Wyrok z dnia 17 lutego 2005 r.
II PK 238/04

Odmowa zamiany akcji zwykłych na okaziciela emitowanych w serii B, na
akcje zwykłe imienne emitowane w serii A, nie uzasadnia odpowiedzialności
spółki akcyjnej wobec akcjonariusza na podstawie art. 416 k.c., jeżeli ten nie
poniósł szkody wskutek niedokonania żądanej konwersji.

Przewodniczący SSN Jerzy Kuźniar, Sędziowie SN: Beata Gudowska,
Barbara Wagner (sprawozdawca).

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 17 lutego 2005 r. sprawy
z powództwa Henryki Z., Pawła S., Jerzego P., Aleksandry S., Barbary R., Mirosławy
A., Marii S., Teresy J., Bogdana J., Jerzego P. przeciwko N.P. SA w W. o zapłatę, na
skutek kasacji strony pozwanej od wyroku Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 2
kwietnia 2004 r. [...]

1. z m i e n i ł zaskarżony wyrok w punkcie I w ten sposób, że apelację po-
wodów oddalił,
2. o d d a l i ł kasację w pozostałym zakresie,
3. nie obciążył powodów kosztami postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Apelacyjny w Poznaniu wyrokiem z dnia 2 kwietnia 2004 r. [...] zmienił wy-
rok Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Poznaniu z dnia 5
listopada 2003 r. [...], oddalający powództwo o zasądzenie odszkodowania za niewy-
danie akcji imiennych Spółki ,,G." SA, w ten sposób, że zasądził na rzecz powodów:
Henryki Z. kwotę 28.000 zł, Pawła S. kwotę 42.200 zł, Jerzego P. kwotę 39.200 zł,
Jerzego P. kwotę 38.680 zł, Aleksandry S. kwotę 34.480 zł, Barbary R. kwotę 28.000
zł, Mirosławy A. kwotę 20.000 zł, Marii S. kwotę 29.480 zł, Teresy J. kwotę 20.000 zł
oraz Bogdana J. kwotę 12.000 zł - wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 11 paź-
dziernika 2002 r., a w pozostałej części ich apelację oddalił.
Podstawę rozstrzygnięcia stanowiły następujące ustalenia faktyczne i ich
prawna ocena: Henryka Z., Paweł S., Jerzy P., Jerzy P., Aleksandra S., Barbara R.,
Mirosława A., Maria S., Teresa J. i Bogdan J. byli długoletnimi pracownikami Przed-
siębiorstwa Państwowego ,,G." w P. W latach 90-tych rozpoczął się proces zmierza-
jący do prywatyzacji tego przedsiębiorstwa. Minister Przekształceń Własnościowych
podjął decyzję o wniesieniu przedsiębiorstwa jako aportu do spółki z udziałem kapi-
tału zagranicznego. W lutym 1994 r. zawiązano spółkę akcyjną ,,G.", w której Skarb
Państwa wniósł aport w postaci przedsiębiorstwa państwowego ,,G.". W dniu 6 stycz-
nia 1994 r. zawarto umowę Spółki ,,G.", której założycielami byli Skarb Państwa,
Spółka ,,N." SA z siedzibą w Szwajcarii oraz pracownicy zlikwidowanego przedsię-
biorstwa reprezentowani przez piętnastu pełnomocników, między innymi, przez po-
wódkę Henrykę Z. Akcjonariuszami Spółki zostali: Skarb Państwa, który objął akcje
imienne serii A odpowiadające 47% kapitału, ,,N." SA z siedzibą w Szwajcarii, która
objęła akcje imienne serii A odpowiadające 47% kapitału oraz pracownicy przedsię-
biorstwa państwowego ,,G.", którzy objęli akcje na okaziciela serii B odpowiadające
6% kapitału. Zgodnie z punktem III § 3 statutu Spółki ,,G.", wartość nominalna jednej
akcji - zarówno imiennej serii A jak i na okaziciela serii B - wynosi 10 zł. Każda akcja
na okaziciela może być w każdym czasie, na żądanie jej właściciela, zamieniona na
akcję imienną. Spółka ,,G." wydała pracownikom świadectwa depozytowe dokumen-
tujące prawa do akcji na okaziciela serii B o konkretnych numerach, objętych przez
każdego z nich. W 1998 r., na podstawie ustawy z dnia 30 sierpnia 1996 r. o komer-
cjalizacji i prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych (Dz.U. Nr 118, poz. 561 ze
zm.), pracownicy, w tym również powodowie, otrzymali 419.548 akcji imiennych serii
A należących do Skarbu Państwa. Każdy z pracowników otrzymał odcinek zbiorowy
200 takich akcji. W latach 1999 i 2000 pracownicy zaczęli ubiegać się w Spółce ,,G."
