Wyrok z dnia 26 stycznia 2005 r.
II PK 184/04

Przepisów ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach
rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakła-
du pracy (jednolity tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) nie stosuje się,
gdy pracodawca nie zamierza zwolnić pracownika w ramach redukcji zatrudnie-
nia, lecz po wypowiedzeniu umowy przez pracownika, wyraża zgodę na jego
propozycję rozwiązania umowy za porozumieniem stron, w terminie krótszym
niż okres wypowiedzenia.

Przewodniczący SSN Jerzy Kwaśniewski (przewodniczący), Sędziowie SN:
Krystyna Bednarczyk (sprawozdawca), Herbert Szurgacz.

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 stycznia 2005 r.
sprawy z powództwa Edyty N. przeciwko K. Zakładom Farmaceutycznym ,,P." SA w
K. o odszkodowanie, na skutek kasacji powódki od wyroku Sądu Okręgowego-Sądu
Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie z dnia 1 marca 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od powódki na rzecz strony pozwanej 900 zł (dziewięćset) tytułem
zwrotu kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu kasacyjnym.

U z a s a d n i e n i e

Powódka Edyta N. wnosiła o nakazanie K. Zakładom Farmaceutycznym ,,P."
SA w K. sprostowania świadectwa pracy i zasądzenie odszkodowania. Pozwana
wniosła o oddalenie powództwa.
Wyrokiem z dnia 15 marca 2001 r. [...] Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Kutnie zo-
bowiązał pozwaną do zmiany świadectwa pracy z dnia 30 kwietnia 2000 r. w punkcie
3 przez dokonanie zapisu, iż rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło w trybie przewi-
dzianym w § 4 ust. 3 porozumienia z dnia 16 grudnia 1999 r. zawartego pomiędzy
,,P." SA w K. a związkami zawodowymi (przyczyny ekonomiczne leżące po stronie
zakładu pracy) oraz zasądził od pozwanej na rzecz powódki odszkodowanie i od-
prawę w łącznej kwocie 29.215,33 zł. Sąd ustalił, że powódka była od 1 lipca 1997 r.
zatrudniona u pozwanej na stanowisku kierownika działu marketingu. W dniu 16
grudnia 1999 r. zostało podpisane porozumienie między pozwaną spółką a związ-
kami zawodowymi, które określało między innymi zakres redukcji zatrudnienia, kryte-
ria doboru pracowników do zwolnienia, zasady i tryb zwolnień na mocy porozumienia
stron oraz wysokość i zasady wypłaty odpraw i odszkodowań. W § 4 ust. 3 tego po-
rozumienia znalazło się postanowienie, że w przypadku, gdy pracownicy nie objęci
listą wymienioną w ust. 1 zobowiążą się do rozwiązania umowy o pracę w okresie
obowiązywania porozumienia, otrzymają - niezależnie od kwoty należnej odprawy
wynikającej z ustawy - odszkodowanie w kwocie 17.000 zł. Z uwagi na niestabilną
sytuację w zakładzie pracy powódka w dniu 30 marca 2000 r. zwróciła się do pozwa-
nej o rozwiązanie umowy o pracę w trybie § 4 ust. 3 porozumienia. Wobec braku
zgody pozwanej na rozwiązanie umowy na mocy porozumienia stron, powódka w
piśmie z dnia 31 marca 2000 r. oświadczyła, że rozwiązuje umowę o pracę ze skut-
kiem na dzień 30 kwietnia 2000 r. W tym ostatnim dniu wręczono powódce świa-
dectwo pracy, w którym dokonano zapisu, iż umowa o pracę została rozwiązana na
skutek wypowiedzenia przez pracownika. Dział marketingu pozwanej został przenie-
siony do W., a osoby pracujące w K. zostały ,,rozdzielone na działy". W zakładzie
następowała wewnętrzna rotacja, co było związane z nową organizacją pracy i doty-
czyło również działu marketingu. W dacie rozwiązania stosunku pracy powódce
podlegało 6 pracowników, zaś w dacie orzekania pozostało dwóch. Oceniając ten
stan faktyczny Sąd uznał, że powódka skorzystała z uprawnienia przewidzianego w §
4 ust. 3 porozumienia, który to przepis wyraźnie określa, iż pracownik może sam zo-
bowiązać się do rozwiązania umowy o pracę. W związku z tym powódce przysługuje
zarówno odszkodowanie przewidziane w porozumieniu, jak i odprawa na zasadach
ogólnych, a także uzasadnione jest żądanie sprostowania świadectwa pracy.
