art. 1861§ 1 k.p.
Sąd Okręgowy porównał zawartą w nim regulację z treścią przepisów art. 177 § 1
k.p. i 39 k.p. Pierwszy z tych przepisów stanowi, że pracodawca nie może wypowie-
dzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie ciąży a także w okresie urlopu macie-
rzyńskiego. Oznacza to, że nawet gdy w dacie dokonania wypowiedzenia pracow-
nica nie korzystała z ochrony (nie była w ciąży) umowa o pracę nie mogła zostać
rozwiązana w terminie określonym w wypowiedzeniu, jeżeli przypada on w okresie
ochronnym. Natomiast zgodnie z art. 39 k.p. pracodawca nie może wypowiedzieć
umowy o pracę pracownikowi, któremu brakuje nie więcej niż 2 lata do nabycia
prawa do emerytury. Jest to konstrukcja prawna zakazująca wypowiedzenia umowy
o pracę w okresie trwania ochrony przedemerytalnej, która nie sprzeciwia się rozwią-
zaniu umowy o pracę w okresie ochronnym, jeżeli wypowiedzenie zostało dokonane
przed datą obowiązywania zakazu wypowiedzenia. Przepis art. 1861 § 1 k.p. zaka-
zuje zarówno wypowiadania umowy o pracę w czasie urlopu wychowawczego jak i
rozwiązywania umowy w tym okresie, podobnie jak czyni to przepis art. 177 § 1 k.p.
Wprawdzie wypowiedzenie umowy o pracę powódce zostało dokonane w czasie gdy
przepis art. 1861 § 1 k.p. jeszcze nie obowiązywał, jednak umowa o pracę miała ulec
rozwiązaniu w czasie obowiązywania tego przepisu. Rozwiązanie umowy o pracę
było więc sprzeczne z prawem. Konsekwencją tego jest przywrócenie powódki do
pracy na podstawie art. 45 § 1 k.p.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją pozwana i opierając ją na podstawie naruszenia
prawa materialnego przez błędną wykładnię art. 1861 k.p. (sprzeczną z art. 3 k.c.) w
związku z art. 300 k.p. oraz niewłaściwe zastosowanie art. 1861 k.p. zamiast zasto-
sowania art. 5 i 10 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników
(Dz.U. Nr 90, poz. 884 ze zm.) wniosła o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie
apelacji powódki, ewentualnie o uchylenie tego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi
Okręgowemu w Poznaniu do ponownego rozpoznania. W uzasadnieniu kasacji pod-
niosła, że ustawa wprowadzająca przepis art. 1861 k.p. dokonała zmian nie tylko w
Kodeksie pracy, lecz i w innych ustawach, między innymi w ustawie z dnia 13 marca
2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z
przyczyn niedotyczących pracowników, rozszerzając w art. 5 ust. 5 ochronę przed
wypowiedzeniem umowy o pracę na inne niż wymienione dotychczas grupy pracow-
ników. Gdyby ustawodawca chciał wprowadzić ochronę trwałości stosunku pracy
osób na co najmniej trzymiesięcznych urlopach wychowawczych, zrobiłby to w tym
miejscu. Przepis art. 10 ust. 2 ustawy z dnia 13 marca 2003 r. dopuszcza wypowie-
dzenie umowy o pracę pracownikowi szczególnie chronionemu pod warunkiem uzy-
skania zgody zakładowej organizacji związkowej. To ostatnie zastrzeżenie nie obo-
wiązywało w stosunku do powódki, gdyż wypowiedziano jej umowę o pracę pod rzą-
dem przepisów dotychczasowych, które nie zawierało takiego warunku. Ustawa sta-
nowi lex specialis w stosunku do Kodeksu pracy, ponieważ reguluje szczególne
przypadki rozwiązywania stosunków pracy z przyczyn leżących po stronie pracodaw-
cy i osłabiając ochronę trwałości stosunku pracy rekompensuje to dodatkowymi
świadczeniami. Regulacje zawarte w tej ustawie zostały w zaskarżonym wyroku po-
minięte. Ponadto zdaniem skarżącej przepis art. 1861 k.p. nie ma zastosowania do
powódki wobec określonej w art. 3 k.c. zasady niedziałania prawa wstecz. Stosowa-
nie nowych przepisów z mocą wsteczną jest także sprzeczne z innymi fundamental-
nymi zasadami państwa prawa, takimi jak zasada pewności prawa czy bezpieczeń-
stwa obrotu. Takie stanowisko zajął Sąd Najwyższy w sprawie I PKN 379/97, stwier-
dzając, że przepis art. 251 nie ma zastosowania do umów o pracę na czas określony
zawartych przed 2 czerwca 1996 r. (to jest przed wejściem tego przepisu w życie),