o wymianę świadectw depozytowych na akcje, formułowali także żądania wymiany
akcji serii B na okaziciela na akcje imienne serii A. W odpowiedzi Spółka informowała
powodów, że, zgodnie z § 3 ust. 4 statutu Spółki, dokona zamiany akcji serii B na
okaziciela na akcje imienne serii B1. Zmiana akcji miała być dokonana przez ostem-
plowanie dotychczasowego dokumentu akcyjnego i umieszczenie na nim odpowied-
niej wzmianki lub poprzez wydanie akcji imiennych serii B1. Powodowie nie wyrazili
zgody na taką propozycję podnosząc, że ich żądanie dotyczy akcji imiennych serii A
z pierwotnej emisji z dnia 16 lutego 1994 r. dokonanej w wyniku prywatyzacji ,,G."
przeprowadzonej przez Ministerstwo Skarbu Państwa. Na podstawie uchwały Wal-
nych Zgromadzeń Spółek ,,G." SA i ,,N.P." SA z 3 listopada 2000 r., Spółka ,,G." zo-
stała przejęta przez Spółkę ,,N.P.". W wyniku połączenia spółek, Spółka ,,G." SA
została wykreślona z rejestru handlowego i przestała istnieć, a spółka ,,N.P." SA
wstąpiła we wszystkie prawa i obowiązki ,,G.". Akcje przysługujące powodom w
Spółce ,,G." SA zostały uwzględnione w procesie połączenia w ten sposób, że stali
się oni akcjonariuszami spółki ,,N.P." SA, otrzymując w zamian za jedną akcję ,,G."
0,937512 akcji ,,N.P." SA. W roku 2002, w oparciu o uchwałę Nadzwyczajnego Wal-
nego Zgromadzenia akcjonariuszy ,,N.P." SA z dnia 14 sierpnia 2002 r. podjętej na
podstawie art. 418 ustawy z dnia 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych
(Dz.U. Nr 94, poz. 1037 ze zm.), akcjonariusz większościowy Spółki akcyjnej ,,N.P." -
spółka ,,N." SA dokonała przymusowego wykupu akcji mniejszościowych, w tym i ak-
cji powodów. Wykup nastąpił po cenie 40 zł za jedną akcję, pomimo że wybrany
przez Walne Zgromadzenie biegły rewident wycenił akcje podlegające przymusowe-
mu wykupowi na kwotę 33 zł.
W ocenie Sądu Okręgowego-Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Po-
znaniu, stronie pozwanej nie można zarzucić zawinionego działania, o którym stano-
wią art. 415 k.c. lub art. 416 k.c. Niewydanie powodom akcji imiennych serii A nie jest
czynem bezprawnym. Statut spółki nie przewidywał bowiem obowiązku wymiany ak-
cji z serii B na serię A, a jedynie możliwość zamiany akcji na okaziciela na akcje
imienne. Ponadto, powodowie nie wykazali szkody jaką ponieśli wskutek działania
strony pozwanej. Sąd ten uznał, że powodowie kwestionowali zasady podziału akcji
między akcjonariuszy w pierwotnej fazie prywatyzacji przedsiębiorstwa państwowego
,,G.". Wobec tego swoje roszczenia powinni kierować do Skarbu Państwa.