Po rozpoznaniu apelacji pozwanej od tego wyroku Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i
Ubezpieczeń Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 30 listopada 2001 r. zmie-
nił zaskarżony wyrok w zakresie sprostowania świadectwa pracy, zobowiązując po-
zwaną do zmiany świadectwa pracy w pkt 3 poprzez wprowadzenie w nim zapisu, iż
rozwiązanie umowy o pracę nastąpiło w warunkach przewidzianych ustawą z dnia 28
grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U.
z 1990 r. Nr 4, poz.19 ze zm.) i oddalił apelację w pozostałej części. Sąd Okręgowy
podzielił pogląd prawny Sądu pierwszej instancji, stwierdzając dodatkowo, że do roz-
wiązania umowy o pracę doszło na mocy porozumienia stron. Propozycja zawarta w
§ 4 ust. 3 porozumienia była bowiem ofertą skierowaną do pracowników w trybie art.
66 k.c. Powódka tę ofertę przyjęła, wobec czego strona pozwana bez zgody powódki
nie miała prawa się wycofać.
Na skutek kasacji pozwanej Sąd Najwyższy wyrokiem z dnia 11 czerwca 2003
r., I PK 207/02 uchylił zaskarżony wyrok w części oddalającej apelację w zakresie
zasądzenia odszkodowania i odprawy i sprawę w tym zakresie przekazał Sądowi
Okręgowemu w Warszawie do ponownego rozpoznania. Sąd Najwyższy wskazał, że
uprawomocnienie się wyroku w części dotyczącej zmiany świadectwa pracy (w
związku z niedopuszczalnością kasacji od tego rozstrzygnięcia) nie przesądza tego,
że rozwiązanie z powódką umowy o pracę nastąpiło w trybie ustawy z dnia 28 grud-
nia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków
pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy. Świadectwo pracy jest jedynie doku-
mentem zawierającym oświadczenie wiedzy, a zatem podanie w nim jako przyczyny
rozwiązania umowy o pracę okoliczności wymienionych w art. 1 ust. 1 powołanej
ustawy nie wyłącza badania, czy faktycznie te okoliczności stanowiły rzeczywistą
przyczynę zwolnienia. Oceniając pogląd prawny zaprezentowany w zaskarżonym
wyroku Sąd Najwyższy uznał, że porozumienie z dnia 16 grudnia 1999 r. nie zawie-
rało oferty rozwiązania umów o pracę, gdyż oferta będąca oświadczeniem woli nie
może być zawarta w akcie normatywnym. Porozumienie to zostało zawarte na pod-
stawie art. 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. Reguluje ono zasady postępowania w
sprawach dotyczących pracowników objętych zamiarem zwolnienia i dotyczy wypo-
wiedzenia dokonanego przez pracodawcę lub porozumienia stron (art. 11 tej
ustawy). Skoro do rozwiązania umowy nie doszło na mocy porozumienia stron, wy-
kładnia porozumienia powinna zmierzać do ustalenia, czy § 4 ust. 3 upoważniał pra-
cowników do jednostronnego rozwiązania umów o pracę z zachowaniem prawa do
świadczeń z tytułu ich rozwiązania z przyczyn dotyczących pracodawcy.
