Wyrok z dnia 25 stycznia 2005 r.
II PK 159/04

Szczególna ochrona trwałości stosunku pracy określona w art. 32 ust. 1
ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z
2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) przysługuje tylko członkom zarządu zakładowej
organizacji związkowej, która spełnia kryteria ustanowione w art. 251 ust. 1 tej
ustawy.

Przewodniczący SSN Beata Gudowska, Sędziowie SN: Roman Kuczyński,
Andrzej Wróbel (sprawozdawca)

Sąd Najwyższy, po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 stycznia 2005 r.
sprawy z powództwa Stanisława M. przeciwko Zakładowi Energetyki Cieplnej w G. o
przywrócenie do pracy, na skutek kasacji powoda od wyroku Sądu Okręgowego-
Sądu Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy z dnia 4 marca 2004 r. [...]

1. o d d a l i ł kasację,
2. zasądził od powoda na rzecz pozwanego kwotę 120,00 (sto dwadzieścia) zł
tytułem zwrotu kosztów postępowania kasacyjnego.

U z a s a d n i e n i e

Sąd Rejonowy-Sąd Pracy w Głogowie wyrokiem z dnia 21 listopada 2003 r.
[...] przywrócił powoda Stanisława M. do pracy u strony pozwanej Zakładu Energetyki
Cieplnej w G. na dotychczasowe warunki pracy i płacy oraz zasądził na jego rzecz
kwotę 13.295,10 zł tytułem wynagrodzenia za czas pozostawania bez pracy od 1
kwietnia 2003 r. do 31 października 2003 r. pod warunkiem podjęcia przez powoda
pracy u strony pozwanej oraz kwotę 1.860 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa
procesowego.
W uzasadnieniu wskazał, iż zgodnie z przepisami art. 56 k.p. pracownikom, z
którymi rozwiązano umowę o pracę bez wypowiedzenia z naruszeniem przepisów o
rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, przysługuje roszczenie o przywrócenie do
pracy na poprzednich warunkach albo o odszkodowanie. Roszczenie powoda jest
uzasadnione albowiem rozwiązanie umowy o pracę z nim w dniu 31 marca 2003 r.
dokonane zostało z naruszeniem przepisów. Powód jako przewodniczący Krajowego
Związku Ciepłowników - Oddział w G. korzystał ze szczególnej ochrony trwałości
stosunku pracy wynikającej z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związ-
kach zawodowych. Zgodnie z tym przepisem (w brzmieniu obowiązującym w dniu
rozwiązania umowy) pracodawca bez zgody zarządu zakładowej organizacji związ-
kowej nie może wypowiedzieć ani rozwiązać stosunku pracy z pracownikami będą-
cymi członkami zarządu lub komisji rewizyjnej zakładowej organizacji związkowej w
czasie trwania mandatu oraz w okresie roku od jego wygaśnięcia. Strona pozwana
zgody takiej nie uzyskała co przesądziło o zasadności roszczenia powoda o przy-
wrócenie do pracy. Przywrócenie to w świetle zebranego w sprawie materiału dowo-
dowego nie jest sprzeczne ze społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa, a
korzystanie przez powoda ze szczególnej ochrony trwałości stosunku pracy nie może
być traktowane jako nadużycie prawa.
Sąd Rejonowy stwierdził ponadto, iż zachowanie powoda będące podstawą
rozwiązania z nim umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 k.p. nie może być kwalifikowa-
ne jako ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych ze względu na towarzyszące
mu okoliczności. Oceniając to zachowanie należało uwzględnić konflikt jaki od dłuż-
szego czasu trwał między powodem jako przewodniczącym zakładowej organizacji
związkowej a dyrektorem strony pozwanej i występujące z tego powodu nieporozu-
mienia.