Sąd Apelacyjny w Poznaniu nie podzielił stanowiska Sądu pierwszej instancji i
przyjął, że strona pozwana ponosi odpowiedzialność za niezrealizowanie obowiązku
wydania akcji imiennych Spółki ,,G." SA. Nie zaakceptował również poglądu w kwestii
ewentualnej odpowiedzialności Skarbu Państwa za niewydane powodom akcje.
Ustawa prywatyzacyjna z 1996 r. dawała możliwość nieodpłatnego nabycia akcji
określonej grupie osób uznanych za uprawnione, po spełnieniu procedur w niej okre-
ślonych. Na podstawie powołanej ustawy można wywodzić roszczenia dotyczące
przede wszystkim nieodpłatnego nabycia akcji przez osobę, która wedle ustawy
może być uprawniona, ale jeszcze nie jest akcjonariuszem. Powodowie jednak nigdy
nie podważali procesu nieodpłatnego nabycia akcji od Skarbu Państwa. Ich roszcze-
nia dotyczą realizacji umowy i praw akcjonariuszy wynikających ze statutu Spółki.
Odpowiedzialności Skarbu Państwa nie uzasadnia również okoliczność, że jednym z
założycieli Spółki ,,G." SA był Skarb Państwa reprezentowany przez Wojewodę P.
Zawarcie umowy przez założycieli Spółki ,,G." nie ma związku z procesem wydawa-
nia nieodpłatnych akcji w trybie ustawy prywatyzacyjnej z 1996 r. Sąd wyraził pogląd,
że powodowie mogą realizować swoje roszczenia wobec Spółki ,,N.P.", która jest na-
stępcą prawnym spółki ,,G." SA wstępującym we wszystkie jej prawa i obowiązki.
Prawo powodów do wydania akcji pozostaje nadal aktualne i akcjonariusze mogą
żądać jego realizacji. Uprawnienie do zamiany akcji z okaziciela na akcje imienne
wynikało nie tylko z § 3 ust. 4 statutu, ale również z art. 345 § 2 rozporządzenia Pre-
zydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 czerwca 1934 r. - Kodeks handlowy. Ewentualne
ograniczenie tego prawa mógł wprowadzać tylko statut. Ponieważ statut strony po-
zwanej nie przewidywał żadnych ograniczeń, należy uznać, że powodowie byli
uprawnieni do zamiany akcji, jednakże Spółka ,,G." nie zrealizowała tego prawa. Jak-
kolwiek stanowisko Spółki ,,N.P.", wedle którego niedopuszczalna jest zamiana akcji
o różnych seriach bez zmiany statutu, zostało podzielone przez autora opinii z dnia
23 marca 2004 r., to nie ma ono poparcia w przepisach Kodeksu handlowego ani też
statutu. Nie zawiera również żadnych argumentów, które uzasadniałyby taki pogląd.
Według Sądu, przyznane akcjonariuszowi prawo zamiany akcji z okaziciela na
imienne nie może być wyłączone przez oznaczenie akcji różnymi seriami. Obowiąz-
kiem Spółki ,,G." było podjęcie takich czynności, które umożliwiłyby realizację prawa
akcjonariuszy do zamiany akcji. Zaś argumenty strony pozwanej o konieczności
zmiany statutu pozostają bez znaczenia dla procesu i dlatego nie podlegały ocenie.