Po ponownym rozpoznaniu sprawy Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń
Społecznych w Warszawie wyrokiem z dnia 1 marca 2004 r. [...] zmienił zaskarżony
wyrok w punkcie 2 i 3 i w tym zakresie powództwo oddalił. Sąd Okręgowy stwierdził,
że zakres podmiotowy porozumienia z dnia 16 grudnia 1999 r. wyznaczał co do za-
sady § 2 ust. 1, zgodnie z którym zwolnieniem mieli być objęci pracownicy z oddzia-
łów, gdzie występują skutki podjęcia decyzji o dokonaniu zmian technicznych i orga-
nizacyjnych. Decydującym kryterium była likwidacja stanowiska pracy oraz zbędność
zatrudnienia ze względu na fakt wykonywania pracy przy produktach podlegających
eliminacji (§ 3 ust. 1). W § 2 ust. 2 wyjątkowo dopuszczono możliwość objęcia zwol-
nieniami pracowników innych działów niż wymienione w ust. 1, posiadających
uprawnienia do świadczeń emerytalnych lub przedemerytalnych. Postanowienie z §
4 ust. 3 odnosi się jedynie do pracowników, o których mowa w § 2 ust. 2, albowiem
tej grupy pracowników nie dotyczył wymóg objęcia listą osób przeznaczonych do
zwolnienia. Uprawnienie to nie dotyczyło jednak wszystkich pracowników. Omawia-
nego postanowienia nie można interpretować w ten sposób, że obejmowało ono
wszystkich pracowników, gdyż w takim przypadku ustanawiałoby ono odrębny tryb
rozwiązywania przez pracowników stosunków pracy za odszkodowaniem ze strony
pracodawcy, nie uwzględniający podstawy ustawowej porozumienia oraz deklarowa-
nej woli umawiających się stron. Z materiału dowodowego wynika, że porozumienie
nie dotyczyło pracowników działu marketingu z uwagi na potrzebę zwiększenia w nim
zatrudnienia. Równocześnie okoliczność, że pozwana Spółka była zmuszona zatrud-
nić inną osobę na stanowisku powódki, w powiązaniu z niechęcią do jej propozycji
odejścia z zakładu pracy, dobitnie wskazuje, iż była ona postrzegana jako warto-
ściowy pracownik, zaś jej miejsce pracy nie było zagrożone. Rodzaj produkcji wyma-
ga wzmożonej działalności reklamowej i promocyjnej, zaś w okresie odejścia powód-
ki dział marketingu dopiero był organizowany. Pracownicy tego działu nie byli zatrud-
nieni przy produktach podlegających eliminacji, zaś ich stanowiska pracy nie miały
zostać zlikwidowane. Powódka nie należała zatem do pracowników, o których mowa
w § 2 ust. 1 porozumienia, a także nie była objęta zakresem § 2 ust. 2, gdyż nie
miała uprawnień emerytalnych. Nie przysługiwało jej więc uprawnienie do odszkodo-
wania przewidzianego w § 4 ust. 3. Nie jest także uprawniona do odprawy przewi-
dzianej w art. 8 ustawy o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami
stosunków pracy, gdyż rozwiązanie stosunku pracy nie nastąpiło z przyczyn określo-
nych w tej ustawie.
Wyrok ten zaskarżyła kasacją powódka i opierając ją na obu podstawach wy-
mienionych w art. 3931 k.p.c. wniosła o jego zmianę i oddalenie apelacji ewentualnie
o uchylenie go i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Warszawie do ponow-
nego rozpoznania. W zakresie podstawy wymienionej w art. 3931 pkt 2 k.p.c. w kasa-
cji podnosi się następujące zarzuty: naruszenie art. 365 § 1 i 366 k.p.c. przez nie-
uwzględnienie prawomocnego wyroku Sądu Okręgowego w Warszawie z dnia 30
listopada 2001 r. rozstrzygającego o sposobie i trybie rozwiązania stosunku pracy
pomiędzy stronami niniejszego postępowania; naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. ,,poprzez
dowolne i wybiórcze przyjęcie wiarygodności poszczególnych dowodów osobowych
oraz nieuwzględnienie innych dowodów"; naruszenie art. 246 i 247 k.p.c. ,,poprzez