Wyrok powyższy zaskarżyła apelacją strona pozwana. Zarzuciła sprzeczność
istotnych ustaleń Sądu z treścią zebranego w sprawie materiału przez przyjęcie, że
odmowa wykonania polecenia służbowego nie jest ze względu na okoliczności towa-
rzyszące tej odmowie - ciężkim naruszeniem podstawowych obowiązków pracowni-
czych i tym samym nie może skutkować rozwiązaniem umowy o pracę bez wypowie-
dzenia ze względu na pełnioną przez powoda funkcję w zakładowej organizacji
związkowej i że zachowanie powoda nie było na tyle naganne, aby Sąd mógł orzec,
iż przywrócenie do pracy było sprzeczne ze społeczno - gospodarczym przeznacze-
niem prawa (art. 8 k.p.). Ponadto zarzuciła niewyjaśnienie istotnej okoliczności
sprawy - czy w świetle obowiązującego od 1 stycznia 2003 r. brzmienia art. 25
ustawy o związkach zawodowych powodowi przysługuje ochrona przed rozwiąza-
niem z nim umowy o pracę bez wypowiedzenia ze względu na fakt, iż jego zakła-
dowa organizacja związkowa nie liczyła w chwili rozwiązania z nim umowy o pracę
wymaganych 10 członków. Stawiając powyższe zarzuty strona skarżąca domagała
się zmiany zaskarżonego wyroku w całości i oddalenia powództwa oraz zasądzenia
od powoda na rzecz pozwanego kosztów procesu według norm przepisanych.
Sąd Okręgowy-Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy wyrokiem z
4 marca 2004 r. [...] zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że oddalił powództwo i
zasądził od powoda na rzecz strony pozwanej kwotę 120 zł tytułem zwrotu kosztów
zastępstwa prawnego za obie instancje.
Według Sądu drugiej instancji apelacja zasługiwała na uwzględnienie, ponie-
waż trafne okazały się oba podniesione w niej zarzuty. Powód został zwolniony w
marcu 2003 r. Dla oceny zatem czy korzysta jako działacz związkowy z ochrony
przewidzianej w ustawie o związkach zawodowych należało uwzględnić stan prawny
z tego czasu. Od pierwszego stycznia 2003 r. obowiązuje wprowadzony do tej
ustawy art. 251, z którego wynika, iż uprawnienia zakładowej organizacji związkowej
przysługują organizacji związkowej zrzeszającej co najmniej 10 członków będących
pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy o pracę na-
kładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji. Z materiału dowodowego
zebranego w sprawie wynika w sposób bezsporny, iż warunku tego nie spełniała
Oddziałowa Organizacja Związkowa w G., do której należało co prawda 10 osób, ale
część z nich była rencistami.
Oddziałową Organizację Związkową statut Krajowego Związku Zawodowego
Ciepłowników każe w § 22 traktować jako zakładową organizację związkową. Wobec
jednak treści art. 251 ustawy o związkach zawodowych Oddziałowa Organizacja
Związkowa w G. nie może korzystać z uprawnień przewidzianych dla zakładowej
organizacji związkowej z uwagi na zbyt małą liczbę członków - pracowników. Nie ma
zatem upoważnienia do zajmowania stanowiska w indywidualnych sprawach pra-
cowniczych w zakresie unormowanym w przepisach prawa pracy (art. 26 ust. 1
ustawy), a także członkowie zarządu Oddziałowej Organizacji Związkowej w G. oraz
członkowie komisji rewizyjnej nie korzystają z ochrony trwałości stosunku pracy
przewidzianej w art. 32. Brak było zatem w stanie faktycznym sprawy potrzeby uzy-
skania zgody tej organizacji na rozwiązanie z powodem umowy o pracę. Wystąpienie
o taką zgodę przez stronę pozwaną pozbawione było skutku prawnego, a jej brak nie
przesądził o naruszeniu przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę. Pozbawienie
powoda ochrony nastąpiło w takiej sytuacji na skutek wprowadzenia do ustawy o
związkach zawodowych przepisu art. 251 k.p. a nie zmiany art. 32, która to zmiana
weszła faktycznie w życie dopiero od 1 lipca 2003 r. co słusznie podnosi w odpowie-
dzi na apelację pełnomocnik powoda. Przepis ten po zmianie nie ma w sprawie za-
stosowania. Stosowany jest natomiast w wersji obowiązującej w dniu rozwiązania
umowy o pracę, tj. w wersji podanej przez pełnomocnika powoda w piśmie proceso-
wym z dnia 19 sierpnia 2003 r.