Sąd zaznaczył, że postępowanie strony pozwanej wobec powodów było niekonse-
kwentne, albowiem jednemu z powodów wydano akcje serii B1, a więc takiej, której
w ogóle statut nie przewidywał, a jednocześnie odmawiano wydania akcji imiennych
z uwagi na różne oznaczenia serii. Przedłożona Sądowi opinia prawna tłumaczy to
postępowanie niemożnością zwiększenia akcji serii A, ponieważ byłoby to sprzeczne
z § 3 ust. 2 statutu. Przyjęcie powołanego w opinii poglądu prowadziłoby do absur-
dalnego wniosku, że prawo do zamiany akcji nigdy nie mogłoby być zrealizowane, a
na pewno zawsze mogłoby być skutecznie blokowane. W konsekwencji Sąd uznał,
że powodowie zostali pozbawieni prawa do wydania i zamiany akcji poprzez zawi-
nione działanie strony pozwanej, albowiem okoliczności podawane przez Spółkę
(zmiana statutu, akcje różnych serii) ,,leżały w sferze działań Spółki ,,G." a nie powo-
dów". Ponieważ nie można jednoznacznie ocenić w jakiej wysokości powodowie po-
nieśli szkodę, Sąd - zgodnie z art. 322 k.p.c. - zasądził sumę według swej oceny. Za
miarodajne kryterium w ustaleniu wysokości odszkodowań uznał cenę akcji Spółki
,,N." przyjętą przez spółkę dla przymusowego wykupu akcji w 2002 r., czyli 40 zł za
jedną akcję.
Strona pozwana zaskarżyła ten wyrok kasacją w części zmieniającej wyrok
Sądu pierwszej instancji. Wskazując jako podstawy kasacji naruszenie prawa mate-
rialnego, a to art. 345 § 2 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z
dnia 27 czerwca 1934 r. - Kodeks handlowy - poprzez zastosowanie powołanego
przepisu i wyrażenie poglądu, że ,,w ramach zamiany rodzaju akcji z akcji na okazi-
ciela na akcje imienne możliwa jest - bez zmiany Statutu Spółki - zamiana oznacze-
nia serii akcji z B na A", oraz art. 416 k.c. - poprzez przyznanie - na podstawie wyro-
ku Sądu Apelacyjnego - odszkodowania powodowi Pawłowi S., ,,któremu w 2000 r.,
zgodnie z jego żądaniem, zostały wydane akcje serii B na okaziciela i w związku z
tym nie miał on czynnej legitymacji procesowej w przedmiotowej sprawie" oraz pozo-
stałym powodom, ,,mimo, iż w toku postępowania przed sądami I i II instancji nie wy-
kazali oni żadnej szkody wynikłej z niewydania akcji imiennych serii A", a także naru-
szenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. - poprzez dokona-
nie ,,odmiennych ustaleń faktycznych w stosunku do ustaleń Sądu I instancji bez
przeprowadzenia postępowania dowodowego w zakresie ustalenia zaistnienia
szkody po stronie Powodów", pełnomocnik ,,N.P." SA wniósł o ,,uchylenie zaskarżo-
nego wyroku w części dotyczącej punktów I, II, i IV" oraz o przekazanie sprawy w
tym zakresie do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Poznaniu i ,,pozo-
stawienie temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach procesu, w tym kosztach zastęp-
stwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym według norm przepisanych". Jako
okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji powołał występowanie istotnego
zagadnienia prawnego wyrażającego się w pytaniu ,,czy w oparciu o przepis art. 345
§ 2 Kodeksu handlowego, mający zastosowanie w przedmiotowej sprawie, a także w
oparciu o obowiązujący obecnie przepis art. 334 § 2 Kodeksu spółek handlowych o
tej samej treści, można w ramach zamiany akcji z akcji na okaziciela na akcje
imienne, dokonać również zamiany oznaczenia serii akcji, bez zmiany Statutu Spółki,
przy założeniu, iż: (a) żądanie zamiany oznaczenia serii akcji zostało przedstawione
przez Powodów jednocześnie z wnioskiem o zamianę akcji z akcji na okaziciela na
akcje imienne, oraz (b) w Statucie Spółki znajdował się zapis określający ile akcji
należy do poszczególnych, różnie oznaczonych serii".