nieuwzględnienie przy rozstrzyganiu dowodów z zeznań świadków mimo istnienia
dokumentów, których prawdziwości Sąd nie zaprzeczył"; naruszenie art. 316 § 1
k.p.c. ,,poprzez nieuwzględnienie przy wyrokowaniu wszystkich okoliczności sprawy,
które zostały udowodnione i potwierdzone zgromadzonym w sprawie materiałem do-
wodowym". W zakresie podstawy naruszenia prawa materialnego (art. 3931 pkt 1
k.p.c.) zarzuca się w kasacji błędną wykładnię i niewłaściwe zastosowanie art. 1 i 11
ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracow-
nikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy w związku z treścią
porozumienia z dnia 16 grudnia 1999 r., art. 65 § 1 i 2 k.c. w zakresie interpretacji
tego porozumienia (§ 2, § 4 ust. 3, § 6 porozumienia oraz art. 9 ust. 3 w związku z
art. 9 § 1 k.p.). W uzasadnieniu kasacji w zakresie naruszenia art. 365 § 1 i 366
k.p.c. powódka podniosła, że wydanie orzeczenia ustalającego treść świadectwa
pracy ,,oznacza, że sąd w konsekwencji poczynionych ustaleń zobowiązuje praco-
dawcę do wydania dokumentu, który stan faktyczny uznany przez sąd za prawdziwy
potwierdza. Gdyby było inaczej, kognicja sądu w sprawie świadectwa byłaby wyłą-
czona. Nie miałoby sensu prowadzenie takiego postępowania, skoro orzeczenie w tej
sprawie nie miałoby waloru prawomocności w odniesieniu do faktów leżących u pod-
staw tego orzeczenia. Więcej: należałoby przypuścić, że wyrok mógłby potwierdzać
nieprawdę. Z treści art. 365 § 1 k.p.c. wnioskujemy, że prawomocne orzeczenie
wiąże również inne sądy, a więc także sąd orzekający następnie w sprawie roszczeń
pracowniczych, u podstaw których leży rozstrzygnięcie w sprawie trybu i podstawy
rozwiązania stosunku pracy. Gdyby miało być inaczej ustawodawca wyraźnie prze-
widziałby wyjątek od zasady wyrażonej w art. 365 § 1 k.p.c. Powagą rzeczy osądzo-
nej z kolei objęte jest nie tylko samo rozstrzygnięcie ujawnione w treści sentencji
orzeczenia, ale także będące podstawą tego orzeczenia relewantne fakty, które od-
najdujemy w uzasadnieniu." W zakresie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wskazuje się w
kasacji na błędy polegające na przytaczaniu stwierdzeń ,,świadków i stron, że poro-
zumienie nie obejmowało pracowników działu marketingu, gdyż pozwany zmierzał do
zwiększenia zatrudnienia w tym dziale, skoro w tym samym zeznaniu świadkowie
zgodnie zeznają, że doszło do istotnego zmniejszenia zatrudnienia w tym dziale".
Powódka podnosiła w toku postępowania, ,,że jedyną przyczyną, dla której rozwią-
zała stosunek pracy była przyczyna leżąca po stronie pracodawcy, a więc redukcja
zatrudnienia i reorganizacja przedsiębiorstwa pozwanego. Fakty te nie zostały za-
przeczone przez pozwanego w sposób wiarygodny. Materiał dowodowy pozwalał na
przyjęcie, że w istocie doszło do reorganizacji pracy w dziale, w którym pracowała
powódka". Naruszenie art. 246 i 247 k.p.c. polega na tym, że sąd ,,przeprowadza
dowody odnoszące się do treści porozumienia, podczas gdy dysponuje dokumentem
zawierającym tę treść". W zakresie naruszenia prawa materialnego wnoszący kasa-
cję zarzuca błąd w interpretacji § 2 i § 4 ust. 3 porozumienia. Zdaniem powódki, w
tym ostatnim uregulowaniu ,,chodziło ponad wszelką wątpliwość o rozwiązanie sto-
sunku pracy przez pracownika, skoro miał on zobowiązać się do rozwiązania sto-
sunku pracy. Gdyby rozwiązanie stosunku pracy miało być uzależnione od zgody
pracodawcy, sformułowanie § 4 ust. 3 musiałoby uwzględniać ten element (wykład-