chociażby termin rozwiązania ostatniej z nich upłynął po tej dacie. Odstępstwa od
działania prawa wstecz (art. 3 k.c. w związku z art. 300 k.p.) mogą istnieć jako wyją-
tek i tylko wtedy, gdy przepis tak stanowi, lub gdy wsteczne działanie wynika z celu
ustawy. Podobna sytuacja zaistniała w niniejszej sprawie. Pozwana dokonując zgod-
nego z prawem wypowiedzenia działała w zaufaniu do obowiązującego prawa prze-
widując, że wypowiedzenie doprowadzi do rozwiązania umowy o pracę. Dokonane
przez Sąd Okręgowy porównanie sytuacji powódki będącej pracownicą korzystającą
z urlopu wychowawczego z sytuacją pracownicy, która po dokonaniu wypowiedzenia
zajdzie w ciążę jest chybione. W ostatnim przypadku w okresie wypowiedzenia ulega
zmianie stan faktyczny, natomiast w pierwszym przypadku następuje zmiana stanu
prawnego.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Zastosowanie przez Sąd Okręgowy przepisu art.1861 k.p. nie jest sprzeczne z
zasadą niedziałania prawa wstecz sformułowaną w art. 3 k.c. Przepis ten stanowi, że
ustawa nie działa wstecz, chyba że to wynika z jej brzmienia lub celu. Z jego treści
wynika, że zdarzenia zaistniałe w określonym czasie oceniane są według stanu
prawnego obowiązującego w chwili zaistnienia tego zdarzenia. Stosunek pracy na
podstawie umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony ma z samej istoty charakter
długotrwały i w czasie jego trwania ulegają zmianie przepisy regulujące ten stosunek.
W przypadku zmiany przepisów do istniejących stosunków pracy stosuje się nowe
przepisy od chwili ich wejścia w życie. Zasada niedziałania prawa wstecz jest rozu-
miana w ten sposób, że do zdarzeń związanych ze stosunkiem pracy zaistniałych
przed zmianą stanu prawnego stosuje się przepisy dotychczasowe, natomiast nowe
przepisy stosowane są do zdarzeń zaistniałych po zmianie. Zasada taka została
sformułowana w sposób wyraźny w przepisach wprowadzających Kodeks pracy (art.
XIII § 1). Natomiast w kolejnych ustawach zmieniających przepisy przejściowe regu-
lowały tylko wyjątki od tej zasady określając sytuacje, w których mają być stosowane
przepisy dotychczasowe. W ustawie z dnia 2 lutego 1996 r. o zmianie ustawy - Ko-
deks pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. Nr 24, poz. 110), wprowadzającej
szeroko zakreśloną nowelizację, zamieszczone były przepisy przejściowe wymienia-
jące przypadki, w których do trwających stosunków pracy stosowało się przepisy do-
tychczasowe (art. 4 - 6). We wszystkich pozostałych przypadkach stosowało się zno-
welizowane przepisy, a specjalna regulacja w tym zakresie nie była potrzebna. Brak
regulacji przejściowej w przypadku wprowadzenia z dniem 1 stycznia 2004 r. przepi-
su art. 1861 k.p.c. oznacza, że ma on zastosowanie do zdarzeń związanych ze sto-
sunkiem pracy trwającym w tej dacie.
Rację ma Sąd Okręgowy, gdy stwierdza, że wypowiedzenie umowy o pracę i
rozwiązanie stosunku pracy są dwoma różnymi zdarzeniami. Oświadczenie woli o
wypowiedzeniu umowy o pracę ma na celu rozwiązanie umowy o pracę, jednak nie
zawsze cel ten jest osiągnięty z upływem okresu wypowiedzenia (na przykład w razie
skutecznego cofnięcia wypowiedzenia). W przypadku zmiany stanu prawnego w
okresie wypowiedzenia umowy o pracę ważność i skuteczność wypowiedzenia oce-
nia się według przepisów dotychczasowych, natomiast skuteczność rozwiązania
umowy o pracę ocenia się według przepisów obowiązujących w dniu upływu okresu
wypowiedzenia. Aby przepisy dotychczasowe miały być stosowane przez cały okres
wypowiedzenia musiałaby być wprowadzona stosowna regulacja. Tego rodzaju
przepis zamieszczony był w powołanej wyżej ustawie z dnia 2 lutego 1996 r. Przepis
art. 5 tej ustawy stanowi, że do umów o pracę zawartych na czas nieokreślony, wy-
powiedzianych przed dniem wejścia w życie ustawy, stosuje się dotychczasowe
przepisy dotyczące ustalenia okresu zatrudnienia, od którego zależy długość okresu
wypowiedzenia takich umów. Ponieważ ustawa wprowadzająca przepis art. 1861 k.p.