W uzasadnieniu kasacji pełnomocnik strony skarżącej podniósł, że pogląd
Sądu w kwestii możliwości zamiany akcji o różnych seriach jest błędny. Artykuł 345 §
2 Kodeksu handlowego przewiduje, wobec braku odmiennych zapisów w statucie
spółki, możliwość zamiany akcji imiennych na okaziciela i odwrotnie, jednak ,,nie
wspomina o dopuszczalności jednoczesnej zamiany oznaczenia serii akcji". Powołu-
jąc się na przedłożoną Sądowi opinię, wskazał, że bez zwoływania Walnego Zgro-
madzenia Akcjonariuszy i bez zmiany statutu spółki spełnienie żądań powodów nie
było możliwe. Zarząd Spółki nie może dokonać zmiany akcji w sposób sprzeczny z
postanowieniami statutu, zwłaszcza gdyby w wyniku takiej zmiany mogło dojść do
zwiększenia lub zmniejszenia liczby akcji danej serii albo zmiany statutowych propor-
cji akcji o zróżnicowanych prawach lub obowiązkach. Poprzez uwzględnienie rosz-
czeń powodów Zarząd zwiększyłby liczbę akcji serii A, a więc postąpiłby niezgodnie
z § 3 ust. 2 statutu. Jego zdaniem, ustawowe prawo zamiany akcji, o którym stanowi
art. 345 § 2 Kodeksu handlowego daje możliwość zamiany akcji tej samej serii. Sta-
tut spółki jest aktem podstawowym dla jej działania, określającym elementy istotne,
takie jak wysokość oraz struktura kapitału zakładowego spółki. Struktura kapitału
spółki - w tym również znaczenie i liczba akcji poszczególnych serii - jest ujawniana
w Rejestrze Przedsiębiorców, toteż nie można podzielić tezy Sądu, że zamiana akcji
o różnych seriach nie musi znaleźć odzwierciedlenia w odpowiednich postanowie-
niach statutu spółki, a w konsekwencji w treści zapisów umieszczonych w Rejestrze
Przedsiębiorców. Zaakceptowanie stanowiska Sądu oznaczałoby ,,konieczność wy-
dania akcji serii A z dalszymi numerami lub też 'zdublowanie' numeracji istniejących
akcji serii A", co prowadziłoby do zmiany struktury kapitałowej Spółki z pominięciem
trybu zmiany Statutu. Ponadto, wydanie pracownikom akcji imiennych serii A unie-
możliwiłoby ustalenie właściciela akcji tejże serii o określonym numerze.
Niesłusznie, jego zdaniem, Sąd Apelacyjny przyjął jako podstawę odpowie-
dzialności strony pozwanej art. 416 k.c. Zgodnie z powołanym przepisem, naprawie-
nie szkody przysługuje osobie, która tej szkody doznała. Powodowie nie ponieśli
szkody, albowiem w zamian za niewydane akcje Spółka przyznała im odszkodowa-
nie. Zasądzając odszkodowanie na rzecz Pawła S. Sąd naruszył prawo materialne,
ponieważ powód w 2000 r. - zanim wystąpił z roszczeniem wobec strony pozwanej -
zdecydował się na odebranie akcji na okaziciela serii B i odstąpił od żądania zamiany
tych akcji na akcje imienne serii A. Pozostali powodowie nie wykazali w toku procesu
szkody jaką ponieśli w związku z tym, że nie otrzymali od Spółki akcji imiennych serii
A - ani w zakresie poniesionych strat, ani też w zakresie utraconych korzyści. Po-
mimo, że Sąd nie przeprowadził żadnego dowodu na okoliczność poniesionej przez
powodów szkody, w ustaleniach faktycznych przyjął, że szkodę tę ponieśli. Ponadto,
w kwestii tej dokonał odmiennych ustaleń faktycznych niż Sąd pierwszej instancji.

W odpowiedzi na kasację powodowie wnieśli o jej oddalenie i zasądzenie na
ich rzecz od strony skarżącej kosztów postępowania kasacyjnego.