Prawidłowo zebrany materiał dowodowy został w przekonaniu Sądu drugiej
instancji oceniony wadliwie. Przyczyną rozwiązania z powodem umowy o pracę w
trybie art. 52 § 1 k.p. była odmowa wykonania polecenia służbowego. Sąd Okręgowy
podzielił pogląd Sądu Najwyższego wyrażony w wyroku z dnia 11 czerwca 1997 r., I
PKN 202/97, z którego wynika, że odmowa wykonania polecenia stanowi ciężkie na-
ruszenie obowiązków pracowniczych. Odmowa wykonania przez powoda polecenia
dyrektora strony pozwanej przekazania dokumentacji dotyczącej przetargu na węgiel
i transport opału z lat 2000 - 2001 została udokumentowana w zebranym materiale
dowodowym w sposób wyczerpujący. Faktowi temu nie zaprzecza zresztą sam po-
wód. Przesądza to - zdaniem Sądu Okręgowego - iż wskazana przyczyna rozwiąza-
nia umowy o pracę faktycznie zaistniała. Była to również rzeczywista przyczyna roz-
wiązania z powodem umowy o pracę. Sugestie powoda jakoby faktycznie przyczyną
była prowadzona przez niego działalność związkowa niepoparte zostały żadnymi
dowodami. Wskazana przyczyna dawała zatem podstawy do rozwiązania z powo-
dem umowy o pracę w trybie art. 52 § 1 k.p. Do innej oceny nie może prowadzić
podkreślony w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia konflikt powoda z dyrektorem
strony pozwanej, szykany jakich powód od dyrektora doznał, czy też zmiany warun-
ków jego umowy o pracę. Zobowiązanie bowiem powoda do dostarczenia dokumen-
tów wynikało z konieczności ich przekazania do Urzędu Miasta i Gminy. Nie było za-
tem w nim ani elementu szykany, ani polecenie to nie było zachowaniem nakierowa-
nym na eskalację konfliktu. Prowadzenie tej dokumentacji i jej przedłożenie dyrekto-
rowi strony pozwanej należało do obowiązków powoda. Otrzymał on na wykonanie
polecenia wystarczającą ilość czasu. Mogło ono być wykonane nawet ze sporządze-
niem kopii niektórych dokumentów i spisu pozostałych. Brak jest w przekonaniu Sądu
Okręgowego racjonalnych motywów odmowy wykonania polecenia. Postawą swoją
powód wykazał daleko idące lekceważenie przełożonego. W przekonaniu Sądu po-
stawa taka reprezentowana nawet przez szeregowego pracownika powinna być pięt-
nowana. Tym bardziej jeszcze kiedy podobnego zachowania dopuszcza się działacz
związkowy, którego zachowanie oddziałuje na innych pracowników i może mieć
wpływ na ogólną dyscyplinę pracy.