nia gramatyczna). Przepis ten kształtuje sytuację pracownika w sposób następujący:
w warunkach przewidzianych w tym przepisie pracownik ma prawo, składając sto-
sowne oświadczenie, włączyć się dobrowolnie w proces redukcji zatrudnienia. Aby
mógł skorzystać z dobrodziejstw tego porozumienia, musi jednostronnie się do tego
zobowiązać. Nie jest to uzależnione jakkolwiek od woli pracodawcy." ,,Ważne jest, że
do tego, by zobowiązanie pracodawcy stało się aktualne, potrzebne jest jedynie
oświadczenie pracownika. Nie ma tu miejsca na żadne negocjacje, ani dodatkowe
ustalenia. Tylko tak rozumiany przepis ma jakikolwiek sens. Gdyby przyjąć, że pra-
codawca ma wyrazić zgodę, przepis ten nie stanowiłby żadnej zachęty do rozwiązy-
wania stosunków pracy przez kogokolwiek, gdyż pracownik składając oświadczenie
nie miałby żadnej pewności, czy otrzyma dodatkowe odszkodowanie, a ryzykowałby
rozwiązaniem stosunku pracy". Fakt, że postanowienie § 4 ust. 3 dotyczy pracowni-
ków nieobjętych listami pracowników przewidzianych do zwolnienia sporządzanych
na zasadach określonych w § 2, wynika z postanowienie § 6, którego Sąd Okręgowy
nie wziął w ogóle pod uwagę. Dokonano w nim zróżnicowania wysokości odszkodo-
wań ustalając je w kwocie wyższej dla pracowników objętych listami i niższych dla
pracowników zwalnianych w trybie § 4 ust. 3. Dokonana przez Sąd Okręgowy inter-
pretacja sprzeczna jest z treścią art. 9 k.p., który nakazuje traktowanie porozumień
zawartych na podstawie ustaw jak przepisów prawa materialnego, a także sprzeczna
jest z art. 65 k.c., który nakazuje tłumaczyć postanowienia umów według zgodnego
zamiaru stron i celu umowy, a nie opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Sąd Najwyższy zważył, co następuję:

Bezzasadny jest zarzut naruszenia art. 365 § 1 i art. 366 k.p.c. Pierwszy z tych
przepisów dotyczy mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia sądu, a drugi powagi
rzeczy osądzonej co do przedmiotu rozstrzygnięcia między tymi samymi stronami.
Przedmiotem rozstrzygnięcia wyroku w sprawie o ustalenie treści lub sprostowania
świadectwa pracy jest zobowiązanie pracodawcy do wykonania obowiązku określo-
nego w art. 97 k.p. Przepis ten w § 3 stanowi, że w świadectwie pracy należy podać
informacje dotyczące okresu i rodzaju wykonywanej pracy, zajmowanych stanowisk,
trybu rozwiązania albo okoliczności wygaśnięcia stosunku pracy, a także informacje
niezbędne do ustalenia uprawnień pracowniczych i uprawnień z ubezpieczenia spo-
łecznego. Skoro przepis na określenie zapisów w świadectwie pracy używa określe-
nia ,,informacje", wyrok ustalający treść jednego z zapisów oznacza tylko tyle, że pra-
codawca w świadectwie pracy umieścił określoną informację. Moc wiążąca prawo-
mocnego wyroku wynikająca z treści art. 365 § 1 k.p.c. ogranicza się do respektowa-
nia przez strony, sądy i inne władze faktu wydania przez pracodawcę świadectwa
pracy zawierającego zamieszczone w wyroku informacje. Natomiast treść tych infor-
macji nie ma mocy wiążącej w sporach o ustalenie uprawnień pracowniczych przez
innych pracodawców ani też uprawnień z ubezpieczenia społecznego przez organy
rentowe. Przedmiotem rozstrzygnięcia w sprawie o sprostowanie świadectwa pracy
nie było bowiem ustalenie stosunku prawnego będącego podstawą zamieszczonych
informacji. W zakresie powagi rzeczy osądzonej (art. 366 k.p.c.) prawomocność wy-
roku ustalającego treść świadectwa pracy stoi na przeszkodzie ponownemu rozpo-
znawaniu żądania o zmianę tej treści. Podobnie, w przypadku uprawomocnienia się