Sąd Najwyższy zważył, co następuje:


Powodowie dochodzili odszkodowania na podstawie art. 416 k.c. Zgodnie z
tym przepisem, ,,osoba prawna jest obowiązana do naprawienia szkody wyrządzonej
z winy jej organu". W ocenie Sądu drugiej instancji, powodowie, na skutek bezpraw-
nej, zawinionej przez zarząd ,,N.P." SA odmowy zamiany akcji na okaziciela serii B
na akcje imienne serii A i wydania akcji imiennych serii A, ponieśli szkodę. Ponieważ
wysokości tej szkody nie da się ściśle wyliczyć, Sąd zasądził na rzecz poszczegól-
nych powodów odszkodowanie na podstawie art. 322 k.p.c., mnożąc liczbę akcji
przypadających każdemu z nich przez cenę akcji ustalonej dla potrzeb przymusowe-
go ich wykupu. Rozstrzygnięcie to co do zasady zakwestionowała strona pozwana.
Zasadniczym problemem prawnym w rozpoznawanej sprawie była zatem kwestia
podstawy i przesłanek odpowiedzialności odszkodowawczej strony pozwanej wobec
powodów, przede wszystkim zaś oceny, czy odmowa żądanej konwersji akcji, a wła-
ściwie wydania akcji imiennych serii A, stanowiła czyn bezprawny (delikt) i czy powo-
dowie ponieśli z tego tytułu szkodę. Dla prawidłowego rozstrzygnięcia tych zagad-
nień konieczne jest w pierwszej kolejności prześledzenie losów (historii) akcji ,,G." SA
- od ich emisji, poprzez zmianę na akcje ,,N.P." SA, do przymusowego wykupu przez
,,N." SA.
Akcje spółki akcyjnej ,,G." zostały wyemitowane jako akcje zwykłe imienne serii
A i akcje zwykłe na okaziciela serii B (emisja pierwotna z 16 lutego 1994 r.). Każda z
tych serii stanowiła ponumerowany kolejno, skończony (zamknięty) ich zbiór, okre-
ślony w § 3 ust. 2 statutu. Akcje na okaziciela i akcje imienne były akcjami rodzajowo
tożsamymi. Także seria nie różnicowała uprawnień akcjonariuszy. Toteż obie serie
zawierały akcje, choć różnej postaci, tej samej klasy. Taka sama też była ich wartość
(po 10 zł). W późniejszym okresie dokonywano zamiany akcji na okaziciela serii B na
akcje imienne poprzez albo wydanie akcjonariuszom akcji imiennych serii B1 albo
ostemplowanie dotychczasowego dokumentu akcyjnego i uczynienie na nim stosow-
nej wzmianki. Jednocześnie część akcji na okaziciela serii B zakupionych od ich wła-
ścicieli przez ,,N." SA w większości podlegała konwersji na akcje imienne serii A na
podstawie kolejnych uchwał Walnego Zgromadzenia Akcjonariuszy (np. z 31 maja
1995 r., 17 czerwca 1996 r. i 17 kwietnia 1997 r.), co znajdowało wyraz w odpowied-
nich zmianach § 3 ust. 2 statutu. W związku z przejęciem spółki ,,G." przez ,,N.P." SA
(uchwała Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia spółki z 3 listopada 2000 r.) ak-
cjonariusze ,,G." SA stali się, zgodnie z art. 463 pkt 1 k.h., akcjonariuszami ,,N.P." SA.
Równocześnie dokonano przeliczenia liczby posiadanych przez akcjonariuszy akcji
spółki ,,G." (wykreślonej z rejestru 10 lutego 2001 r.) w ten sposób, że za każdą akcję
w kapitale tej spółki, która nie stanowiła w dniu 20 września 2000 r. własności ,,N."