nie zawiera analogicznego przepisu, należy uznać, że do zdarzeń zaistniałych w
czasie trwania stosunku pracy po wejściu przepisu w życie, ma on zastosowanie w
zakresie objętym jego regulacją. Argumentacji tej nie podważa powołana w kasacji
interpretacja art. 251 k.p., który zawiera odmienne od obowiązujących przed jego
wejściem w życie zasady zawierania umów o pracę na czas określony. Na podstawie
tego przepisu zawarcie kolejnej umowy o pracę powoduje określone skutki. Skoro
zdarzeniem powodującym te skutki jest zawarcie umowy, ocena dokonywana jest na
podstawie stanu prawnego obowiązującego w chwili zawarcia umowy a nie w czasie
jej trwania. Interpretacja tego przepisu nie może więc być stosowana w drodze ana-
logii do wykładni art. 1861 k.p. W sytuacji, gdy ten ostatni przepis zaczął obowiązy-
wać w czasie trwania okresu wypowiedzenia, skuteczność wypowiedzenia należy
oceniać według przepisów dotychczasowych a do oceny skuteczności rozwiązania
umowy należy stosować nowy stan prawny.
W dotychczasowym stanie prawnym ochrona stosunku pracy pracowników ko-
rzystających z urlopu wychowawczego była uregulowana w § 4 rozporządzenia Rady
Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie urlopów i zasiłków wychowawczych. Sta-
nowił on, że pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w
okresie od dnia złożenia przez pracownicę wniosku o udzielenie urlopu wychowaw-
czego do dnia zakończenia tego urlopu, chyba że zachodzą przyczyny określone w
przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy lub uzasadniające rozwiązanie z pracow-
nicą umowy o pracę bez wypowiedzenia z jej winy albo pracownica zaprzestała
sprawowania osobistej opieki nad dzieckiem. Przepis art. 1861 § 1 k.p. ma brzmienie
następujące: pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w
okresie od dnia złożenia przez pracownika wniosku o udzielenie urlopu wychowaw-
czego do dnia zakończenia tego urlopu. Rozwiązanie przez pracodawcę umowy w
tym czasie jest dopuszczalne tylko w razie ogłoszenia upadłości lub likwidacji praco-
dawcy, a także gdy zachodzą przyczyny uzasadniające rozwiązanie umowy o pracę
bez wypowiedzenia z winy pracownika. Obie regulacje w zakresie zakazu zarówno
wypowiadania jak i rozwiązywania umów o pracę nie zawierają istotnych różnic. Na-
tomiast regulacje dotyczące wyjątków od tego zakazu, w których wypowiedzenie i
rozwiązanie umowy może nastąpić w okresie urlopu wychowawczego, są w obu ak-
tach prawnych odmienne. Przepis art. 1861 § 1 k.p. nie zawiera istniejącego w do-
tychczasowym stanie prawnym zastrzeżenia co do możliwości rozwiązania umowy z
przyczyn określonych w przepisach o szczególnych zasadach rozwiązywania z pra-
cownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących pracodawcy. Zastrzeżenie to
nawiązywało do ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
która w dniu wejścia w życie przepisu art. 1861 § 1 k.p. już nie obowiązywała. Utraciła
ona moc 31 grudnia 2003 r., a od 1 stycznia 2004 r. weszła w życie ustawa z dnia 13
marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn niedotyczących pracowników. Ustawa ta, podobnie jak poprzednia,
w sytuacjach objętych jej regulacją, znosi niektóre zakazy rozwiązywania umów z
pracownikami szczególnie chronionymi przepisami Kodeksu pracy i ustaw odręb-
nych. Stanowi ona lex specialis w stosunku do tych przepisów i jej przepisy mają za-
stosowanie do rozwiązywania umów dokonanych w warunkach w niej określonych.
Ponieważ regulacja zawarta w tej ustawie obejmuje wszystkich pracowników z wyjąt-
kami w niej wymienionymi (art. 11), wprowadzenie do Kodeksu pracy przepisu doty-
czącego szczególnej ochrony pracowników korzystających z urlopu wychowawczego
nie wymagało dodatkowego zastrzeżenia odwołującego się do ustawy.