wyroku oddalającego powództwa o umieszczenie w świadectwie pracy określonego
zapisu, nie jest dopuszczalne zgłoszenie ponownego żądania sprostowania świa-
dectwa pracy w tym zakresie. W obu przypadkach wyrok nie rozstrzyga jednak sto-
sunku prawnego i pracownik może dochodzić roszczeń wynikających z prawa, które-
go istnienie nie zostało w świadectwie pracy zapisane, a pracodawca może bronić
się zarzutem, że zapisane w świadectwie pracy prawo nie istnieje. W niniejszej
sprawie wyrok nakazujący wpisanie wzmianki o rozwiązaniu umowy w warunkach
przewidzianych ustawą z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwią-
zywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy nie
rozstrzyga kwestii złożenia przez pracodawcę lub obie strony oświadczenia o roz-
wiązaniu umowy o pracę w tym trybie. Nie jest to bowiem wyrok ustalający na pod-
stawie art. 189 k.p.c. istnienie stosunku prawnego lub prawa, lecz zobowiązujący
pracodawcę do zamieszczenia w świadectwie pracy określonej informacji. Gdyby
nawet można było bronić odmiennego poglądu, to w niniejszej sprawie nie jest moż-
liwe rozstrzyganie oparte na interpretacji prawa zaprezentowanej w kasacji. W kwe-
stii tej bowiem Sąd Najwyższy wypowiedział się wyraźnie w wyroku z dnia 11
czerwca 2003 r., przekazującym sprawę Sądowi Okręgowemu w Warszawie do po-
nownego rozpoznania stwierdzając, że ,,mimo uprawomocnienia się rozstrzygnięcia
zobowiązującego do wydania określonego świadectwa pracy, strona pozwana może
wykazywać, że w aspekcie faktycznym i prawnym rozwiązanie umowy o pracę nie
nastąpiło w warunkach przewidzianych ustawą z dnia 28 grudnia 1989 r." Zgodnie z
art. 39317 k.p.c. nie można oprzeć kasacji od orzeczenia wydanego po ponownym
rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej
sprawie przez Sąd Najwyższy. W oparciu o ten przepis omawianą podstawę kasacji
należy uznać za nieusprawiedliwioną nawet bez dokonywania oceny wywodów prze-
prowadzonych na jej uzasadnienie.
Pozostałe zarzuty naruszenia przepisów postępowania można oceniać tylko w
zakresie naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. Zarzut naruszenia art. 246 i 247 k.p.c. dotyczy
w istocie wykładni prawa materialnego. Został on sprecyzowany w kasacji w ten spo-
sób, że wbrew zakazom wynikającym z tych przepisów Sąd przeprowadzał dowód ze
świadków przeciw osnowie lub ponad osnowę dokumentu. Jednocześnie jako doku-
ment w rozumieniu tych przepisów zostało wskazane w kasacji porozumienie z dnia
16 grudnia 1999 r. między pozwaną a związkami zawodowymi. Jest to nieporozu-
mienie, gdyż w przepisach tych chodzi o dowody z dokumentów urzędowych i pry-
watnych, o których mowa w art. 244 i 245 k.p.c. Porozumienie zbiorowe nie jest tego
rodzaju dokumentem, lecz - jak stwierdził Sąd Najwyższy w powołanym wyroku - jest
źródłem prawa. Sąd Okręgowy dokonywał interpretacji tego porozumienia i powoły-
wanie się na zeznania świadków miało na celu zakwalifikowanie ustalonych faktów
stosownie do dyspozycji poszczególnych postanowień porozumienia. Nie były nato-
miast prowadzone dowody na okoliczność treści porozumienia. Uzasadnienie za-
rzutu naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. nie odnosi się do treści tego przepisu, który re-
guluje tylko zasady wyrokowania. Uchybienie, opisane jako ,,nieuwzględnienie oko-
liczności, które zostały udowodnione", nie koresponduje z dyspozycją tego przepisu,
a zarzut dotyczy raczej błędu w ocenie dowodów, czyli naruszenia art. 233 § 1 k.p.c.