SA, przyznano - 0,937512 akcji w kapitale akcyjnym ,,N.P." SA. Liczba akcji przyzna-
nych powodom odpowiadała, uwzględniając przeliczenie, liczbie posiadanych przez
nich akcji spółki akcyjnej ,,G." - na okaziciela serii B (które otrzymali w roku 1994),
akcji imiennych serii A (które otrzymali w 1998 r. od Skarbu Państwa w ilości po 200
każdy), a także akcji imiennych serii B i B1 (powstałych z zamiany akcji na okaziciela
serii B na akcje imienne). Powodowie odmówili objęcia akcji ,,N.P." SA. W rezultacie
przymusowego wykupu akcji mniejszościowych (w tym należących do powodów)
przez ,,N." SA (uchwała Nadzwyczajnego Walnego Zgromadzenia ,,N.P." SA z 14
sierpnia 2002 r.) każda akcja wyceniona została na 40 zł. Od tej pory powodowie
przestali być akcjonariuszami ,,N.P." SA, a ich dotychczasowe prawo do akcji tej
spółki przekształciło się w prawo do pieniężnej równowartości akcji przymusowo wy-
kupionych (zapłaty ceny wykupu akcji). Pozwana Spółka postawiła do dyspozycji po-
wodów kwoty stanowiące cenę wykupu posiadanych przez nich akcji, lecz ci odmó-
wili ich przyjęcia. Z powyższego wynika, że z tytułu zaniechania zamiany akcji ,,G."
SA na okaziciela serii B na akcje imienne serii A, a ściślej - niewydania imiennych
akcji serii A w miejsce akcji na okaziciela serii B, powodowie nie ponieśli żadnej
szkody. Wniosek taki uprawniony jest tym bardziej, że nie kwestionowali oni ani
liczby przyznanych im akcji, ani przeliczenia akcji ,,G." SA na akcje ,,N.P.", ani wyli-
czenia wartości tychże akcji.
Powodowie nie ponieśli również szkody w rezultacie wydania im świadectw
depozytowych dokumentujących prawo do akcji objętych przez każdego z nich.
Świadectwo depozytowe jest tylko imiennym znakiem legitymacyjnym (dokumentem
dowodowym) wystawionym wyłącznie w związku z dopuszczeniem akcji do obrotu
publicznego w celu skonkretyzowanym w jego treści. Jest, zgodnie z art. 10 ustawy z
dnia 21 sierpnia 1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi (jed-
nolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 49, poz. 447 ze zm.), dowodem praw do akcji. Nie po-
zbawiło ich więc możliwości żądania wydania akcji, nie miało wpływu na ich liczbę i
wartość. Strona pozwana (a właściwie przejęta przez nią spółka akcyjna ,,G." oraz
Skarb Państwa w 1998 r.) wydała powodom akcje, co do zasady, w odcinkach zbio-
rowych, a więc w formie dokumentu obejmującego większą liczbę akcji o jednako-
wych uprawnieniach. Taki, służący uproszczeniu obrotu i administrowania akcjami,
sposób wydawania akcji był zgodny z art. 344 § 1 k.h. oraz z § 9 ust. 1 statutu. Nie
wyłączał zarazem prawa akcjonariuszy do żądania wydania im akcji zwykłych. Od-
mowa wydania zwykłych akcji w miejsce akcji wydanych w odcinkach zbiorowych
naruszałaby wprawdzie § 9 ust. 2 statutu, ale sama przez się nie musiała dla akcjo-
nariuszy powodować szkody. Powodowie nie wykazali, że wskutek udostępnienia im
akcji w odcinkach zbiorowych ponieśli jakąkolwiek szkodę.
Zgodnie z art. 345 § 2 k.h. (obecnie art. 334 § 2 k.s.h.), na żądanie akcjona-
riusza może być dokonana zamiana akcji na okaziciela na akcje imienne (i odwrot-
nie), jeżeli ustawa lub statut nie stanowią inaczej. Przepis ten został powtórzony, w
nieco zmienionej redakcji, w § 3 ust. 4 statutu ,,G." SA (dodanym uchwałą Walnego
Zgromadzenia Akcjonariuszy z 31 maja 1995 r.). Strona pozwana nie odmawiała ak-
cjonariuszom takiej konwersji akcji. Odmówiła natomiast przekształcenia serii akcji - z
B na A - powołując się na konieczność zmiany statutu. Zamiana akcji serii B na akcje
serii A musiałaby, jej zdaniem, prowadzić do zwiększenia określonej w statucie liczby
akcji serii A. W tym właśnie, w odmowie zamiany serii akcji, Sąd drugiej instancji do-
patrzył się winy organu pozwanej spółki.