Wypowiedzenie umowy o pracę powódce nastąpiło z przyczyn określonych w
ustawie z dnia 28 grudnia 1989 r. i zgodność tej czynności prawnej z prawem obo-
wiązującym w czasie jej dokonania nie została zakwestionowana w zaskarżonym
wyroku. Podstawą prawną rozwiązania umowy był przepis art. 10 tej ustawy i po-
wódka nie powoływała się na naruszenie tego przepisu przy dokonywaniu wypowie-
dzenia. Nie powoływała się na sprzeciw zakładowej organizacji związkowej, który
zgodnie z art.10 ust. 3 tej ustawy stanowiłby przeszkodę do skutecznego wypowie-
dzenia umowy o pracę. Sąd Okręgowy uznał za niezgodne z prawem samo rozwią-
zanie umowy o pracę, jako dokonane wbrew zakazowi wynikającemu z art. 1861 § 1
k.p. Przepis ten został zastosowany zgodnie z jego literalnym brzmieniem po stwier-
dzeniu, że żaden z wymienionych w nim przypadków wyłączających ochronę przed
rozwiązaniem umowy nie wystąpił. Byłoby to prawidłowe, gdyby po utracie mocy
obowiązującej ustawy z dnia 28 grudnia1989 r. nie obowiązywały żadne przepisy
regulujące szczególne zasady rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy i do
rozwiązywania stosunków pracy należałoby stosować przepisy ogólne. Tak się nie
stało, gdyż ustawa z dnia 13 marca 2003 r. obejmuje swoją regulacją tę samą mate-
rię, która była przedmiotem poprzedniej ustawy. Sąd Okręgowy z pominięciem tej
regulacji zastosował przepis art. 1861 § 1 k.p. i w tym zakresie zarzut jego błędnego
zastosowania jest uzasadniony.
Określone w obecnie obowiązującej ustawie ograniczenia wypowiadania
umów o pracę pracownikom szczególnie chronionym (art. 5 ust. 3 - 5), nawet jeżeli
są rozszerzone w stosunku do dotychczasowych, nie mają zastosowania do powódki
wobec dokonania wypowiedzenia pod rządem poprzednio obowiązujących przepi-
sów. Można jedynie zauważyć, że wypowiedzenie umowy o pracę z przyczyn okre-
ślonych w ustawie w czasie urlopu pracownika dłuższego niż trzy miesiące mogło
zostać dokonane zarówno w dotychczasowym jak i w obecnym stanie prawnym ( art.
5 ust. 3 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. i art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 13 marca 2003
r.), a przepis art. 5 ust. 5 tej ostatniej ustawy, określający krąg szczególnie chronio-
nych pracowników, którym można jedynie wypowiedzieć warunki pracy i płacy, nie
wymienia pracowników, o których mowa w art. 1861 § 1 k.p. Przepisy nowej ustawy
mają zastosowanie w przypadku powódki w zakresie, w jakim regulują rozwiązywa-
nie umów o pracę z pracownikami szczególnie chronionymi. Przepis art. 10 ust. 2
dotyczący zwolnień indywidualnych stanowi, że pracodawca może rozwiązać sto-
sunki pracy, w drodze wypowiedzenia, z pracownikami, których stosunek pracy pod-
lega szczególnej ochronie przed wypowiedzeniem lub rozwiązaniem i wobec których
jest dopuszczalne wypowiedzenie stosunku pracy w ramach grupowego zwolnienia,
pod warunkiem niezgłoszenia sprzeciwu przez zakładową organizację związkową w
terminie 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia o zamierzonym wypowiedzeniu.
Przepis ten w sposób wyraźny pozwala na rozwiązanie pod rządem ustawy stosun-
ków pracy pracowników podlegających szczególnej ochronie, jeżeli wypowiedzenie
umowy o pracę było prawnie skuteczne. Dopuszczalne jest więc rozwiązanie umowy
o pracę z pracownikiem korzystającym z urlopu wychowawczego pod rządem art.
1861 § 1 k.p., któremu przed wejściem w życie tego przepisu pracodawca wypowie-
dział umowę o pracę z przyczyn określonych w art. 1 ust. 1 i 10 ust. 1 - 3 ustawy z
dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Dlatego słuszne jest stano-
wisko Sądu pierwszej instancji, że powódka nie korzystała ze szczególnej ochrony
przed rozwiązaniem stosunku pracy.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy na podstawie art. 39315 k.p.c. zmienił zaskar-
żony wyrok i oddalił apelację powódki.
========================================