Od powyższego wyroku powód wniósł kasację, w której zaskarżył wyrok w
całości, zarzucając: 1. rażące naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć
wpływ na treść zaskarżonego rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 233 § 1 k.p.c. w wy-
niku uznania przez Sąd drugiej instancji, iż bezsporne jest, że Krajowy Związek Za-
wodowy Ciepłowników Oddział w G. będący zakładową organizacją związkową liczy
zaledwie ośmiu członków będących pracownikami oraz dwóch członków będących
rencistami, co zgodnie z art. 251 w związku z art. 32 ust.1 ustawy z dnia 23 maja
1991 r. o związkach zawodowych (jednolity tekst: Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze
zm.) w brzmieniu z daty rozwiązania stosunku pracy, pozbawia powoda ochrony
przed rozwiązaniem stosunku pracy, podczas gdy oczywiste być winno, że wyżej
wymieniona organizacja liczyła dziesięciu członków będących pracownikami w chwili
rozwiązywania z powodem stosunku pracy; 2. naruszenie prawa materialnego po-
przez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na uznaniu przez Sąd drugiej
instancji, że w stanie faktycznym ustalonym i szczegółowo opisanym przez Sąd
pierwszej instancji, a niezmienionym przez Sąd Okręgowy, postępowanie powoda
usprawiedliwia zastosowanie art. 52 § 1 k.p., podczas gdy uwzględniając postępo-
wanie dyrekcji pozwanego polegające na szykanowaniu powoda, ograniczeniu jego
wymiaru czasu pracy, przesunięciu do innych zajęć nieleżących ani w zakresie obo-
wiązków powoda, ani jego kwalifikacji; nałożeniu niedookreślonego terminowo obo-
wiązku wydania dokumentacji przetargowej; odmowie odebrania żądanej wcześniej
dokumentacji, a ostatecznie wyłamywaniu zabezpieczeń w celu dotarcia do tejże
dokumentacji - uznać należy, że brak jest podstaw do zastosowania tego przepisu, a
nawet do rozwiązania z powodem stosunku pracy za wypowiedzeniem; 3. narusze-
nie prawa materialnego poprzez jego błędną wykładnię, a mianowicie art. 251 ust.1
pkt 1 w związku z art. 32 ust.1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodo-
wych, w brzmieniu z dnia 31 marca 2003 r., polegające na uznaniu, iż ochronie z art.
32 ust.1 tejże ustawy podlega wyłącznie członek zarządu zakładowej organizacji
związkowej, która spełnia warunek z art. 251 ust. 1 pkt 1 tejże ustawy, podczas gdy
wykładnia systemowa, uwzględniająca umiejscowienie tego ostatniego przepisu
prowadzić winna do wniosku, iż limit w tym przepisie określony dotyczy wyłącznie
uprawnień wymienionych w rozdziale 3 ustawy o związkach zawodowych, a nie
uprawnień ochronnych z art. 32 tejże ustawy; naruszenie prawa materialnego, a
mianowicie art. 32 ust. 4 w związku z art. 32 ust.1 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o
związkach zawodowych w brzmieniu z dnia 31 marca 2003 r., polegające na jego
niezastosowaniu, podczas gdy z akt sprawy wynika, iż powód był delegatem na VII
Kongres Krajowego Związku Zawodowego Ciepłowników, który odbywał się w dniach
26-28 marca 2003 r., to znaczy że pełnił on funkcję w najwyższym organie związku
zawodowego działającego poza zakładem pracy, a w konsekwencji korzystał on
również i z tej przyczyny z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy.
Jako okoliczność uzasadniającą rozpoznanie kasacji wskazano konieczność
dokonania wykładni przepisów prawnych budzących poważne wątpliwości interpreta-
cyjne, a mianowicie art. 251 ust.1 pkt 1 w związku z art. 32 ust.1 ustawy z dnia 23
maja 1991 r. o związkach zawodowych i rozstrzygnięcie, czy termin ,,uprawnienia
zawodowej organizacji związkowej" użyty w art. 251 odnosi się wyłącznie do upraw-
nień wymienionych w rozdziale 3 ustawy, czy też do wszystkich uprawnień zakłado-
wej organizacji związkowej, o których mowa w wyżej wymienionej ustawie.