Problem dopuszczalności zamiany akcji na okaziciela na akcje imienne (i od-
wrotnie) bez zmiany statutu jest w doktrynie kontrowersyjny. Przeważa jednak po-
gląd, że każdorazowa zamiana akcji powodująca zmiany ich wielkości określonych w
statucie wymaga zmiany statutu, choć uzależnienie konwersji akcji od zmiany statutu
- zdarzenia przyszłego i niepewnego - jest niedopuszczalne, gdyż godziłoby w auto-
nomię przyznaną poszczególnym akcjonariuszom (por. np. M. Michalski, Dopusz-
czalność konwersji postaci papierów wartościowych w polskim prawie papierów
wartościowych, Monitor Prawny 1997 nr 11, s. 436; R. Jurga, M. Michalski, Spółka
akcyjna w publicznym obrocie papierami wartościowymi, Kraków 2000, s. 263; J.
Frąckowiak, Kodeks spółek handlowych, 2004, t. II, s.206). Pogląd ten należy po-
dzielić bez zastrzeżeń w odniesieniu do zamiany akcji tożsamych rodzajowo w ra-
mach tej samej serii i to niezależnie od tego, czy statut określa liczby akcji imiennych
i na okaziciela, czy ich nie określa. Inaczej ma się rzecz w odniesieniu do akcji emi-
towanych w serii. Z definicji papierów wartościowych emitowanych w serii (art. 4 pkt 1
Prawa o publicznym obrocie papierami wartościowymi), a takimi są też akcje do-
puszczone do obrotu publicznego, można zasadnie wnosić, że seria obejmuje ściśle
oznaczoną liczbę akcji podzielonych na równe jednostki, emitowanych w oparciu o tę
samą podstawę prawną. Liczba akcji emitowanych w serii określana jest w oparciu o
jedną, tę samą podstawę prawną. Jeżeli jest nią statut, to zmianę liczby akcji wyda-
wanych w serii można wprowadzić tylko poprzez zmianę statutu uchwałą walnego
zgromadzenia akcjonariuszy. Ku takiemu wnioskowi skłania także wykładnia języko-
wa art. 345 § 2 k.h. Przepis ten dotyczy wyłącznie zamiany jednej postaci akcji zwy-
kłych na ich postać inną. Skoro nie normuje dopuszczalności konwersji akcji różnych
rodzajowo i różnych serii, znaczy to, że żądanie przez akcjonariusza takiej konwersji
nie stanowi, lub stanowić nie musi, jego uprawnienia podmiotowego. Odmowa przeto
zamiany akcji różnych serii nie jest bezprawna. Gdyby nawet podzielić pogląd prze-
ciwny, a mianowicie taki, że na żądanie akcjonariusza akcje na okaziciela muszą być
zamienione na akcje imienne w każdym przypadku, niezależnie od rodzaju akcji i ich
serii, a odmowa żądanej konwersji stanowi czyn bezprawny (delikt) spółki (jej or-
ganu), to w okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie miałoby to znaczenia dla jej
rozstrzygnięcia ze względu na to, że w efekcie takiego zaniechania powodowie -
akcjonariusze nie ponieśli ani żadnego uszczerbku majątkowego, ani szkody na oso-
bie.
Podnieść należy zarazem, że ust. 2 i ust. 4 § 3 statutu ,,G." SA nie były ze
sobą spójne. Z jednej bowiem strony statut określał rodzaj akcji (zwykłe), ich postacie
(imienne i na okaziciela) serie (A i B) oraz bezpośrednio liczbę akcji emitowanych w
seriach A i B (a pośrednio liczbę akcji na okaziciela i imiennych poprzez ,,przypisanie"
ich do poszczególnych serii), z drugiej - dopuszczał konwersję akcji na okaziciela
(emitowanych tylko w serii B) na akcje imienne (emitowane tylko w serii A), która bez
zmiany serii akcji, a zatem bez zmiany statutu, nie była możliwa.

Mając powyższe na względzie Sąd Najwyższy, stosownie do art. 39315 k.p.c.,
orzekł jak w sentencji.
========================================