Nie mogą być uwzględnione zarzuty dotyczące naruszenia tego ostatniego przepisu,
gdyż nie ma nieprawidłowości w ocenie dowodów dotyczących istotnych okoliczno-
ści. Fakt, że w pozwanej Spółce dokonywano gruntownej reorganizacji pociągającej
za sobą zmniejszenie zatrudnienia i konieczność zwolnień grupowych jest nieza-
przeczalny. Istotną dla rozstrzygnięcia sprawy była kwestia, czy w dacie sporządza-
nia listy pracowników przewidzianych do zwolnienia, pracownicy działu marketingu,
w którym pracowała powódka, figurowali na tej liście. Z zeznań świadków, na których
Sąd oparł ustalenia, wynika że dział marketingu był organizowany w związku ze
zwiększeniem jego zadań. Ustalenia tego nie zmienia wynikający z tych zeznań fakt,
że następowała rotacja pracowników i ich liczba mogła się zmniejszać. Powódka nie
wykazała, że zamiarem zwolnień byli objęci pracownicy jej działu, nie może zatem
powoływać się skutecznie na błędne ustalenia faktyczne dokonane z naruszeniem
art. 233 § 1 k.p.c.
Nie stanowią także usprawiedliwionej podstawy kasacji zarzuty naruszenia
prawa materialnego, gdyż Sąd Okręgowy dokonał prawidłowej interpretacji przepi-
sów wskazanych w kasacji. Podstawą prawną roszczeń powódki jest przepis art. 8
ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z
pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (jednolity
tekst: Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) w zakresie żądania odprawy pienięż-
nej i § 3 ust. 4 porozumienia z dnia 16 grudnia 1999 r. między pozwaną a związkami
zawodowymi zawartego na podstawie art. 4 tej ustawy w zakresie żądania odszko-
dowania. Pierwszy z tych przepisów nie został objęty podstawami kasacji, a zarzuty
ograniczają się do kwestionowania prawidłowości interpretacji porozumienia.
Zgodnie z art. 9 § 1 k.p. porozumienia zbiorowe traktowane są jak normy
prawa pracy jeżeli są oparte na ustawie. Jak stwierdził Sąd Najwyższy w powołanym
wyroku, postanowienia takiego porozumienia mają walor prawa materialnego i przy
ich wykładni należy stosować zasady interpretacji norm prawnych a nie oświadczeń
woli na podstawie art. 65 § 1 k.c. W związku z tym przy wykładni postanowień poro-
zumienia zbiorowego należy odnosić je do przedmiotu objętego regulacją ustawy
upoważniającej do zawarcia porozumienia, a w kwestiach nieuregulowanych tymi po-
stanowieniami należy odwołać się do przepisów ustawy. Porozumienie z dnia 16
grudnia 1999 r. zawarto w związku ze zmianami technologiczno - produkcyjnymi i
organizacyjnymi powodującymi zmniejszenie zatrudnienia i konieczność dokonania
zwolnień grupowych na podstawie art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.
Zgodnie z § 2 porozumienia zwolnieniami mieli być objęci pracownicy z oddziałów,
gdzie występują skutki podjęcia decyzji o dokonaniu zmian technologicznych i orga-
nizacyjnych, a z innych działów tylko ci pracownicy, którzy posiadają uprawnienia
emerytalne. Kryteria doboru pracowników do zwolnienia określone są w § 3, przy
czym dotyczą one pracowników oddziałów wymienionych w § 2. Według tych kryte-
riów sporządza się listę osób objętych zwolnieniem na podstawie § 4 ust. 1. Posta-
nowienie zawarte w § 4 ust. 2 ma brzmienie następujące: w przypadku, gdy inni pra-
cownicy nie objęci listą wymienioną w ustępie 1, zobowiążą się do rozwiązania
umowy o pracę w okresie obowiązywania niniejszego porozumienia, to otrzymają
niezależnie od kwoty należnej odprawy wynikającej z ustawy, odszkodowanie w wy-
sokości 17.000 PLN, z wymagalnością wypłaty tej kwoty w ciągu 7 dni od rozwiąza-
nia umowy. Rację ma Sąd Okręgowy, gdy stwierdza, że postanowienie to odnosi się
tylko do kręgu pracowników wymienionych w § 2. Zwolnieniom grupowym podlegają
oczywiście nie wszyscy pracownicy zatrudnieni w oddziałach wymienionych w § 2,
lecz zakwalifikowani do zwolnienia według kryteriów określonych w § 3 i umieszczeni
na liście sporządzonej na zasadach określonych w § 4 ust. 1 i 2. Kryteria określone w
§ 3 nie są siłą rzeczy precyzyjne i na liście osób objętych zwolnieniami mogą znaleźć
się pracownicy o porównywalnym statusie do statusu tych, którzy nie tracą pracy.