Mając powyższe na uwadze, wniesiono o zmianę zaskarżonego wyroku po-
przez oddalenie apelacji strony pozwanej z dnia 29 grudnia 2003 r. i obciążenie
kosztami postępowania pozwanego; ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku i
przekazanie sprawy do Sądu drugiej instancji w celu jej ponownego rozpoznania;
nadto o obciążenie pozwanego kosztami postępowania kasacyjnego z uwzględnie-
niem kosztów zastępstwa procesowego powoda w kwocie 2.000 zł.

Sąd Najwyższy zważył, co następuje:

Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 233 § 1
k.p.c. Ocena wiarygodności i mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie
wyraża istotę sądzenia w części dotyczącej ustalenia faktów, tj. rozstrzygania spor-
nych kwestii na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku
bezpośredniego zetknięcia się z dowodami. Powinna odpowiadać regułom logiczne-
go myślenia wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnio-
skowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego będące
wyznacznikiem granic dopuszczalnych wniosków i stopnia prawdopodobieństwa ich
przydatności w konkretnej sytuacji. Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd
wyprowadził wnioski logicznie poprawne i zgodne z zasadami doświadczenia życio-
wego, to taka ocena dowodów nie narusza zasady swobodnej oceny dowodów
przewidzianej w art. 233 k.p.c., choćby dowiedzione zostało, że z tego samego mate-
riału dałoby się wysnuć równie logiczne i zgodne z zasadami doświadczenia życio-
wego wnioski odmienne. Tylko w przypadku wykazania, że brak jest powiązania, w
świetle kryteriów wyżej wzmiankowanych, przyjętych wniosków z zebranym materia-
łem dowodowym, możliwe jest skuteczne podważenie oceny dowodów dokonanej
przez sąd; nie jest tu wystarczająca sama polemika naprowadzająca wnioski od-
mienne, lecz wymagane jest wskazanie, w czym wyraża się brak logiki lub uchybie-
nie regułom doświadczenia życiowego w przyjęciu wniosków kwestionowanych (uza-
sadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 27 września 2002 r., IV CKN 1316/00).
W razie postawienia zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. w postępowaniu kasacyj-
nym, Sąd Najwyższy nie dokonuje ponownej oceny wiarygodności i mocy zgroma-
dzonych dowodów, lecz sprawdza prawidłowość wykorzystania przez Sąd orzekają-
cy uprawnień przewidzianych w tym przepisie (postanowienie Sądu Najwyższego z
dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00). Wykazanie, że sąd drugiej instancji naruszył
art. 233 § 1 k.p.c., co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, nie może być [...]
ograniczone do odmiennej interpretacji dowodów zebranych w sprawie, przy jedno-
czesnym zaniechaniu wykazania, iż ocena przyjęta przez sąd drugiej instancji za
podstawę rozstrzygnięcia przekracza granicę swobodnej oceny dowodów, którą wy-
znaczają czynniki logiczny i ustawowy, zasady doświadczenia życiowego, aktualny
stan wiedzy, stan świadomości prawnej i dominujących poglądów na sądowe sto-
sowanie prawa (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2002 r., IV CKN
1050/00).
Kasacja wniesiona przez skarżącego nie czyni zadość tym wymaganiom, a
zatem zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. jest nieusprawiedliwiony i nie ma znacze-
nia dla oceny zasadności zarzutu naruszenia prawa materialnego. Przy braku za-
sadnych zarzutów w ramach podstawy z art. 3931 pkt 2 k.p.c. Sąd Najwyższy zwią-
zany jest stanem faktycznym stanowiącym podstawę wydania zaskarżonego wyroku
(por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 marca 1997 r., II CKN 18/97, OSNC
1997 nr 8, poz. 112 i wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26 czerwca 1997 r., I CKN
54/97). W drugim z powołanych orzeczeń Sąd Najwyższy podkreślił, iż skarżący po-
dejmując próbę wykazania, że konkretny przepis prawa materialnego został przez
Sąd pierwszej instancji niewłaściwie zastosowany lub niezastosowany, choć istniały
ku temu podstawny, musi to uczynić w ramach stanu faktycznego zrekonstruowane-
go i ustalonego przez ten sąd w zaskarżonym orzeczeniu.