Pracownicy zakwalifikowani do zwolnienia mogą mieć poczucie krzywdy, a postano-
wienie zawarte w § 4 ust. 3 ma na celu zminimalizowanie tego pokrzywdzenia. W
sytuacji, gdy pracownik nieobjęty listą wyrazi wolę rozwiązania umowy i umowa z nim
zostanie rozwiązana, lista osób zakwalifikowanych do zwolnienia się zmniejszy.
Zróżnicowanie odszkodowań osób objętych listą zwolnień i osób, które wyrażą wolę
rozwiązania umowy (na niekorzyść tych ostatnich), jest zupełnie zrozumiałe, skoro w
stosunku do pierwszych z nich rozwiązanie umowy o pracę następuje wbrew ich woli.
Przedstawiona w kasacji interpretacja postanowienia zawartego w § 4 ust. 3
porozumienia jest niewłaściwa. Ze sformułowania stwierdzającego, że jeżeli pracow-
nicy zobowiążą się do rozwiązania umowy o pracę, to otrzymają odszkodowania,
wnoszący kasację wyciąga wniosek, że samo zobowiązanie się do rozwiązania
umowy stanowi podstawę do żądania odszkodowania ,,niezależnie od woli praco-
dawcy". Pomija się przy tym dalszą część tego postanowienia, w której ustala się wy-
magalność odszkodowania po rozwiązaniu umowy. Warunkiem wypłacenia odszko-
dowania jest rozwiązanie umowy o pracę a nie samo wyrażenie takiej woli. Jeżeli
umowa ma się rozwiązać niezależnie od woli pracodawcy przez jednostronne
oświadczenie woli pracownika, to można przez to rozumieć tylko rozwiązanie umowy
za wypowiedzeniem dokonanym przez pracownika na podstawie art. 32 § 1 k.p.
Tymczasem ustawa z dnia 28 grudnia 1989 r. nie przewidywała stosowania jej prze-
pisów (w tym art. 4 i w konsekwencji porozumienia zbiorowego zawartego na jego
podstawie) w przypadku rozwiązania umowy o pracę w takim trybie. Stosuje się je
tylko w przypadku wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę na podstawie
art. 1 i 10 ust.1 oraz na mocy porozumienia stron na podstawie art. 11. Zawarcie po-
rozumienia z samej istoty wymaga zgodnych oświadczeń woli obu stron, a więc wa-
runkiem zastosowania § 4 ust. 3 porozumienia jest zgoda pracodawcy na propozycję
pracownika rozwiązania umowy. Przepis art. 11 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r.
wymaga istnienia przyczyn określonych w art. 1, porozumienie stron musi dotyczyć
pracownika objętego zmniejszeniem zatrudnienia. Nie stosuje się przepisów ustawy
w przypadku, gdy pracodawca nie zamierza zwolnić pracownika w ramach redukcji
zatrudnienia, lecz po wypowiedzeniu umowy przez pracownika wyraża zgodę na jego
propozycję rozwiązania umowy za porozumieniem stron w terminie krótszym niż
upływ okresu wypowiedzenia. Postanowienia zawartego w § 4 ust. 3 porozumienia
nie można interpretować w oderwaniu od przepisów ustawy. Rozumienie tego posta-
nowienia w sposób zaprezentowany w kasacji prowadziłoby do paradoksalnej sytua-
cji nałożenia na pracodawcę obowiązku wypłacenia odszkodowań wszystkim swoim
pracownikom, gdyby zobowiązali się oni do rozwiązania umowy o pracę. Intencją
stron zawierających porozumienie była osłona socjalna pracowników tracących pracę
a nie uprzywilejowanie pracowników, których stanowiska pracy nie były zagrożone.
Z tych przyczyn Sąd Najwyższy w oparciu o przepis art. 39312 k.p.c. oddalił
kasację jako pozbawioną usprawiedliwionych podstaw. O kosztach postępowania
orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c.
========================================