Skarżący nie wykazał, że trafny jest zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem
przepisu art. 251 w związku z art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Przepis
art. 251 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych stanowi wyraźnie, że uprawnienia
zakładowej organizacji związkowej przysługują organizacji zrzeszającej co najmniej
10 członków będących: 1) pracownikami lub osobami wykonującymi pracę na pod-
stawie umowy o pracę nakładczą u pracodawcy objętego działaniem tej organizacji
albo 2) funkcjonariuszami, o których mowa w art. 2 ust. 6, pełniącymi służbę w jed-
nostce objętej działaniem tej organizacji. Skoro Sąd drugiej instancji ustalił, że od-
działowa organizacja związkowa w G., którą § 22 statutu Krajowego Związku Zawo-
dowego Ciepłowników nakazuje traktować jako zakładową organizacje związkową,
nie zrzeszała dziesięciu osób będących pracownikami (część członków była renci-
stami), to zarzut naruszenia tego przepisu jest nieusprawiedliwiony.
Nie jest trafny pogląd wnoszącego kasację, jakoby przepis art. 251 ustawy o
związkach zawodowych dotyczył wyłącznie uprawnień wymienionych w rozdziale 3
tej ustawy, a w konsekwencji nie miał zastosowania do ,,uprawnień ochronnych"
określonych w art. 32 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Przeciwnie, przepis
art. 32 ust. 1 ustawy jest pomieszczony w rozdziale 4 zatytułowanym ,,Zakładowa
organizacja związkowa", a zatem uprawnienia zakładowej organizacji związkowej
wymienione w przepisach tego rozdziału (4) przysługują tylko tej organizacji związko-
wej, która spełnia kryterium liczby zrzeszonych w niej członków ustanowione w art.
251 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych. Wprawdzie określenie struktury organi-
zacyjnej związku zawodowego, w tym także liczba członków związku, która pozwala
powołać zakładową organizację związkową, jako należące do sfery swobodnego
działania związku, następuje w statucie i uchwałach statutowych organów związko-
wych (art. 9 i 10 ustawy z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych, Dz.U. Nr
55, poz. 234 ze zm. - wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 października 1997 r., I
PKN 325/97, OSNAPiUS 1998 nr 16, poz. 475), to jednak uprawnienie zakładowej
organizacji związkowej określone w art. 32 ust. 1 tej ustawy przysługuje tylko organi-
zacji zrzeszającej w dniu wykonywania tego uprawnienia co najmniej 10 członków, o
których mowa w art. 25 1 ust. 1 ustawy o związkach zawodowych.
Nie jest trafny zarzut naruszenia zaskarżonym wyrokiem przepisu art. 52 § 1
k.p. Sąd drugiej instancji ustalił, że przyczyną rozwiązania z powodem umowy o
pracę w trybie określonym tym przepisem była odmowa wykonania polecenia służ-
bowego, co w świetle utrwalonego orzecznictwa Sądu Najwyższego stanowi ciężkie
naruszenie obowiązków pracowniczych (np. wyrok Sądu najwyższego z dnia 11
czerwca 1997 r., I PKN 202/97, OSNAPiUS 1998 nr 1, poz. 297; wyrok Sądu Naj-
wyższego z dnia 12 czerwca 1997 r., I PKN 211/97, OSNAPiUS 1998 nr 11, poz.
323), a zatem prawidłowo zastosował powyższy przepis uznając, że wskazana przy-
czyna dawała podstawę do rozwiązania z powodem umowy o pracę w trybie określo-
nym w art. 52 § 1 k.p.
Biorąc powyższe pod rozwagę, Sąd Najwyższy orzekł jak w sentencji.
========================================